Đau vùng chậu ở phụ nữ

Một số rối loạn phụ khoa (xem bảng Một số nguyên nhân phụ khoa gây đau vùng chậu) gây ra đau vùng chậu theo chu kỳ (tức là cơn đau tái phát trong cùng một giai đoạn của chu kỳ kinh nguyệt). Ở những người khác, cơn đau không liên quan đến kinh nguyệt. Ngoài ra, cơn đau khởi phát (đột ngột hoặc từ từ) và kiểu đau (ví dụ: đau buốt, đau co thắt) có thể giúp xác định nguyên nhân.

Nói chung, các nguyên nhân phụ khoa phổ biến nhất của đau vùng chậu bao gồm

• Đau bụng nguyên phát

• Lạc nội mạc tử cung

• Khối u buồng trứng, đôi khi bị vỡ hoặc xoắn

• Bệnh viêm vùng chậu

U xơ tử cung thường không gây đau, nhưng có thể gây đau nếu các khối u đó đè lên các cấu trúc xung quanh, góp phần gây thống kinh hoặc thoái hóa.

Các rối loạn không phải phụ khoa có thể gây đau vùng chậu có thể xảy ra ở bất kỳ hệ thống nào nằm trong khung chậu:

• Đường tiêu hóa (ví dụ: khối u, táo bón, bệnh viêm đường ruột, bệnh áp xe quanh trực tràng phần trên cao)

• Đường tiết niệu (ví dụ viêm bàng quang, viêm kẽ bàng quang, sỏi)

• Cơ xương (ví dụ: đau cân cơ, căng cơ bụng)

• Mạch máu (giãn nhanh hoặc vỡ phình động mạch chủ)

Tiền sử của bệnh hiện tại cần phải bao gồm khởi phát, thời gian, vị trí, mức độ nặng và đặc điểm của đau. Ghi nhận mối quan hệ của cơn đau với chu kỳ kinh nguyệt. Các triệu chứng quan trọng đi kèm bao gồm chảy máu hoặc tiết dịch âm đạo, đau khi giao hợp, sốt và triệu chứng không ổn định về huyết động (ví dụ, chóng mặt, choáng váng, ngất).

Việc xem xét các hệ thống phải bao gồm những nội dung sau:

• Mất kinh, ốm nghén, ngực to lên hoặc cảm giác đau khi sờ vào: Mang thai

• Sốt, ớn lạnh hoặc tiết dịch âm đạo: Nhiễm trùng

• Đau bụng, thay đổi thói quen đi đại tiện hoặc chảy máu trực tràng: Các tình trạng bệnh lý ở đường tiêu hóa

• Tần suất đi tiểu, tiểu gấp, tiểu khó hoặc tiểu máu: Rối loạn đường tiết niệu

Tiền sử bệnh trong quá khứ cần lưu ý tiền sử sản phụ khoa (có thai, số lần mang thai và sinh nở, tiền sử kinh nguyệt, tiền sử quan hệ tình dục, tiền sử nhiễm bệnh lây truyền qua đường tình dục, vô sinh, thai ngoài tử cung, bệnh viêm vùng chậu) và tiền sử về sỏi tiết niệu, viêm túi thừa và các tình trạng bệnh lý ở đường tiêu hóa hoặc niệu-sinh dục khác hoặc các bệnh ung thư. Nên lưu ý về tiền sử các phẫu thuật trước đây vùng bụng và vùng chậu.

Khám thực thể bắt đầu bằng việc xem xét các sinh hiệu quan trọng để phát hiện sốt hoặc các dấu hiệu huyết động không ổn định (ví dụ: tụt huyết áp, mạch nhanh) và tập trung vào khám vùng bụng và vùng chậu.

Khám bụng để xác định sự căng cứng, các khối bất thường hay các dấu hiệu phúc mạc. Thăm trực tràng để kiểm tra xem có khối bất thường hay có máu trong phân không. Vị trí đau và các dấu hiệu liên quan cũng cung cấp manh mối (xem bảng Một số manh mối để chẩn đoán đau vùng chậu).

Khám vùng chậu bao gồm việc kiểm tra bộ phận sinh dục ngoài, khám bằng mỏ vịt, và khám bằng tay. Cổ tử cung được kiểm tra xem có tiết dịch hoặc tổn thương hay không. Khám bằng tay để kiểm tra sự di dộng của cổ tử cung, có khối phần phụ hay tử cung có to hoặc căng hay không. Nếu nghi ngờ có thai ngoài tử cung, không nên dùng lực đè lên khối ở phần phụ vì áp lực có thể gây vỡ.

Những phát hiện sau đây cần được quan tâm đặc biệt:

• Sốc hoặc sốc xuất huyết (ví dụ: nhịp tim nhanh, hạ huyết áp)

• Các dấu hiệu phúc mạc (phản ứng dội, cứng, phản ứng thành bụng)

• Chảy máu âm đạo sau mãn kinh

• Sốt hoặc ớn lạnh

• Đột ngột đau dữ dội với buồn nôn, nôn ói hoặc vã mồ hôi

Tính chất và mức độ nghiêm trọng của đau vùng chậu và mối quan hệ của nó với chu kỳ kinh nguyệt có thể gợi ý các nguyên nhân có thể xảy ra nhất (xem bảng Một số nguyên nhân phụ khoa của đau vùng chậu). Tính chất, vị trí đau và các dấu hiệu liên quan cũng cung cấp manh mối để xác định nguyên nhân (xem bảng Một số manh mối để chẩn đoán đau vùng chậu). Tuy nhiên, những phát hiện có thể không đặc hiệu. Chẳng hạn, lạc nội mạc tử cung có thể là kết quả ở một loạt các phát hiện khác nhau.

Tất cả bệnh nhân đau vùng chậu nên làm

• Thử thai

• Xét nghiệm nước tiểu

Nếu bệnh nhân đang mang thai và có đau hoặc chảy máu, thì phải loại trừ thai ngoài tử cung bằng siêu âm, hoặc nếu siêu âm không rõ ràng thì kiểm`tra bằng các xét nghiệm khác. Nếu nghi ngờ mang thai có thể < 5 tuần, nên làm xét nghiệm máu vì que thử có thể không nhạy với khi thai gia đoạn sớm. Nếu có triệu chứng tiết niệu, xét nghiệm nước tiểu là một xét nghiệm nhanh, đơn giản được thực hiện để loại trừ nhiều nguyên nhân phổ biến gây đau vùng chậu (ví dụ viêm bàng quang, sỏi tiết niệu).

Các xét nghiệm khác được chỉ định dựa vào các triệu chứng nghi ngờ. Nếu bệnh nhân không thể kiểm tra đầy đủ (ví dụ, do đau), nghi ngờ có khối vùng chậu thì cần làm thêm siêu âm. Nếu vẫn chưa xác định được nguyên nhân gây đau dữ dội hoặc dai dẳng và nghi ngờ nguyên nhân nghiêm trọng (ví dụ: thai ngoài tử cung vỡ, viêm phúc mạc) thì có thể tiến hành nội soi ổ bụng hoặc phẫu thuật mở ổ bụng.

Siêu âm tiểu khung qua âm đạo có thể là một thăm dò hữu ich, nó có thể xác định khối u tốt hơn và giúp chẩn đoán được thai 5 tuần (tức là 1 tuần sau khi chậm kinh). Ví dụ, xét nghiệm thai dương tính nhưng không có bằng chứng của thai trong buồng tử cung hỗ trợ chẩn đoán xác định thai ngoài tử cung.