Ulemavu wa akili ni nini?
Ulemavu wa akili ni tatizo la ubongo linalosababisha kuwa na akili kidogo kuliko kawaida. Unaweza kutokea wakati mtoto wako anaendelea kukua katika mfuko wa uzazi. Ulemavu huu unaweza kuwa mdogo au mkali zaidi, lakini watu wenye ulemavu wa akili kwa kawaida wanahitaji usaidizi kiasi ili kutekeleza shughuli zao za kila siku na kujihudumia.
Watoto wenye ulemavu wa akili wanaweza kuwa na tofauti za kimwili, kama vile sura isiyo ya kawaida
Watoto wengi wanaanza kuonyesha dalili wakiwa shule ya awali, kwa kawaida wanakuwa wazito kuzungumza na kutumia sentensi
Matibabu yanajumuisha aina tofuati za matibabu na elimu maalumu
Ili kupunguza uwezekano wa mtoto wako kuwa na ulemavu wa akili:
Tumia foliti (asidi ya foliki) kabla ya kupata ujauzito na wakati ujauzito ukiwa mdogo
Epuka pombe wakati wa ujauzito
Pata huduma bora ya afya wakati wa ujauzito
Pata chanjo zote muhimu, hasa dhidi ya rubela
Je, ulemavu wa akili husababishwa na nini?
Ulemavu wa akili una visababishi vingi. Mara nyingi, kitu hutokea ambacho huathiri ubongo wa mtoto wako unaokua kabla ya kuzaliwa. Hii inaweza kujumuisha:
Matatizo ya kromosomu kama vile ugonjwa wa Down syndrome
Magonjwa ya kurithi kama vile ugonjwa wa Tay-Sachs
Aina fulani za maambukizi wakati wa ujauzito
Lishe duni sana wakati wa ujauzito
Matumizi ya pombe, dawa fulani haramu, au dawa fulani wakati wa ujauzito
Wakati mwingine, ulemavu wa akili hutokana na matatizo wakati wa kuzaliwa, kama vile:
Kukosa kiasi cha kutosha cha oksijeni wakati wa kuzaliwa
Kuzaliwa mapema sana kabla ya wakati unaofaa
Wakati mwingine, ulemavu wa akili hutokea baada ya kuzaliwa. Husababishwa na:
Jeraha la kichwa
Maambukizi ya ubongo
Unyanyasaji wa kihisia na kutelekezwa
Uvimbe wa ubongo
Je, dalili za ulemavu wa akili ni zipi?
Watoto wengine huonyesha tofauti wakati wa kuzaliwa au muda mfupi baada ya kuzaliwa, kama vile:
Uso usio wa kawaida au kichwa ambacho ni kikubwa au kidogo kuliko kawaida
Mikono au miguu yenye umbo lisilo la kawaida
Wakati mwingine watoto wanaweza kuwa na dalili za tatizo la afya, kama vile:
Matukio ya kifafa, udhaifu, na uchovu, au kutapika
Mkojo wenye harufu isiyo ya kawaida au unaonuka
Kukosa kula na kukua kama kawaida
Kuchelewa kujifunza kugeuka, kuketi, na kusimama
Huenda usione dalili hadi mtoto wako aanze kwenda shuleni na umlinganishe na watoto wengine wa umri sawa. Mtoto wako anaweza kuwa na:
Matatizo ya lugha, kama vile kuchelewa kuanza kutumia maneno au kuzungumza kwa sentensi kamili
Matatizo ya kupata marafiki na stadi zingine za kijamii
Matatizo ya kujivisha nguo na kufanya kazi zingine za kujitunza
Wakati mwingine, matatizo ya kitabia kama vile tabia ya kuhamaki au vitendo vya ukali, hasa pale mtoto anapohisi kutoridhika
Kwa watoto wenye umri mkubwa, kuwa mwenye kudanganywa kwa urahisi na kuruhusu watoto wengine kuwadhuru
Wakati mwingine, tatizo la afya ya akili kama vile wasiwasi au unyogovu, hasa ikiwa mtoto anadhulumiwa au anajitambua kuwa tofauti
Je, mdaktari wanawezaje kutambua ikiwa mtoto wangu ana ulemavu wa akili?
Kama sehemu ya uchunguzi wa kawaida wa mtoto wako, madaktari watauliza maswali ili kuhakikisha kuwa mtoto wako anakua kama ilivyotarajiwa. Ikiwa madaktari wanashuku kuwa mtoto ana ulemavu wa akili, watamtuma mtoto wako kwa:
Vipimo vya uwezo wa akili
Tathmini za uwezo wa kuzungumza, stadi za kijamii na za matumizi ya misuli
Ikiwa mtoto wako ana ulemavu wa akili, madaktari watajaribu kubaini kile kinachosababisha hali hiyo. Huenda madaktari wakafanya:
Je, madaktari hutibu ulemavu wa akili vipi?
Matibabu yanategemea mahitaji na uwezo wa mtoto wako. Watoto wanaweza kupokea huduma kutoka kwa timu ya wataalamu wa afya na shule, ikiwa ni pamoja na:
Daktari wa huduma ya msingi (kama vile daktari wa watoto)
Wafanyakazi wa jamii na wanasaikolojia ili kumpa ushauri nasaha
Mtaalamu wa matamshi, wa utendaji kazi na wa mwili ili kuwasaidia kujifunza kufanya shughuli za kila siku
Madaktari wataalamu wa matatizo ya ubongo na neva
Wataalamu wa lishe ili kusaidia na lishe bora
Walimu wa elimu maalum
Nchini Marekani, Sheria ya Elimu ya Watu Wenye Ulemavu (IDEA) inahitaji shule za umma kuwatathmini watoto kwa ulemavu wa akili. Pia inazitaka shule kutoa elimu ya bila malipo na ifaayo kwa watoto wenye ulemavu wa akili.