Mfumo wa kingamaradhi ni nini?
Mfumo wa kingamaradhi ni mfumo wa ulinzi wa mwili wako. Inasaidia kukulinda dhidi ya magonjwa na maambukizi. Kazi ya mfumo wa kingamaradhi ni kushambulia vitu visivyo vya mwili wako, pamoja na:
Viini kama vile bakteria, virusi na kuvu
Vimelea
Seli za saratani
Vitu vingine vinavyoweza kuingia mwilini mwako, kama vile chavuo
Mfumo wa kingamaradhi unafanya nini?
Mfumo wa kingamaradhi unapambana na maambukizi na magonjwa. Huu unaitwa mwitikio wa kingamaradhi. Mfumo wa kingamaradhi unahitaji:
Unatambua kitu kwenye mwili wako ambacho hakipaswi kuwa hapo
Unatoa ishara kwenye seli za kingamaradhi zije kwenye eneo lenye shida
Kumshambulia mvamizi na kumwondoa mwilini
Kujuwa wakati wa kuacha kushambulia na kusitisha mashambulizi
Ili kufanya kazi yake, mfumo wa kingamaradhi unahitaji kuweza kuonyesha ni kitu gani kinapaswa kuwa kwenye mwili wako na kipi hakipaswi. Kwa njia hiyo unajua ni vitu gani vya kupambana navyo na vipi vya kuacha.
Antigeni ni kitu ambacho si cha kwenye mwili wako. Kwa hivyo inachochea mwitikio kutoka kwenye mfumo wa kingamaradhi. Antijeni zinaweza kuwa kemikali ambazo zipo nje au ndani ya seli za vijidudu au saratani. Antijeni zinaweza pia kuwepo kivyake, kwa mfano, kama molekyuli za chakula au poleni. Mfumo wako wa kingamaradhi tayari unajua jinsi ya kutambua antijeni. Unapaswa kujifunza kutambua antijeni nyinginezo.
Sehemu kuu za mfumo wa kingamaradhi ni zipi?
Sehemu muhimu za mfumo wa kingamaradhi ni pamoja na:
Seli nyeupe za damu
Kingamwili
Mfumo wa limfu
Ogani fulani
Seli nyeupe za damu (leukocytes) zinasafiri kupitia damu yako kutafuta na kupigana na vimelea na matatizo mengine. Mara baada ya kupigana na antijeni na kuiua, kwa kawaida zinaweza kuikumbuka. Ikiwa seli nyeupe za damu zinaweza kukumbuka antijeni hiyo husika, zitapambana nayo kwa haraka zaidi wakati mwingine itakapoonekana kwenye mwili wako.
Kingamwili ni kemikali ambazo baadhi ya seli nyeupe za damu zinatengeneza. Kingamwili zinaelea katika mtiririko wa damu ili kutafuta na kushambulia antijeni. Kuna kingamwili nyingi tofauti. Kila kingamwili inaweza kushambulia antijeni moja tu mahususi. Sseli zako nyeupe za damu zinajifunza kutengeneza kingamwili mpya kila wakati zinapohitaji kukulinda dhidi ya antigeni mpya. Hata hivyo, mwili wako unakumbuka jinsi ya kutengeneza kingamwili hizo kwa muda mrefu.
Mfumo wa limfu ni mtandao wa mishipa. Mishipa hii inatoa majimaji ya ziada kutoka kwenye tishu zako pamoja na vimelea na seli zilizokufa kutoka kwenye mwili wako. Kiowevu hiki kinaitwa limfu. Limfu inapita kwenye katika kituo cha ukusanyaji chenye ukubwa wa njegere kinachoitwa kifundo cha limfu. Vifundo vya limfu vinachuja vimelea na seli zilizokufa. Ikiwa una maambukizi, vifundo vya limfu vya karibu vinaweza kuvimba. Kwa mfano, maambukizi ya koo yanaweza kufanya tezi za limfu shingoni kuvimba. Watu huziita "tezi zilizovimba," lakini mafundo ya limfu sio tezi haswa.
Viungo ambavyo ni sehemu ya mfumo wa kingamaradhi hujumuisha uboho wako, tezi ya thymus, bandama, findo na kidole tumbo. Uboho wako na tezi ya thymus hutengeneza seli nyeupe za damu. Bandama lako, findo na kidole tumbo hunasa vimelea na antijeni nyinginezo na kutumika kama sehemu ambapo seli za mfumo wa kingamaradhi zinakuwa imara zaidi.
Lymphatic System: Helping Defend Against Infection
Ni matatizo gani ambayo mfumo wa kingamaradhi unaweza kuwa nayo?
Katika mapambano yake kushambulia vimelea au walengwa wengine, mfumo wa kingamaradhi unatoa kemikali. Kemikali hizi zinasababisha mwako, ambao ni maumivu, wekundu, joto na kuvimba. Kwa mfano mwako kutokana na maambukizi ya koo, hufanya koo lako kuwa jekundu, livimbe na kuwa na vidonda.
Wakati mwingine mfumo wa kingamaradhi haufanyi kazi kama unavyopaswa. Hali hiyo inapotokea inaweza kusababisha matatizo kama vile:
Ugonjwa wa mfumo wa kingamwili kwenda kinyume na mwili, kama vile ugonjwa wa baridi yabisi ya rumatoidi au Hashimoto thyroiditis—ikiwa una ugonjwa wa kingamwili kuenda kinyume na mwili mfumo wa kingamaradhi unashambulia sehemu za mwili wako kwa makosa
Tatizo la upungufu wa kingamaradhi, kama vile VVU—mfumo wa kingamaradhi una upungufu kwa hivyo hauwezi kupambana na vimelea kwa usahihi na unaugua kwa urahisi zaidi
Mmenyuko wa mzio, kama vile homa itokanayo na mzio— mfumo wako wa kingamwili humenyuka sana kutokana na kitu kisicho na madhara, kama vile chakula, mimea, au dawa, jambo ambalo husababisha kupiga chafya, upele, mabaka ya ngozi au kupata ya shida kupumua