Muhtasari wa Matatizo ya Haiba

Haiba yako ni njia yako ya kipekee ya kufikiria, kuelewa, kuitikia, na kuhusiana na watu. Watu wengi wanaweza kuonekana kuwa na haiba isiyo ya kawaida. Lakini zinatambuliwa kuwa na tatizo la haiba ikiwa tu haiba yako:

• Husababisha tatizo kubwa zaidi kazini au shuleni

• Huwazuia kuhusiana kwa kawaida na wengine

• Si kitu wana uwezo wa kubadilisha au kurekebisha hata kama inasababisha matatizo

Watu walio na tatizo la haiba kwa kawaida wanafikiria kuwa wako sawa tu. Wnaweza kukasirishwa na matokea ya kuwa na tatizo la haiba, kama vile talaka au kupoteza kazi. Hata hivyo, kwa kawaida wanafikiria matatizo haya ni hatia ya watu na si yao. Watu wengine kwa kawaida wana ugumu wa kushirikiana na mtu aliye na tatizo la haiba.

Watu wengine walio na tatizo la haiba pia wana matatizo mengine kama vile:

• Mfadhaiko

• Wasiwasi

• Tatizo la matumizi ya pombe au dawa za kulevya

• Matatizo ya kula

Matatizo ya haiba yanasababishwa na mawili haya yanayofuata:

• Jeni (tambia zinazorithiwa kutoka kwa wazazi)

• Mazingira (ikujumuisha maisha ya familia na uzoefu wa kijamii)

Dalili kwa kawaida huanzia katika ubalehe. Wakati mwingine dalili hukuwa vizuri vile watu wanakuwa wazee. Baadhi ya watu wana matatizo maisha yote.

Kuna matatizo tofauti ya haiba. Kila moja ina dalili tofauti. Lakini ya zaidi ya hizo, watu wana matatizo ya uhusiano, kwa mfano:

• Huenda wasiweze kuunda uhusiano thabiti, wa karibu

• Wanaweza kutenda kwa njia ambayo inaonekana kuwa isiyo ta tabia au ya maudhi

• Wanafamilia na wengine wanaweza kuziona za maudhi, kuchanganya au kukatisha

Matatizo ya uhusiano yanaweza kuifanya ngumu kwa watu:

• Kuolewa na kudumu kwa ndoa

• Kulea watoto

• Kusalia kwa job

Watu walio na tatizo la haiba kwa sana hawajui wajibu wao wenyewe katika kuunda matatizo yao.

Kuna matatizo ya haiba 10 tofauti ambayo yanalingana na kategoria 3 za kawaida kulingana na mtindo wa haiba ya mtu ya kawaida:

Isiyo ya kawaida au ya kipekee

• Haiba ya wazimu wa wasiwasi: Kutoaminiana na kushuku

• Ugonjwa wa haiba ya kujitenga: Kutengwa na kutokuwa na hisia

• Ugonjwa wa haiba ya kutopenda ushirikiano: Kufikiria kusio na mpangilio na kusio kwa kawaida

Ya kutotabirika na kushangaza kupita kiasi

• Ugonjwa wa haiba ya kupinga jamii: Mkejeli, asiyejutia, na mwenye msukumo

• Ugonjwa wa haiba ya mpaka wa kibinafsi: Mabadiliko ya hisia yanayoonekana, hofu ya kuachwa

• Ugonjwa wa haiba ya kuigiza: Ya kushangaza na kuvutia isivyofaa

• Ugonjwa wa haiba ya kujihusudu: Grandiose na mwenye kujichumbua, hutumia wengine vibay

Wasiwasi na hofu

• Ugonjwa wa haiba ya kuepuka watu: Wasiwasi na hofu kuhusu hali za kijamii

• Ugonjwa wa haiba ya utegemezi: Kushikamana na kuhitaji

• Ugonjwa wa haiba ya kutojizuia kurudiarudia tendo: Ukamilifu na imara

Baadhi ya matatizo ya haiba huanza kusababisha matatizo mapema kwenye maisha kuliko mengine. Baadhi yao hutokea kwa sana kwa wanaume au wanawake.

Wakati mwingine ni ngumu kusema kana kwamba mtu ana tu tatizo moja la haiba. Baadhi ya watu wanaonekana kuwa na sehemu za tatizo la haiba zaidi ya moja. Baadhi pia wana tatizo lingine la afya ya akili kama vile wasiwasi au msongo wa mawazo.

Ingawa watu wengi walio na matatizo ya haiba wanaweza kuwa na uwezo wa kuishi kama kawaida duniani, baadhi huingia kwenye matatizo makali. Kunaweza kuwa na matatizo kwa pombe au dawa, ngono isiyo salama au uhalifu. Hata wanaweza kujaribu kuumiza au kujiuwa.

Kwa kawaida watu huwa hawatambui kuwa wana tatizo la haiba. Mara nyingi watu hupata usaidizi wao wenyewe. Badala yake, marafiki, familia au wakala wa jamii wanaweza kuwaelekeza wapate usaidizi wakati tabia yao inasababisha matatizo.

Ili kuthibitisha, madaktari kwa kawaida huongea na wanafamilia wa mtu. Baada ya kupata taswira kamili, wanaweza kuona ni tatizo gani la haiba ambalo mtu huyo analo.

Madaktari wanatibu aina tofuati za matatizo ya haiba kwa njia tofauti. Ushauri nasaha au tiba ya mazungumzo ni sehemu muhimu zaidi ya matibabu. Aina tofauti za ushauri nasaha zinaweza kuwa bora zaidi kwa matatizo tofauti ya haiba.

Dawa zinaweza kusaidia kutuliza baadhi ya dalili za baadhi ya matatizo ya haiba, kama vile msongo wa mawazo, wasiwasi, mabadiliko ya hisia au mawazo ya ajabu. Lakini dawa hazitibu tatizo hilo.

Kuwa na wanafamilia wanaohusishwa katika matibabu kunasaidia. Madaktari wa wagonjwa wa akili, wauguzi na wafanyakazi wa jamii wanaofanya kazi kama sehemu ya timu husaidia kushirikiana na watu walio na matatizo makali zaidi.

Badiliko ni la polepole. Ingawa tabia zinaweza kubadilika ndani ya mwaka, tabia za haiba zinaweza kuwa ngumu kubadilika.

Wakati mwingine, tabia hatari zinaweza kuhitaji matibabu kwenye hospitali kwa siku chache.

Matibabu yanaweza kusaidia watu:

• Kupunguza mfadhaiko, wasiwasi na msongo wa mawazo

• Kuelewa kuwa matatizo yao hayasababishwi na watu au hali zingine

• Kuepuka tabia hatari au zinazodhuru

• Kujaribu kubadilisha tabia za haiba ambazo zinasababisha matatizo