Hệ thống thuật ngữ hiện đang được mở rộng để chuẩn hóa mô tả tổn thương da, bao gồm:
Loại thương tổn (đôi khi được gọi là hình thái học cơ bản)
Hình thái tổn thương (đôi khi được gọi là hình thái học thứ cấp)
Phát ban là thuật ngữ chung cho tình trạng phát ban da tạm thời.
(Xem thêm Đánh giá Bệnh nhân da liễu và Xét nghiệm cần để chẩn đoán bệnh Da.)
Mặt cắt ngang của da và các cấu trúc da
Loại tổn thương (Hình thái học cơ bản)
Các dát là những tổn thương phẳng, không sờ thấy được, thường có đường kính < 10 mm. Dát biểu hiện là thay đổi sắc tố, không nồi cao hoặc lõm xuống hơn so với bề mặt da. Đám là một dát lớn. Ví dụ như tàn nhang, nốt ruồi phẳng, hình xăm, và bớt rượu vang, và các ban nhiễm trùng rickettsial, rubella, bệnh sởi (cũng có thể có sẩn và mảng), và một số dị ứng phát ban do dị ứng thuốc.
Sẩn thường là thương tổn thường nổi cao hơn so với mặt da, đường kính < 10 mm có thể cảm nhận được hoặc sờ thấy. Các ví dụ bao gồm nốt ruồi, mụn cóc, lichen phẳng, vết côn trùng cắn, dày sừng tiết bã, dày sừng quang hóa, một số tổn thương do mụn trứng cá và ung thư da. Thuật ngữ dát sẩn thường được sử dụng không chắc chắn và không chính xác để mô tả nhiều vết ban đỏ; vì thuật ngữ này không đặc hiệu và dễ bị sử dụng sai nên cần phải tránh.
Mảng là những tổn thương sờ thấy có đường kính > 10 mm, nhô cao hoặc lõm xuống so với bề mặt da. Các mảng có thể có đỉnh phẳng hoặc tròn. Thương tổn của bệnh vảy nến và u hạt hình đồng xu thường là các mảng.
Cục là các sẩn chắc hoặc tổn thương lan rộng vào trung bì hoặc hạ bì. Ví dụ bao gồm u nang, u mỡ, và u xơ.
Mụn nước là những mụn nước nhỏ chứa đầy dịch, đường kính < 10 mm. Thương tổn mụn nước đặc trưng của các bệnh như nhiễm virus herpes, viêm da tiếp xúc cấp tính, và một số bệnh da bọng nước tự miễn (ví dụ, viêm da dạng herpes).
Bọng nước là những mụn nước chứa đầy dịch, đường kính > 10 mm. Thương tổn bọng nước có thể được hình thành do bỏng, côn trùng đốt, viêm da tiếp xúc dị ứng và kích ứng, và các phản ứng do thuốc. Các bệnh da bọng nước tự miễn kinh điển bao gồm: pemphigus thông thường và pemphigus bọng nước. Bọng nước cũng có thể được hình thành do bệnh di truyền gây tính dễ đứt gãy trong cấu trúc da.
Mụn mủ là các thương tổn mụn nước nhưng chứa mủ. Thương tổn mụn mủ gặp phổ biến trong các bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn và viêm nang lông và có thể xuất hiện trong một số bệnh da viêm bao gồm bệnh vảy nến thể mủ.
Mày đay (nổi cục sẩn hoặc nổi mề đay) có đặc trưng là các tổn thương nổi cao do phù nề khu trú. Các nốt mẩn ngứa và có ban đỏ. Sẩn phù là biểu hiện phổ biến của tình trạng quá mẫn cảm với thuốc, các vết đốt hoặc vết cắn, khả năng tự miễn dịch và ít gặp hơn là các kích thích vật lý bao gồm nhiệt độ, áp suất và ánh sáng mặt trời. Sẩn phù điển hình kéo dài < 24 giờ.
Vảy là sự tích tụ chất đống của biểu mô sừng (tầng sừng) xảy ra trong các rối loạn như bệnh vảy nến, viêm da tiết bã và nhiễm nấm. Bệnh vảy phấn hồng và viêm da mạn tính ở bất kỳ dạng nào cũng có thể hình thành vảy.
Vảy tiết (vảy) bao gồm huyết thanh, máu, hoặc mủ khô. Vảy tiết có ở các bệnh da viêm hoặc da nhiễm trùng (ví dụ: chốc).
Trợt là các vùng da bị tổn thương do mất một phần hoặc toàn bộ lớp thượng bì. Trợt có thể do chấn thương hoặc có thể xảy ra trong các bệnh viêm hoặc nhiễm trùng da khác nhau. Vết xước là một vết trợt thành dải do gãi, chà xát hoặc xé.
Loét hậu quả của mất lớp thượng bì và ít nhất là một phần của lớp trung bì. Các nguyên nhân bao gồm viêm da ứ trệ tĩnh mạch, chấn thương thực tổn có hoặc không có sự tổn thương mạch máu (ví dụ, do loét tì đè hoặc bệnh động mạch ngoại vi), nhiễm trùng và viêm mạch.
Các chấm xuất huyết là những điểm xuất huyết ấn kính không mất màu Các chấm xuất huyết là những điểm xuất huyết ấn kính không mất màu Các nguyên nhân bao gồm các bất thường tiểu cầu (ví dụ như giảm tiểu cầu, rối loạn chức năng tiểu cầu), viêm mạch, và nhiễm trùng (ví dụ, bệnh màng não mô cầu, sốt màng não miền núi, các nhiễm trùng do rickettsia).
Ban xuất huyết là một vùng xuất huyết lớn có thể sờ thấy. Ban xuất huyết không nhạt màu. Ban xuất huyết có thể sờ thấy được coi là dấu hiệu vàng của viêm mạch máu có mảnh vỡ bạch cầu. Xuất huyết có thể là chỉ điểm một bệnh lý rối loạn đông máu Xuất huyết có thể là chỉ điểm một bệnh lý rối loạn đông máu Xuất huyết lớn có thể được gọi là vết bầm máu hoặc vết thâm tím.
Teo da là sự mỏng đi của da, có thể xuất hiện khô và nếp nhăn gần giống như giấy cuốn thuốc lá. Teo da có thể do tiếp xúc với ánh nắng mạn tính, lão hóa, và một số bệnh lý viêm và ung thư da, như ung thư tế bào T tại da và Lupus ban đỏ. Teo da cũng có thể là kết quả của việc bôi corticosteroid lâu dài.
Sẹo là những vùng xơ hóa thay thế da bình thường sau chấn thương. Một số sẹo trở nên phì đại hoặc dày lên. Sẹo lồi là những vết sẹo phì đại phát triển vượt ra ngoài ranh giới vết thương ban đầu.
Giãn mao mạch là giãn các mao mạch nhỏ vĩnh viễn, do ánh nắng mặt trời, trứng cá đỏ, các bệnh hệ thống (đặc biệt là xơ cứng hệ thống), hoặc bệnh di truyền (ví dụ, chứng thất điều giãn mạch, giãn mao mạch xuất huyết di truyền) hoặc sau khi điều trị lâu dài bằng corticosteroid tại chỗ.
Hình thái tổn thương (hình thái học tổn thương thứ phát)
Cấu hình là hình dạng của các tổn thương đơn độc và sự sắp xếp của nhiều tổn thương.
Các tổn thương dạng dải mang hình dạng đường thẳng và gợi ý: viêm da tiếp xúc, bớt thượng bì dạng dải và lichen dải. Các vết trầy do gãy xước thường là thành dải.
Tổn thương dạng vòng hình nhẫn trung tâm. Các ví dụ bao gồm u hạt hình đồng xu, một số tổn thương do thuốc, một số nhiễm trùng da (ví dụ như nấm da), và giang mai.
Tổn thương dạng đồng xu có hình tròn hoặc hình đồng xu; một ví dụ là viêm da hình đồng xu (chàm dạng đồng xu).
MION/PHANIE/SCIENCE PHOTO LIBRARY
Thương tổn dạng bia bắn (mắt bò hoặc mống mắt) xuất hiện với dạng nhẫn với trung tâm sẫm màu ví dụ kinh điển: hồng ban đa dạng.
Tổn thương dạng xoắn vòng có các phần tử tuyến tính, phân nhánh, và dạng vòng. Ví dụ bao gồm một số bệnh nhiễm nấm và ký sinh trùng (ví dụ, ấu trùng di chuyển ở da).
Tổn thương dạng lưới có dạng mạng lưới. Các ví dụ bao gồm nổi vân tím ỏ da và lưới livedo.
Tổn thương dạng herpesmô tả nhóm các sẩn hoặc mụn nước xếp như tổn thương gây da do nhiễm trùng herpes simplex.
Tổn thương dạng Zoster mô tả các tổn thương tương đồng đứng tập trung thành đám herpes zoster.
Kết cấu của tổn thương da
Một số tổn thương da có kết cấu nhìn thấy được hoặc sờ thấy được gợi ý chẩn đoán.
Tổn thương dạng sùi có bề mặt không đều, dạng sỏi đá, hoặc xù xì. Ví dụ như mụn cơm và dày sừng tiết bã.
Tổn thương dạng lichen là sự dày lên của da với sự hằn lên của các dấu hiệu da bình thường; nó là kết quả của việc gãi hoặc xát nhiều lần.
Sự hóa cứng hoặc dày lên của da, có thể là do chứng phù, viêm, hoặc thâm nhiễm, bao gồm cả ung thư. Da chai cứng có cảm giác rắn, giảm cảm giác Da chai cứng có cảm giác rắn, giảm cảm giác Sự cứng là đặc trưng của viêm mô mỡ một số nhiễm trùng da, và ung thư di căn da.
Tổn thương trung tâm có lõm giữa và thường do nhiễm virut. Những ví dụ bao gồm u mềm lây và herpes simplex.
U vàng có màu vàng, tổn thương dạng sáp, có thể tự phát hoặc có thể xảy ra ở những bệnh nhân có rối loạn lipid.
Vị trí và phân bố của tổn thương da
Điều quan trọng cần lưu ý là
Có một hay nhiều tổn thương.
Bộ phận đặc trưng của cơ thể bị ảnh hưởng (ví dụ như lòng bàn tay, da đầu, niêm mạc).
Phân bố là ngẫu nhiên hoặc có khuôn mẫu, đối xứng hoặc không đối xứng.
Các tổn thương ở trên vùng da tiếp xúc với ánh nắng hoặc da được bảo vệ.
Mặc dù vài mô hình là đặc trưng, một số phù hợp với một số bệnh nhất định.
Bệnh vảy nến thường ảnh hưởng đến da đầu, bề mặt của khuỷu tay và đầu gối, rốn và kẽ mông.
Lichen phẳng thường xuất hiện trên cổ tay, cẳng tay, bộ phận sinh dục, và cẳng chân.
Bệnh bạch biến có thể là đám và đơn độc hoặc có thể nhóm quanh các đầu xa của chi và mặt, đặc biệt là quanh mắt và miệng.
Lupus ban đỏ dạng đĩa có các tổn thương ở vùng da tiếp xúc với ánh nắng mặt trời trên mặt, đặc biệt là trán, mũi và dái tai.
Viêm tuyến mồ hôi mủ xuất hiện ở vùng da có chứa mật độ tuyến apocrine cao, bao gồm nách, bẹn và dưới vú.
Màu sắc của tổn thương da
Khi kiểm tra màu da, các chuyên gia chăm sóc sức khỏe cần lưu ý rằng màu da tự nhiên của bệnh nhân có thể thay đổi diện mạo của màu sắc.
Da đỏ (ban đỏ) có thể là kết quả của nhiều bệnh viêm hoặc nhiễm trùng khác nhau. Các khối u da thường có màu hồng hoặc đỏ. Các tổn thương mạch máu nông chẳng hạn như bớt rượu vang có thể có màu đỏ.
Da màu cam thường thấy ở chứng tăng caroten trong máu, đây là tình trạng lành tính của lắng đọng carotene khi ăn quá nhiều beta carotene.
Da màu vàng là điển hình của vàng da, ban vàng mi mắt, u vàng, và thoái hóa sợi chun giả u vàng.
Móng tay xanh gợi ý nhiễm trùng Pseudomonas aeruginosa.
Da màu tím có thể là kết quả của xuất huyết dưới da hoặc viêm mạch. Các tổn thương mạch hoặc các khối u, chẳng hạn như Kaposi sarcoma và u máu, có thể có màu tím. Ban màu tím của mí mắt hoặc ban heliotrope là đặc trưng của bệnh viêm da cơ.
Các sắc thái xanh lam, bạc và xám có thể là do sự lắng đọng của thuốc hoặc kim loại trên da, bao gồm minocycline, amiodarone và bạc (argyria). Da khi thiếu máu xuất hiện màu tím hoặc xám. Nevi trung bì sâu có màu xanh.
Da đen tổn thương có thể từ tế bào hắc tố, bao gồm nevi và u hắc tố. Vảy đen do tế bào chết kết tụ có thể phát sinh từ nhồi máu, có thể là do nhiễm trùng (ví dụ, bệnh than, nấm xâm nhập mạch bao gồm Rhizopus, bệnh viêm màng não do não mô cầu), Calciphylaxis, thiếu máu động mạch, hoặc viêm mạch.
Các dấu hiệu lâm sàng khác của tổn thương da
Chứng da vẽ nổi (vẽ da nổi) là sự xuất hiện của sẩn phù mày đay sau khi tì đè tại chỗ (ví dụ, vuốt hoặc cào vào da) ở những vùng bị tì đè. Có tới 5% số bệnh nhân có thể biểu hiện dấu hiệu này, đây là một dạng nổi mề đay thực thể.
Dấu hiệu Darier đề cập đến sự xuất hiện tổn thương phù nề nhanh chóng sau cào gãi. Nó xảy ra ở bệnh nhân có mày đay sắc tố hoặc bệnh tế bào mast.
© Springer Science+Business Media
Dấu hiệu Nikolsky là tách lớp thượng bì xuất hiện với áp lực nhẹ nhàng phía rìa da bị tổn thương từ trước như hoại tử thượng bì nhiễm độc và một số bệnh bọng nước tự miễn.
Dấu Auspitz là sự xuất hiện xuất huyết li ti sau khi cạo đến lớp vảy cuối cùng trên mảng da của bệnh vảy nến.
Hiện tượng Koebner mô tả sự phát triển của các tổn thương trong vùng sang chấn (ví dụ, gây ra bởi cào gãi, cọ xát, hoặc chấn thương). Bệnh vảy nến thường biểu hiện hiện tượng này, như thể lichen phẳng, thường dẫn đến tổn thương tuyến tính.
