Khai thác bệnh sử và khám lâm sàng thường gợi ý nguyên nhân các rối loạn gan tiềm ẩn và thu hẹp phạm vi xét nghiệm các bệnh lý gan và đường mật.
Lịch sử
Có thể phát hiện nhiều triệu chứng, nhưng có rất ít triệu chứng đặc hiệu cho bệnh gan:
Các triệu chứng không đặc hiệu phổ biến bao gồm mệt mỏi, chán ăn, buồn nôn và đôi khi nôn, đặc biệt trong các rối loạn nặng.
Phân nát và có mỡ (tiêu chảy phân mỡ) có thể xảy ra khi tình trạng tắc mật làm dịch mật không được cung cấp đủ cho ruột. Bệnh nhân bị tiêu chảy phân mỡ có nguy cơ thiếu các vitamin tan trong dầu (A, D, E, K). Các hậu quả lâm sàng thường gặp có thể bao gồm loãng xương và chảy máu.
Sốt có thể xuất hiện trong viêm gan virut hoặc viêm gan do rượu.
Vàng da, xuất hiện ở cả các trường hợp rối loạn chức năng tế bào gan cũng như bệnh lý đường mật, là triệu chứng đặc hiệu nhất. Triệu chứng thường đi kèm với nước tiểu sậm màu và phân bạc màu.
Đau vùng hạ sườn phải do bệnh lý gan thường do sự căng giãn (ví dụ do ứ máu thụ động tĩnh mạch hoặc khối u) hoặc viêm bao gan.
Rối loạn cương dương và nữ tính hóa phát triển, thường là do mất cân bằng tỷ lệ estrogen/testosterone bình thường, với lượng estrogen nhiều hơn bình thường.
(Xem thêm Cấu trúc và chức năng gan.)
Các yếu tố nguy cơ của bệnh lý gan
Phân loại | Các yếu tố nguy cơ |
|---|---|
Mắc phải | Sử dụng rượu Truyền máu (cụ thể là trước năm 1992)* Xỏ lỗ cơ thể* Thuốc (kê đơn và không kê đơn) và sử dụng các sản phẩm thảo dược Tiếp xúc với chất độc gan khác Tiếp xúc với viêm gan* Quan hệ tình dục có nguy cơ cao* Kim đâm* Sử dụng ma túy theo đường tiêm hoặc theo đường mũi* Hình xăm* |
Có tính gia đình | Tiền sử gia đình mắc các tình trạng rối loạn như viêm đường mật nguyên phát, bệnh nhiễm sắc tố sắt mô, bệnh Wilson, thiếu alpha-1 antitrypsin và viêm gan B (bệnh này có thể lây truyền theo chiều dọc) |
* Các yếu tố này làm tăng nguy cơ viêm gan nói riêng cũng như nguy cơ bệnh gan nói chung | |
Tiền sử gia đình, tiền sử xã hội, và tiền sử sử dụng thuốc và các chất cần lưu ý là các yếu tố nguy cơ của bệnh gan (xem bảng: yếu tố nguy cơ của bệnh lý gan).
Khám thực thể
Những bất thường phát hiện được bằng khám thực thể thường không xuất hiện cho đến giai đoạn muộn của bệnh gan. Một số dấu hiệu gợi ý nguyên nhân (xem bảng Tiếp cận một số dấu hiệu lâm sàng).
© Springer Science+Business Media
Giải thích một số dấu hiệu lâm sàng
Dấu hiệu | Nguyên nhân có thể | Bình luận |
|---|---|---|
Bất thường ở gan | ||
Gan to | Ứ máu tĩnh mạch thụ động Xuất huyết gan (vào trong nang hoặc nhu mô) | — |
Sờ thấy khối | Ung thư | — |
Gan chắc, hình dạng bất thường, bờ tù, và ít khi có nốt. | — | |
Mềm | Ứ trệ thụ động Xuất huyết do gan | Do sự lo lắng của bệnh nhân, thường bị chẩn đoán quá mức Đau do gan thực sự (đau ở vị trí sâu) phát hiện chính xác nhất bằng gõ hoặc ấn vào khoang liên sườn. Đôi khi, nếu nghiêm trọng, giống với viêm phúc mạc |
Cọ xương sườn hay tiếng thổi (hiếm) | Khối u Giãn mao mạch xuất huyết di truyền (Hội chứng Osler-Weber-Rendu) | — |
Bất thường ngoài gan | ||
Viêm gan do rượu nếu mạn tính hoặc nặng Ung thư biểu mô màng bụng Phù toàn thân (ví dụ, suy tim, hội chứng thận hư, giảm albumin máu) | Cổ trướng điển hình, diện đục thay đổi và dấu hiệu sóng vỗ. Có thể không phát hiện được nếu lượng dịch < 1500 mL | |
Giãn các tĩnh mạch dưới da bụng (đầu sứa) | Hẹp tĩnh mạch chủ dưới | — |
Lách to | Xơ gan không do rượu | — |
Run vỗ cánh | Bệnh lý não-gan do shunt cửa chủ Ure huyết Suy tim nặng | Run vỗ cánh hai bên không đồng đều của bàn tay trong tư thế úp và cánh tay duỗi thẳng |
Hơi thở mùi gan | Mùi ngọt, hăng | |
Ngủ gà và lú lẫn | Bệnh lý não-gan do shunt cửa chủ Thuốc Rối loạn của não hoặc hệ thống | Không đặc hiệu |
Mệt mỏi tứ chi cộng với bụng chướng dịch (thể trạng xơ gan) | Xơ gan nếu tiến triển Ung thư di căn màng bụng nếu tiến triển | — |
Thuốc Các rối loạn về tuyến yên, di truyền, hệ thống, và nội tiết | Teo tinh hoàn, rối loạn cương dương, vô sinh, và mất ham muốn | |
Ở nam giới, chứng vú to, mất lông ở nách hoặc ngực, và có lông mu kiểu nữ | Rối loạn sử dụng rượu nếu kéo dài Thuốc Rối loạn nội tiết | Phân biệt vú to với giả vú to (ở nam thừa cân) bằng khám lâm sàng |
Vú to và teo tinh hoàn | Rối loạn sử dụng rượu nếu kéo dài Suy tuyến yên hoặc các tuyến nội tiết khác | — |
Mang thai Suy dinh dưỡng nặng Rối loạn sử dụng rượu nếu kéo dài (có thể) | Sau khi ấn vào, có trắng bạch kèm theo dòng máu chảy theo hướng ngoại vi (ra phía ngoài tổn thương) Có khả năng tăng nguy cơ xơ gan nặng và xuất huyết tiêu hóa do giãn mạch vì tăng số lượng u mạch. Có thể xuất hiện như một biến đổi bình thường (thường là < 3) | |
Lòng bàn tay son | Nữ hóa (ở nam giới) Mang thai Ung thư máu Rối loạn sử dụng rượu nếu kéo dài (có thể) | Thường thấy rõ nhất ở ô mô cái và ô mô út |
Ở bệnh nhân xơ gan, ngón tay dùi trống | Có thể tiến triển thành shunt cửa chủ hoặc xơ gan mật Bất thường ở phổi nếu mạn tính Bệnh tim xanh tím Nhiễm trùng (ví dụ, viêm nội tâm mạc nhiễm khuẩn) mạn tính | — |
Tăng bilirubin máu gây ra bởi các nguyên nhân như bệnh lý gan hoặc mật, tan máu, sử dụng một số loại thuốc hoặc các rối loạn chuyển hóa bẩm sinh | Nhìn thấy bằng mắt khi nồng độ bilirubin là từ > 2 đến 2,5 mg/dL (> 34 đến 43 micromol/L) Biểu hiện cả ở củng mạc (không giống như thiếu caroten) | |
Da sạm màu, trầy da do ngứa liên tục, mảng màu vàng hoặc u vàng (lắng đọng lipid ở da) | Tắc mật (bao gồm viêm đường mật nguyên phát) nếu mạn tính | — |
Phì đại tuyến mang tai | Uống rượu nếu mạn tính (thường có xơ gan do rượu) | — |
Da màu xám hoặc màu đồng | Bệnh nhiễm sắc tố sắt mô có sự lắng đọng sắt và melanin | — |
Uống rượu kéo dài Sử dụng thuốc lá Chuyển động lặp lại hoặc rung | — | |
Xét nghiệm
Cận lâm sàng của bệnh lý gan mật, bao gồm các xét nghiệm máu, chẩn đoán hình ảnh, và đôi khi sinh thiết gan, đóng một vai trò quan trọng trong chẩn đoán rối loạn gan. Các xét nghiệm riêng lẻ, đặc biệt là các xét nghiệm sinh hóa gan và bài tiết, thường có độ nhạy và độ đặc hiệu giới hạn. Phối hợp các cận lâm sàng thường chẩn đoán xác định và chẩn đoán mức độ bệnh rất tốt.
