Các yếu tố nguy cơ gây biến chứng khi mang thai

TheoAntonette T. Dulay, MD, Main Line Health System
Đã xem xét/Đã chỉnh sửa Thg 3 2024

Các yếu tố nguy cơ gây biến chứng trong thai kỳ bao gồm

  • Các tình trạng và đặc điểm bệnh lý của mẹ từ trước

  • Các yếu tố nguy cơ có thể điều chỉnh được (ví dụ: hút thuốc, sử dụng chất kích thích)

  • Các biến chứng sản khoa trước đây (ví dụ: tiền sử tiền sản giật trước đó)

Một số yếu tố nguy cơ chính được thảo luận ở đây. Để biết thêm các tình trạng bệnh lý có thể làm phức tạp quá trình mang thai, hãy xem phần Mang thai có biến chứng do bệnh tật.

Bệnh tiểu đường

Đái tháo đường có từ trước xuất hiện ở khoảng 1% số trường hợp mang thai (1, 2) và đái tháo đường thai kỳ xảy ra ở khoảng 8% số trường hợp mang thai (3). Tỷ lệ mắc tăng khi tỷ lệ béo phì tăng lên.

Bệnh tiểu đường phụ thuộcinsulincó từ trước làm tăng nguy cơ sau đây:

Tỷ lệ thai to ở phụ nữ mang thai mắc bệnh tiểu đường từ trước cao hơn khoảng 50% so với phụ nữ mang thai trong dân số nói chung. Tỷ lệ tử vong chu sinh hoặc tử vong ở sơ sinh cũng cao hơn.

Phụ nữ mắc bệnh tiểu đường từ trước có nhiều khả năng phải sinh non vì các chỉ định sản khoa hoặc các chỉ định nội khoa. Tập thể dục khi mang thai (với những thay đổi hợp lý trong chế độ ăn uống) làm giảm nhu cầu sinh mổ và phẫu thuật ở những phụ nữ này (4, 5).

Kiểm soát chặt chẽ lượng glucose trước khi thụ thai và trong giai đoạn đầu của thai kỳ là điều cần thiết để ngăn ngừa dị tật thai nhi.

Nhu cầu Insulin thường tăng lên trong thai kỳ.

Tiểu đường thai kỳ làm tăng nguy cơ sau đây:

Bệnh tiểu đường thai kỳ được sàng lọc thường quy ở tuần thứ 24 đến 28 và nếu phụ nữ có các yếu tố nguy cơ thì trong ba tháng đầu. Các yếu tố nguy cơ bao gồm:

  • Đái tháo đường ở thai kỳ trước

  • Tiền sử đẻ thai to

  • Mất thai nhi không giải thích được

  • Chỉ số khối cơ thể (BMI) trước khi có thai > 30 kg/m2

  • Tuổi mẹ > 40 tuổi

  • Tiền sử gia đình có người mắc bệnh tiểu đường

  • Người Châu Á/Thái Bình Dương không phải gốc Tây Ban Nha và dân tộc Tây Ban Nha/Latina

Sàng lọc và xác nhận chẩn đoán đái tháo đường thai kỳ có thể được thực hiện trong 1 hoặc 2 bước (6, 7):

Hiệp hội Sản phụ khoa Hoa Kỳ (ACOG) khuyến nghị xét nghiệm 2 bước để chẩn đoán bệnh tiểu đường thai kỳ. Cách tiếp cận 1 bước đã được các tổ chức khác sử dụng và thúc đẩy, bao gồm cả nhóm nghiên cứu bệnh tiểu đường và mang thai quốc tế (IADPSG) (6).

Bảng
Bảng

Điều trị tiểu đường thai kỳ tối ưu (với thay đổi chế độ ăn, tập thể dục, và theo dõi chặt chẽ lượng đường trong máu và insulin khi cần thiết) làm giảm nguy cơ gây ra các kết cục bất lợi cho mẹ, thai nhi và trẻ sơ sinh. Phụ nữ bị tiểu đường thai kỳ có nguy cơ mắc các biến cố tim mạch cao hơn và sau khi sinh, nên được giới thiệu để đánh giá nguy cơ tim mạch và theo dõi.

Bảng
Bảng

Phụ nữ bị tiểu đường thai kỳ có thể đã mắc tiểu đường nhưng không được chẩn đoán trước khi mang thai. Vì vậy, họ nên được sàng lọc tiểu đường 6 đến 12 tuần sau sinh, sử dụng cùng một thử nghiệm và tiêu chuẩn được sử dụng cho bệnh nhân không mang thai.

Xem Đái tháo đường trong thai kỳ để biết chi tiết về kiểm soát bệnh tiểu đường trong thai kỳ.

Tài liệu tham khảo về bệnh tiểu đường

  1. 1. Deputy NP, Kim SY, Conrey EJ, Bullard KM: Prevalence and Changes in Preexisting Diabetes and Gestational Diabetes Among Women Who Had a Live Birth - United States, 2012-2016. MMWR Morb Mortal Wkly Rep 67(43):1201-1207, 2018. Xuất bản ngày 2 tháng 11 năm 2018. doi:10.15585/mmwr.mm6743a2

  2. 2. Goya M, Codina M: Diabetes mellitus and pregnancy. Updated clinical practice guideline 2021. Executive summary. Endocrinol Diabetes Nutr (Engl Ed) 70 Suppl 1:1-6, 2023 doi:10.1016/j.endien.2021.12.006

  3. 3. Gregory EC, Ely DM: Trends and Characteristics in Gestational Diabetes: United States, 2016-2020. Natl Vital Stat Rep 71(3):1-15, 2022.

  4. 4. Artal R: Exercise: The alternative therapeutic intervention for gestational diabetes. Clinical Obstetrics and Gynecology 46 (2):479–487, 2003.

  5. 5. Artal R: The role of exercise in reducing the risks of gestational diabetes mellitus in obese women. Best Pract Res Clin Obstet Gynaecol 29 (1):123–4132, 2015.

  6. 6. American College of Obstetrics and Gynecology (ACOG): ACOG Practice Bulletin No. 190: Gestational Diabetes Mellitus. Obstet Gynecol. 2018;131(2):e49-e64. doi:10.1097/AOG.0000000000002501

  7. 7. American Diabetes Association Professional Practice Committee: 2. Diagnosis and Classification of Diabetes: Standards of Care in Diabetes-2024. Diabetes Care. 2024;47(Suppl 1):S20-S42. doi:10.2337/dc24-S002

Tăng huyết áp

Bệnh lý tăng huyết áp trong thai kỳ được phân loại là (1)

  • Tăng huyết áp mạn tính: Xuất hiện trước khi mang thai hoặc phát triển trước 20 tuần của thai kỳ

  • Tăng huyết áp trong thai kỳ: Mới khởi phát huyết áp tâm thu và / hoặc huyết áp tâm trương (HA) ≥ 140/≥ 90 mm Hg 2 lần cách nhau ít nhất 4 giờ sau 20 tuần tuổi thai

  • Tiền sản giật: Khởi phát mới sau 20 tuần tuổi thai dai dẳng (2 cơn trong vòng 4 giờ) HA tâm thu và/hoặc tâm trương ≥ 140/≥ 90 mm Hg HOẶC ít nhất 1 lần đo HA tâm thu và/hoặc tâm trương ≥ 160/≥ 110 mm Hg PLUS mới có protein niệu không giải thích được (> 300 mg/24 giờ hoặc tỷ lệ protein/creatinin nước tiểu ≥ 0,3 hoặc đọc que thăm 2+; trong trường hợp không có protein niệu, tăng huyết áp mới khởi phát kèm theo các dấu hiệu tổn thương cơ quan cuối khác mới khởi phát (ví dụ: giảm tiểu cầu [tiểu cầu < 100.000/mcL], suy giảm chức năng gan, suy thận, phù phổi, đau đầu mới khởi phát [không đáp ứng với thuốc và không được xác định bằng các chẩn đoán thay thế], các triệu chứng trực quan).

  • Tiền sản giật mà không có các đặc điểm nặng: Tiền sản giật kéo dài (2 cơn trong vòng 4 giờ) HA tâm thu và/hoặc tâm trương ≥ 160/≥ 110 mm Hg và/hoặc các dấu hiệu tổn thương nội tạng khác

  • Hội chứng HELLP: Một dạng tiền sản giật nặng với tan máu, tăng men gan và số lượng tiểu cầu thấp

  • Tăng huyết áp mạn tính cộng với tiền sản giật chồng chéo: Tình trạng tăng huyết áp trở nên trầm trọng hơn và protein niệu mới xuất hiện hoặc trầm trọng hơn hoặc các dấu hiệu tổn thương cơ quan đích khác sau 20 tuần ở phụ nữ đã bị tăng huyết áp từ trước

  • Sản giật: Các cơn co giật tăng trương lực, co giật khu trú hoặc đa ổ mới khởi phát không do các nguyên nhân khác

Tăng huyết áp mạn tính làm tăng nguy cơ mắc những bệnh sau:

Trước khi cố gắng mang thai, phụ nữ bị tăng huyết áp nên được tư vấn về những nguy cơ. Chăm sóc trước khi sinh nên bắt đầu càng sớm càng tốt trong thai kỳ. Phụ nữ mang thai bị tăng huyết áp mạn tính cần điều trị hạ huyết áp nên được bắt đầu hoặc tiếp tục dùng các loại thuốc thích hợp và được giới thiệu đến bác sĩ chuyên khoa về bà mẹ-bào thai (2).

Kiểm soát tăng huyết áp mạn tính khi mang thai bao gồm đo chức năng thận cơ bản (ví dụ: creatinine huyết thanh, nitơ urê máu [BUN]), khám đáy mắt và đánh giá tim mạch trực tiếp (nghe tim mạch và đôi khi là ECG, siêu âm tim hoặc cả hai). Trong mỗi tam cá nguyệt thứ, xét nghiệm protein niệu của nước tiểu trong 24 giờ, axit uric, creatinine huyết thanh, và hematocrit được đo.

Siêu âm để theo dõi sự phát triển của bào thai được thực hiện ở tuần thứ 28 và sau đó 4 tuần một lần. Thai chậm phát triển trong tử cung được đánh giá bằng siêu âm Doppler đa mạch bởi chuyên gia sản khoa.

Nếu phụ nữ có nguy cơ cao bị tiền sản giật, bác sĩ lâm sàng có thể kê đơn aspirin liều thấp (81 đến 162 mg uống một lần/ngày) hàng ngày bắt đầu từ tuần thứ 12 đến 28 của thai kỳ và dùng cho đến khi sinh (3, 4).

Phụ nữ có tiền sử bị tiền sản giật hoặc tăng huyết áp thai kỳ có nguy cơ cao mắc các biến cố tim mạch và sau khi sinh, nên được giới thiệu để đánh giá nguy cơ tim mạch và theo dõi.

Tài liệu tham khảo về tăng huyết áp

  1. 1. American College of Obstetrics and Gynecology (ACOG): ACOG Practice Bulletin, Number 222: Gestational hypertension and preeclampsia. Obstet Gynecol 133 (1):1, 2019. doi: 10.1097/AOG.0000000000003018

  2. 2. Tita AT, Szychowski JM, Boggess K, et al: Treatment for Mild Chronic Hypertension during Pregnancy. N Engl J Med 386(19):1781-1792, 2022 doi:10.1056/NEJMoa2201295

  3. 3. American College of Obstetrics and Gynecology (ACOG) ACOG Committee Opinion No. 743: Low-dose aspirin use during pregnancy. Obstet Gynecol 132 (1):e44–e52, 2018. doi: 10.1097/AOG.0000000000002708

  4. 4. Ayyash M, Goyert G, Garcia R, et al: Efficacy and Safety of Aspirin 162 mg for Preeclampsia Prophylaxis in High-Risk Patients. Am J Perinatol. Xuất bản trực tuyến ngày 29 tháng 7 năm 2023 doi:10.1055/s-0043-1771260

Bệnh lý tuyến giáp

Bệnh rối loạn tuyến giáp có thể xảy ra hoặc phát triển trong thai kỳ. Mang thai không thay đổi triệu chứng của chứng suy giáp và cường giáp.

Ảnh hưởng lên thai nhi khác nhau tùy theo tình trạng rối loạn và loại thuốc được sử dụng để điều trị. Nhưng nhìn chung, cường giáp không điều trị hay điều trị không đầy đủ có thể dẫn đến

Suy giáp không được điều trị có thể gây ra

Nguyên nhân phổ biến nhất gây suy giáp ở mẹ là viêm tuyến giáp Hashimoto và điều trị bệnh Graves.

Nếu phụ nữ đang hoặc đã từng bị rối loạn tuyến giáp, tình trạng tuyến giáp cần được theo dõi chặt chẽ trong và sau khi mang thai ở phụ nữ và sau khi sinh ở trẻ sơ sinh. Bướu cổ và nhân tuyến giáp được phát hiện trong thời kỳ mang thai nên được đánh giá giống như ở những bệnh nhân không mang thai (xem Tiếp cận bệnh nhân có nhân tuyến giápChẩn đoán bướu cổ đơn thuần không độc).

Bệnh nhiễm trùng lây truyền qua đường tình dục (STI)

(Xem thêm Bệnh nhiễm trùng lây truyền qua đường tình dụcBệnh truyền nhiễm trong khi mang thai.)

Việc tầm soát các bệnh nhiễm trùng lây truyền qua đường tình dục nên được thực hiện trong thời kỳ mang thai để có thể điều trị và ngăn ngừa các tác động xấu của nhiễm trùng lây truyền trong tử cung hoặc chu sinh đối với thai nhi hoặc trẻ sơ sinh. Tỷ lệ mắc bệnh giang mai bẩm sinh ở Hoa Kỳ liên tục tăng (xem CDC: National Overview of STDs, 2021).

Chăm sóc trước khi sinh thường quy bao gồm các xét nghiệm sàng lọc nhiễm HIV, viêm gan B, viêm gan C (1), giang mai và nếu < 25 tuổi, đối với nhiễm chlamydia và bệnh lậu ở lần khám thai đầu tiên. Xét nghiệm giang mai được lặp lại trong thời kỳ mang thai và khi sinh nếu nguy cơ tiếp tục hoặc nếu bệnh nhân cư trú trong vùng lưu hành (2). Phụ nữ mang thai khi có nhiễm khuẩn cần được điều trị bằng kháng sinh.

Bệnh giang mai ở thai nhi trong tử cung có thể gây tử vong cho thai nhi, dị tật bẩm sinh và đột biến trầm trọng.

Nếu không điều trị, nguy cơ lây truyền HIV từ mẹ sang con là khoảng 30% trước khi sinh và khoảng 25% trong khi sinh. Điều trị bằng kháng retrovirus cho phụ nữ mang thai trước và trong khi mang thai và cho trẻ sơ sinh trong vòng 6 tiếng đến 12 tiếng sau khi sinh làm giảm 2/3 nguy cơ lây truyền HIV sang thai nhi; nguy cơ thấp hơn (< 2%) khi phối hợp 2 hoặc 3 loại thuốc kháng retrovirus có hoạt tính cao. Thuốc kháng retrovirus có hoạt tính cao được dùng cho người mẹ trong thời kỳ mang thai và trong khi sinh để ngăn ngừa lây truyền từ mẹ sang con.

Trong thời kỳ mang thai, viêm gan, viêm âm đạo do vi khuẩn, lậu và nhiễm chlamydia ở bộ phận sinh dục làm tăng nguy cơ sinh nonvỡ ối trước khi chuyển dạ.

Điều trị nhiễm trùng âm đạo do vi khuẩn, bệnh lậu, hoặc nhiễm chlamydia có thể kéo dài từ lúc rỉ ối cho đến sinh nở và có thể cải thiện kết cục của thai nhi bởi cách giảm nhiễm trùng sơ sinh.

Tài liệu tham khảo về các STI

  1. 1. American College of Obstetrics and Gynecology (ACOG): ACOG Clinical Practice Guideline No. 6.: Viral Hepatitis in Pregnancy, Obstet Gynecol 2023;142(3):745-759. doi:10.1097/AOG.0000000000005300

  2. 2. Workowski KA. , Laura H. Bachmann LH, Chan PA: Sexually transmitted infections treatment guidelines, 2021. MMWR Recomm Rep 70 (4):1–187, 2021. doi: http://dx.doi.org/10.15585/mmwr.rr7004a1external icon

Các bất thường ở đường sinh dục nữ

Những bất thường cấu trúc của tử cung và cổ tử cung (ví dụ, vách ngăn tử cung, tử cung hai sừng) hay gây ra:

U xơ tử cung là nguyên nhân không phổ biến làm cho bánh rau ở vị trí bất thường (ví dụ,rau tiền đạo), sinh non, và sảy thai tự nhiên liên tiếp. U xơ tử cung có thể phát triển nhanh chóng hoặc thoái hóa trong thời kỳ mang thai; thoái hóa thường gây đau dữ dội và có dấu hiệu phúc mạc và cũng có thể gây chuyển dạ sớm.

Cổ tử cung yếu giảm chiều dài cổ tử cung làm tăng nguy cơ sinh non. Nguy cơ suy cổ tử cung cao hơn ở những phụ nữ đã từng bị rách hoặc tổn thương cổ tử cung trong một thủ thuật trước đó (ví dụ: phá thai bằng thuốc, sinh qua đường âm đạo bằng dụng cụ). Suy chức năng cổ tử cung được điều trị bằng can thiệp phẫu thuật (khâu vòng cổ tử cung).

Nếu trước khi mang thai, thai phụ đã từng có phẫu thuật bóc nhân xơ mà có tác động vào tới buồng tử cung thì nên sinh mổ để tránh vỡ tử cung xảy ra khi sinh đường âm đạo.

Những bất thường ở tử cung làm dẫn đến các kết cục sản khoa kém thì cần được phẫu thuật sửa chữa lại sau khi sinh.

Sử dụng chất gây nghiện

Sử dụng chất gây nghiện trong thời kỳ mang thai, bao gồm caffeine, rượu, thuốc lá và sử dụng ma túy bất hợp pháp, có liên quan đến các kết quả bất lợi. Tùy thuộc vào chất cụ thể, lạm dụng trong thai kỳ có thể dẫn đến một loạt các biến chứng, bao gồm chuyển dạ sớm, cân nặng khi sinh thấp, dị tật bẩm sinh, chậm phát triển và các vấn đề về hành vi và nhận thức lâu dài ở trẻ.

Việc sử dụng chất gây nghiện của mẹ, đặc biệt là với opioid, cũng có thể dẫn đến các triệu chứng cai nghiện ở trẻ sơ sinh cần được chăm sóc chuyên khoa.

Rượu là chất gây quái thai được sử dụng phổ biến nhất. Nguy cơ có thể liên quan đến lượng rượu tiêu thụ. Đặc biệt là, uống rượu say, có thể chỉ khoảng 45 mL rượu nguyên chất (tương đương khoảng 3 ly) mỗi ngày, có thể gây ra hội chứng rượu bào thai, dẫn đến hạn chế tăng trưởng của thai nhi, dị tật mặt và tim mạch cũng như rối loạn chức năng thần kinh.

Các bác sĩ lâm sàng nên hỏi bệnh nhân mang thai về việc lạm dụng chất gây nghiện, sử dụng các công cụ sàng lọc đã được kiểm chứng và giới thiệu đến các chuyên gia về nghiện khi cần thiết.

Phơi nhiễm với tác nhân gây quái thai

Các tác nhân gây quái thai thường gặp (các chất gây dị tật thai nhi) bao gồm nhiễm trùng, thuốc, và các chất vật lý. Các dị tật có nhiều khả năng xảy ra nhất nếu phơi nhiễm xảy ra trong khoảng từ tuần thứ hai đến tuần thứ tám sau khi thụ thai (tuần thứ tư đến tuần thứ mười sau kỳ kinh nguyệt cuối cùng), khi các cơ quan đang hình thành. Các kết cục bất lợi khác của thai kì cũng có khả năng xảy ra cao hơn. Phụ nữ mang thai bị phơi nhiễm với các tác nhân gây quái thai cần được tư vấn về nguy cơ tăng lên và chuyển đi siêu âm chi tiết để phát hiện các dị tật.

Nhiễm trùng phổ biến có thể gây quái thai bao gồm

Các loại thuốc thông dụng có thể gây quái thai bao gồm

Tăng thân nhiệt hoặc tiếp xúc với nhiệt độ > 39° C (ví dụ: trong phòng tắm hơi) trong ba tháng đầu có liên quan đến tật nứt đốt sống.

Tiếp xúc với Thủy ngân

Thủy ngân trong thủy sản có thể độc hại cho thai nhi. FDA (xem Lời khuyên về việc ăn cá cho những người có thể trở thành hoặc đang mang thai hoặc cho con bú và trẻ em từ 1–11 tuổi) khuyến cáo những điều sau:

  • Tránh cá gai từ Vịnh Mêhicô, cá mập, cá kiếm, cá ngừ mắt to, cá mập, cá da cam, cá thu vua

  • Giới hạn cá ngừ thịt trắng đến 4 oz (một bữa ăn trung bình)/tuần

  • Trước khi ăn cá ở hồ, sông ngòi và vùng ven biển địa phương, kiểm tra các khuyến cáo ở địa phương về sự an toàn của loại cá này và nếu mực thủy ngân không chắc là thấp, hạn chế tiêu thụ đến 4 ounces/tuần trong khi tránh các loại hải sản khác vào tuần đó

Cá ngói từ Vịnh Mexico có hàm lượng thủy ngân cao nhất trong tất cả các loại cá (theo thử nghiệm của Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA); cá ngói từ Đại Tây Dương có thể được ăn một cách an toàn).

Các chuyên gia khuyến nghị phụ nữ đang mang thai hoặc cho con bú nên ăn 8 đến 12 ounce (trung bình 2 hoặc 3 bữa) mỗi tuần nhiều loại hải sản có hàm lượng thủy ngân thấp hơn. Những loại hải sản này bao gồm cá bơn, tôm, cá ngừ hộp, cá hồi, cá mập, cá rô phi, cá tuyết và cá da trơn. Cá có các chất dinh dưỡng quan trọng cho sự tăng trưởng và phát triển của bào thai.

Tuổi của người mẹ

Thanh thiếu niên chiếm 13% số ca mang thai, có tăng tỷ lệ mắc tiền sản giật, sinh nonthiếu máu, điều này thường làm thai chậm phát triển trong tử cung. Nguyên nhân, ít nhất một phần là do thanh thiếu niên có xu hướng bỏ bê việc chăm sóc trước khi sinh, thường xuyên hút thuốc lá hoặc sử dụng các chất gây nghiện khác và có tỷ lệ mắc các bệnh nhiễm trùng lây truyền qua đường tình dục cao hơn.

Ở phụ nữ ≥ 35 tuổi, tỷ lệ mắc tiền sản giật tăng lên, cũng như tiểu đường thai kỳ, rối loạn chuyển dạ, nhau bong non, thai chết lưunhau tiền đạo. Những phụ nữ này cũng có nhiều khả năng bị các rối loạn đã có từ trước (ví dụ như tăng huyết áp mạn tính, đái tháo đường). Bởi vì nguy cơ bị các bất thường nhiễm sắc thể của thai nhi tăng lên khi tuổi mẹ tăng lên, nên sàng lọc và xét nghiệm di truyền cũng như sàng lọc siêu âm chi tiết để phát hiện dị tật thai nhi.

Bất thường nhiễm sắc thể thường gặp nhất là trisomy nhiễm sắc thể thường. Nghiên cứu phòng ngừa dị tật bẩm sinh quốc gia Hoa Kỳ (NBDPS) phát hiện ra rằng trẻ em của phụ nữ > 40 tuổi có nguy cơ cao mắc các bất thường về tim, teo thực quản bẩm sinh, lỗ tiểu thấpchứng dính khớp sọ (1).

Tài liệu tham khảo về tuổi của người mẹ

  1. 1. Gill SK, Broussard C, Devine O, et al: Association between maternal age and birth defects of unknown etiology: United States, 1997-2007. Birth Defects Res A Clin Mol Teratol 94 (12):1010–1018, 2012 doi: 10.1002/bdra.23049

Cân nặng của người mẹ

Phụ nữ mang thai có chỉ số BMI < 18,5 kg/m2 trước khi mang thai được coi là thiếu cân, điều này dẫn đến trọng lượng sơ sinh thấp (< 2,5 kg) ở trẻ sơ sinh. Những phụ nữ như vậy được khuyến khích để tăng được ít nhất 12,5 kg trong thời kỳ mang thai.

Phụ nữ mang thai có chỉ số BMI từ 25 đến 29,9 kg/m2 (thừa cân) hoặc ≥ 30 kg/m2 (béo phì) trước khi mang thai có nguy cơ cao huyết ápđái tháo đường ở mẹ, thai chết lưu, sảy thai, thai to, dị tật bẩm sinh, thai chậm phát triển trong tử cung, tiền sản giật và nhu cầu sinh mổ. Lý tưởng là giảm cân nên bắt đầu trước khi mang thai, trước hết bằng cách thử thay đổi lối sống (ví dụ tăng hoạt động thể chất, thay đổi chế độ ăn uống). Phụ nữ thừa cân hoặc béo phì được khuyến khích hạn chế tăng cân khi mang thai, lý tưởng nhất là bằng cách thay đổi lối sống. Viện Y học (IOM) sử dụng các hướng dẫn sau:

  • Quá cân: Tăng cân chỉ ở mức 6,8 đến 11,3 kg (15 đến 25 lb)

  • Béo phì: Tăng cân chỉ ở mức < 5 đến 9 kg (11 đến 20 lb)

Tuy nhiên, không phải tất cả các chuyên gia đều đồng ý với các khuyến nghị của IOM. Nhiều chuyên gia khuyến nghị một cách tiếp cận cá nhân hóa có thể bao gồm tăng cân hạn chế hơn cộng với thay đổi lối sống (ví dụ, tăng hoạt động thể chất, thay đổi chế độ ăn uống), đặc biệt đối với phụ nữ bị béo phì (1). Trong thời gian mang thai, hầu hết phụ nữ nên được khuyến khích tập thể dục ít nhất 3 lần mỗi tuần trong tổng số 150 phút mỗi tuần (2).

Đối với thai phụ thừa cân hoặc béo phì, điều chỉnh lối sống khi mang thai sẽ giảm nguy cơ mắc bệnh tiểu đường thai kỳ và tiền sản giật.

Điều chỉnh về tăng cân hợp lý, chế độ ăn kiêng và tập thể dục tại lần khám đầu tiên và các lần khám định kỳ trong suốt thai kỳ là rất quan trọng.

Công cụ tính toán lâm sàng

Tài liệu tham khảo về cân nặng của người mẹ

  1. 1. Artal R, Lockwood CJ, Brown HL: Weight gain recommendations in pregnancy and the obesity epidemic. Obstet Gynecol 115 (1):152–155, 2010. doi: 10.1097/AOG.0b013e3181c51908

  2. 2. Mottola MF, Davenport MH, Ruchat SM, et al: 2019 Canadian guideline for physical activity throughout pregnancy. Br J Sports Med 52 (21):1339–1346, 2018. doi: 10.1136/bjsports-2018-100056

Đa thai

Đa thai làm tăng nguy cơ sau:

Đa thai thường được phát hiện bằng siêu âm trong ba tháng đầu của thai kỳ. Tỷ lệ đa thai ngày càng tăng; việc sử dụng các công nghệ hỗ trợ sinh sản đã góp phần đáng kể vào sự gia tăng này (1).

Tài liệu tham khảo về đa thai

  1. 1. American College of Obstetricians and Gynecologists (ACOG): ACOG Practice Bulletin No. 231: Multifetal gestations: Twin, triplet, and higher-order multifetal pregnancies. Obstet Gynecol 137 (6):e145–e162, 2021. doi: 10.1097/AOG.0000000000004397       

Tiền sử đẻ trẻ có rối loạn di truyền hoặc bẩm sinh

Nguy cơ có thai với bất thường nhiễm sắc thể tăng lên đối với hầu hết các cặp vợ chồng đã từng có bào thai hoặc trẻ sơ sinh bị rối loạn nhiễm sắc thể (đã sinh ra hay bỏ thai trước đó). Nguy cơ tái phát đối với hầu hết các rối loạn di truyền là không rõ. Hầu hết các dị tật bẩm sinh đều do nhiều yếu tố; Nguy cơ có thai nhi tiếp theo bị dị tật thay đổi tùy theo chính khiếm khuyết đó.

Nếu các cặp vợ chồng đã có con sơ sinh bị rối loạn di truyền hoặc nhiễm sắc thể thì nên tư vấn và sàng lọc di truyền. Nếu các cặp vợ chồng có trẻ sơ sinh bị dị tật bẩm sinh, nên xét nghiệm sàng lọc di truyền, siêu âm có độ phân giải cao và cần được đánh giá bởi các chuyên gia về bà mẹ và trẻ sơ sinh.

Thai chết lưu từ trước

Thai chết lưu là thai chết lưu ở tuổi thai ≥ 20 tuần trước hoặc trong khi sinh, theo định nghĩa của Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC [1]), hoặc> 28 tuần, theo định nghĩa của Tổ chức Y tế Thế giới (2). Thai chết trong giai đoạn cuối của thai kỳ có thể có các nguyên nhân của mẹ, rau thai, hoặc thai nhi bất thường về giải phẫu hoặc các nguyên nhân di truyền xem bảng nguyên nhân thai chết lưu. Có thai chết lưu hoặc sảy thai muộn (tức là từ 16 đến 20 tuần) làm tăng nguy cơ tử vong của thai nhi trong những lần mang thai sau đó. Mức độ nguy cơ khác nhau tùy thuộc vào nguyên nhân của thai chết lưu trước đó. Khuyến cáo sử dụng phương pháp giám sát thai nhi bằng các test trước sinh (ví dụ test không kích thích, hồ sơ sinh lý học).

Điều trị các rối loạn ở mẹ (ví dụ như tăng huyết áp mạn tính, tiểu đường, nhiễm trùng) có thể làm giảm nguy cơ thai chết lưu trong thai kỳ hiện tại.

Tài liệu tham khảo về thai chết lưu trước đó

  1. 1. CDC: What is stillbirth? Truy cập tháng 3 năm 2024.

  2. 2. World Health Organization: Stillbirth. Truy cập tháng 3 năm 2024.

Tiền sử đẻ non trước đó

Sinh non là đẻ trước 37 tuần. Sinh non trước đây do chuyển dạ sớm có liên quan đến tăng nguy cơ sinh non trong tương lai. Sinh non đôi khi cũng được chỉ định về mặt y tế do một số biến chứng khi mang thai (ví dụ: tiền sản giật nặng hoặc rau tiền đạo có triệu chứng). Những bệnh này không phải là yếu tố nguy cơ độc lập đối với việc sinh non, nhưng có thể tái phát và cần phải thực hiện các biện pháp theo dõi hoặc phòng ngừa thích hợp.

Phụ nữ từng sinh non do chuyển dạ non không rõ nguyên nhân nên được theo dõi chặt chẽ trong khoảng thời gian 2 tuần, bắt đầu từ tuần thai thứ 15 đến 16 cho đến tuần thứ 23 đến 24. Đánh giá có thể bao gồm (1)

  • Đánh giá siêu âm, bao gồm đo chiều dài cổ tử cung, bắt đầu từ tuần thứ 15 đến 16

  • Xét nghiệm tìm viêm âm đạo do vi khuẩn, nếu có triệu chứng

  • Đo fibronectin bào thai cho phụ nữ có các triệu chứng liên quan đến chuyển dạ sớm

Tài liệu tham khảo về sinh non trước đó

  1. 1. Prediction and Prevention of Spontaneous Preterm Birth: ACOG Practice Bulletin, Number 234. Obstet Gynecol. 2021;138(2):e65-e90. doi:10.1097/AOG.0000000000004479

Tiền sử tổn thương khi sinh

Phần lớn bại não và rối loạn phát triển thần kinh là do các yếu tố không liên quan đến tổn thương khi sinh. Các tổn thương ví dụ như tổn thương đám rỗi thần kinh cánh tay có thể là kết quả của các thủ thuật như kẹp forcep hoặc giác hút, nhưng thường là kết quả của các lực trong buồng tử cung trong quá trình chuyển dạ hoặc do ngôi bất thường trong những tuần cuối của thai kỳ.

Chứng mắc vai ở lần có thai trước có thể là yếu tố nguy cơ gây kẹt vai ở lần có thai tiếp theo và ghi chép của cuộc đẻ cần được xem lại để phát hiện các nguy cơ tiềm ẩn (ví dụ, thai to, thủ thuật đường âm đạo) mà có thể gây ra tổn thương.