Bệnh nhân hoặc người nhà của họ có thể nhận thấy một khối ở cổ, hoặc một khối có thể được phát hiện khi khám thường quy. Khối vùng cổ có thể không đau hoặc đau tùy thuộc vào nguyên nhân. Với khối vùng cổ không đau có thể xuất hiện trước khi bệnh nhân đến khám một thời gian dài.
Nguyên nhân gây ra khối u ở cổ
Có nhiều nguyên nhân gây ra khối ở cổ, bao gồm cả nguyên nhân nhiễm trùng, ung thư và bẩm sinh (xem bảng Một số nguyên nhân gây khối ở cổ). Hầu hết các khối ở cổ là hạch to.
một số nguyên nhân khối vùng cổ
Nguyên nhân | Những phát hiện gợi ý | Tiếp cận chẩn đoán* |
|---|---|---|
Hạch lympho bệnh lý do tình trạng nhiễm trùng | ||
Nhóm có nguy cơ cao Nổi hạch toàn thân, không đau | Xét nghiệm huyết thanh học cho HIV | |
Nhiều hạch cổ, không xưng hoặc xưng vừa phải ở trẻ vị thành niên Thường bị viêm họng và mệt mỏi | Xét nghiệm huyết thanh học cho virus Epstein-Barr | |
Nhiễm trùng họng miệng, virut hoặc vi khuẩn (viêm họng hoặc viêm đường hô hấp trên, đôi khi là nhiễm trùng răng miệng) | Triệu chứng nhiễm trùng đường hô hấp trên thường gặp, đau họng, hoặc đau răng Bệnh cấp tính, sưng hạch với ít hoặc không có đau Nhiều hạch to đôi khi xuất hiện ở những bệnh nhân bị URI do vi rút | Luôn chỉ khám lâm sàng Đôi khi cần cấy dịch hầu họng |
Bệnh lý viêm hạch cấp tính, một hạch và đau | Chỉ khám lâm sàng | |
Nhóm có nguy cơ cao Hạch cứng, không đau đôi khi di động | Xét nghiệm giải phóng PPD hoặc interferon-gamma Nuôi cấy | |
Ung thư† | ||
U nguyên phát tại chỗ (ví dụ, họng miệng, tuyến giáp, nước bọt) Các hạch di căn từ khối u nguyên phát ở xa (ví dụ, lymphoma, tuyến tiền liệt, thận, vú, ruột, thận) Hạch từ khối u nguyên phát tại chỗ hoặc khối u nguyên phát vùng (ví dụ, phổi, đường tiêu hóa trên) | Đối với hầu hết các bệnh ung thư nguyên phát tại chỗ phổ biến nhất, thường ở những bệnh nhân cao tuổi, điển hình là những người sử dụng nhiều thuốc lá, uống rượu hoặc cả hai Có thể hoặc không thể nhìn thấy hoặc sờ thấy hạch nguyên phát (ví dụ: ở miệng-họng) Khối u ác tính có khả năng cứng hoặc chắc và cố định vào các mô bên dưới chứ không phải di động Di căn tại vùng hoặc ở xa có hoặc không có các triệu chứng tại chỗ | Thông thường là soi thanh quản, soi phế quản, và soi qua thực quản với sinh thiết ở tất cả các khu vực nghi ngờ CT của đầu, cổ, ngực và có thể là CT tuyến giáp |
Rối loạn bẩm sinh | ||
Rò khe mang | Khối cổ bên, thường là nằm phía trên cơ ức đòn chũm, thường có nang hoặc rò | Ở trẻ em, siêu âm Ở người lớn, CT |
Nang bã đậu và u nang bì | khối mềm và không đau (trừ khi bị nhiễm bệnh) | |
Nang rò giáp lưỡi | nằm ở đường giữa cổ khối không đau Thường biểu hiện ở độ tuổi trẻ em hoặc thanh thiếu niên nhưng đôi khi cho đến sau khi trưởng thanh | |
Các rối loạn khác | ||
Phì đại tuyến giáp hoặc một hoặc nhiều nốt | Xét nghiệm chức năng tuyến giáp Xạ hình tuyến giáp Siêu âm | |
Sốt, thường là đau và sưng tuyến giáp | ||
Sưng tuyến nước bọt dưới hàm (ví dụ, do viêm tuyến nước bọt hoặc sỏi tuyến dưới hàm) | Thông thường một khối không đau nằm dưới xương hàm dưới Trên những bệnh nhân bị viêm tuyến nước bọt cấp tính, một khối đau | CT và MRI Sinh thiết |
* Khám lâm sàng luôn được thực hiện nhưng chỉ được nhắc đến trong cột này khi việc đó có thể là phương tiện chẩn đoán duy nhất. | ||
† Nếu nguyên nhân có thể là ung thư, bệnh nhân được giới thiệu đến bác sĩ tai mũi họng để khám đầu và cổ. | ||
CT = chụp cắt lớp vi tính; PPD = dẫn xuất protein tinh khiết; URI = nhiễm trùng đường hô hấp trên. | ||
Các nguyên nhân phổ biến nhất ở bệnh nhân trẻ bao gồm:
Viêm hạch phản ứng
Viêm hạch cấp tính nguyên phát do vi khuẩn
Nhiễm trùng toàn thân
Viêm hạch phản ứng xảy ra để phản ứng lại sự nhiễm virut hoặc vi khuẩn ở đâu đó trong họng miệng. Một số ví dụ về nhiễm trùng hạch nguyên phát do vi khuẩn là bệnh mèo cào, bệnh do toxoplasma, viêm hạch do lao và bệnh do Actinomyces. Một số bệnh nhiễm trùng hệ thống (ví dụ như bệnh bạch cầu đơn nhân, HIV, lao) sưng hạch vùng cổ - thường sưng hạch toàn thân hơn là đơn độc.
Rối loạn bẩm sinh có thể gây ra một khối u ở cổ, thường là lâu dài. Phổ biến nhất là u nang giáp lưỡi, rò khe mang, và u bã đậu.
Khối u ác tính phổ biến hơn ở những bệnh nhân lớn tuổi nhưng có thể xảy ra ở những bệnh nhân trẻ. Những khối u ác tính có thể biểu hiện khối u nguyên phát tại chỗ hoặc di căn hạch do ung thư tại chỗ, vùng hoặc xa. Khoảng 60% khối vùng tam giác vai đòn là di căn từ các vị trí ung thư xa. Ở những nơi khác ở cổ, 80% ung thư di căn hạch cổ bắt nguồn từ đường hô hấp trên hoặc đường tiêu hóa trên. Các vị trí u nguyên phát có thể là phần sau bên của lưỡi và sàn miệng, sau đó là vòm mũi họng, amidan, bề mặt thanh quản của sụn nắp và hạ họng, bao gồm xoang lê.
Tuyến giáp có thể to lên trong các rối loạn khác nhau, bao gồm bướu giáp đơn độc, viêm tuyến giáp bán cấp, bệnh tuyến giáp dạng nốt, và, ít gặp hơn là ung thư tuyến giáp.
Tuyến nước bọt dưới hàm có thể to lên nếu nó bị tắc bởi sỏi tuyến, bị nhiễm trùng, hoặc do ung thư.
Đánh giá khối u ở cổ
Lịch sử
Tiền sử của các bệnh hiện nay nên lưu ý khối vùng cổ đã xuất hiện bao lâu và tính chất đau hay không đau. Những triệu chứng cấp tính có liên quan quan trọng bao gồm đau họng, triệu chứng nhiễm trùng đường hô hấp trên (URI), và đau răng.
Đánh giá toàn thân cần phải bao gồm việc hỏi về khó nuốt hoặc nói, và các triệu chứng của bệnh mạn tính (ví dụ: sốt, sụt cân, khó chịu). Ung thư tại vùng và ung thư xa gây di căn đến cổ đôi khi gây ra các triệu chứng trong hệ thống nguồn gốc của các căn bệnh ung thư này (ví dụ: ho trong ung thư phổi, khó nuốt trong ung thư thực quản). Bởi vì nhiều loại ung thư có thể di căn lên cổ, nên việc khám toàn thân là rất quan trọng để giúp xác định nguồn gốc ung thư.
Bệnh sử cần phải hỏi về HIV đã biết hoặc bệnh lao và các yếu tố nguy cơ đối với họ. Các yếu tố nguy cơ ung thư được đánh giá; bao gồm uống rượu, sử dụng thuốc lá (đặc biệt là thuốc lá dạng hít hoặc dạng nhai), dụng cụ nha khoa không vừa và nhiễm nấm mạn tính ở miệng. Vệ sinh răng miệng kém cũng có thể là một nguy cơ.
Khám thực thể
Khối vùng cổ được đánh giá để xác định mật độ (tức là mềm và di động, căng, hoặc cứng chắc) và tính chất cùng với mức độ đau. Cho dù khối vùng cổ là di động hoặc cố định trên da hoặc cố định với tổ chức xung quanh thì đều cần được xác định.
Da đầu, tai, khoang mũi, khoang miệng, vòm mũi họng, họng miệng, hạ họng và thanh quản được kiểm tra kỹ để biết các dấu hiệu nhiễm trùng và bất kỳ tổn thương nào khác có thể nhìn thấy được. Răng được khám bằng gõ để phát hiện có đau hay không phát hiện nhiễm trùng răng. Gốc lưỡi phần lưỡi cố định, sàn miệng, và tuyến giáp và tuyến nước bọt cần được sờ để tìm các khối u.
Khám vú và tuyến tiền liệt để xác định khối u, và khám lách để phát hiện lách to. Kiểm tra phân để tìm máu ẩn, một dấu hiệu có thể có trong ung thư đường tiêu hóa.
Sờ các hạch bạch huyết khác (ví dụ: ở nách, ở bẹn).
Các dấu hiệu cảnh báo
Những dấu hiệu sau đây trên những bệnh nhân có khối ở cổ cần quan tâm đặc biệt:
Khối vùng cổ cứng, cố định
Một khối mới ở bệnh nhân cao tuổi
Có tổn thương họng-miệng (nghiêm trọng hơn viêm họng đơn thuần hoặc nhiễm trùng răng miệng)
Tiền sử khàn tiếng hoặc khó nuốt dai dẳng
Giải thích các dấu hiệu
Các yếu tố phân biệt quan trọng với một khối ở cổ (xem bảng Một số nguyên nhân gây khối ở cổ) bao gồm mức độ kịch liệt, đau và nhạy cảm đau, mật độ và di động.
Một khối vùng cổ mới xuất hiện (tức là chỉ phát triển trong vài ngày), đặc biệt là sau các triệu chứng của nhiễm trùng hô hấp trên hoặc viêm họng, cho thấy viêm hạch lympho phản ứng lành tính. Khối cấp tính đau khi chạm vào cho thấy viêm hạch hay viêm nang bì cấp.
Một khối u mạn tính ở bệnh nhân trẻ tuổi cho thấy một u nang. Một khối không nằm ở đường giữa ở những bệnh nhân cao tuổi, đặc biệt là những người có các yếu tố nguy cơ, cần phải được coi là ung thư cho đến khi có chứng minh ngược lại; một khối ở đường giữa có khả năng bắt nguồn từ tuyến giáp và có thể lành tính hoặc ác tính.
Đau, ấn đau, hoặc cả hai ở khối đó gợi ý viêm (đặc biệt là nhiễm trùng); một khối không đau gợi ý u nang hoặc khối u. Một khối cứng, cố định, ấn không đau gợi ý ung thư; độ đặc như cao su và có khả năng di động gợi ý một nguyên nhân lành tính.
Viêm hạch toàn thân và lách to nghĩ tới bệnh bạch cầu đơn nhân nhiễm trùng hoặc ung thư lymphoma. Viêm hạch toàn thân đơn thuần có thể gợi ý nhiễm HIV, đặc biệt ở những người có các yếu tố nguy cơ.
Các mảng niêm mạc đỏ và trắng (hồng sản và bạch sản) trong hầu họng có thể là tổn thương ác tính gây ra khối u cổ.
Khó nuốt có thể do phì đại tuyến giáp hoặc ung thư bắt nguồn từ các vị trí khác nhau ở cổ. Nói khó cho thấy một bệnh ung thư liên quan đến thanh quản hoặc dây thần kinh thanh quản quặt ngược.
Xét nghiệm
Nếu bản chất của khối u ở cổ dễ thấy (ví dụ: hạch to do viêm họng gần đây) hoặc xảy ra trên một bệnh nhân trẻ khỏe mạnh bị sưng, ấn đau gần đây và không có dấu hiệu nào khác thì không cần xét nghiệm ngay. Tuy nhiên, khám lại bệnh nhân thường xuyên; nếu khối không hết, thì cần đánh giá thêm.
Hầu hết các bệnh nhân khác cần phải xét nghiệm CBC (công thức máu toàn phần) và chụp X quang ngực. Bệnh nhân có các dấu hiệu của nguyên nhân cụ thể cũng cần phải làm các xét nghiệm kiểm tra những bất thường đó (xem bảng Một số nguyên nhân gây ra khối u ở cổ).
Nếu khám thấy một tổn thương ở miệng hoặc ở mũi họng không bắt đầu khỏi trong vòng 2 tuần, việc kiểm tra có thể bao gồm chụp CT hoặc chụp MRI và sinh thiết tổn thương đó bằng kim nhỏ.
Ở những bệnh nhân trẻ tuổi không có yếu tố nguy cơ ung thư đầu và ung thư cổ và không có tổn thương rõ ràng nào khác, có thể thực hiện việc chẩn đoán hình ảnh khối ở cổ đó, có thể sau đó là sinh thiết.
Trên bệnh nhân cao tuổi, đặc biệt là những người có yếu tố nguy cơ ung thư, cần kiểm tra thêm để xác định vị trí ban đầu; sinh thiết khối ở cổ có thể chỉ cho thấy ung thư biểu mô tế bào vảy không biệt hóa mà không xác định được nguồn gốc. Những bệnh nhân như vậy cần soi thanh quản trực tiếp, nội soi phế quản và nội soi thực quản kèm theo sinh thiết tất cả các vùng nghi ngờ. Các mẫu được xác định là ung thư biểu mô tế bào vảy nên được kiểm tra HPV. CT của đầu, cổ, ngực và có thể là CT tuyến giáp được thực hiện. Siêu âm vùng cổ được ưu tiên cho trẻ em để tránh phơi nhiễm bức xạ; nó có thể được sử dụng ở người lớn nếu nghi ngờ có khối u tuyến giáp. Nếu không tìm thấy khối u nguyên phát, cần phải thực hiện chọc hút sinh thiết khối u bằng kim nhỏ; tốt hơn là sinh thiết rạch vì nó không để lại khối cắt ngang ở cổ. Nếu khối vùng cổ là ung thư và khối u nguyên phát chưa được xác định, sinh thiết ngẫu nhiên của vòm mũi họng, amidan, đáy lưỡi nên được xem xét.
Điều trị khối ở cổ
Điều trị khối u ở cổ là hướng vào nguyên nhân. Ở trẻ em, nhiễm trùng là nguyên nhân phổ biến nhất gây ra khối ở cổ, vì vậy đối với trẻ em, việc thử nghiệm thuốc kháng sinh thường được thực hiện trước để xem khối u đó có biến mất không.
Những điểm chính
Khối vùng cổ cấp tính ở trẻ nhỏ thường là lành tính.
Cân nhắc ung thư khi khối ở cổ xuất hiện ở bệnh nhân cao tuổi, đặc biệt là những người có yếu tố nguy cơ ung thư.
Thực hiện khám miệng-họng kỹ lưỡng.
