Viêm màng bồ đào do bệnh thấp khớp hệ thống

Các bệnh viêm khớp liên quan đến cột sống không có yếu tố dạng thấp là một nguyên nhân phổ biến gây viêm màng bồ đào trước.

Trong số các bệnh lý khớp cột sống huyết thanh âm tính, viêm mắt là phổ biến nhất với viêm cột sống dính khớp (1) nhưng cũng xảy ra với viêm khớp phản ứng, bệnh viêm ruột (viêm đại tràng thể loét và bệnh Crohn) và viêm khớp do vẩy nến. Viêm màng bồ đào thường một bên, nhưng tái hay tái phát và phản ứng viêm hoạt động có thể luân phiên giữa hai mắt. Thường gặp ở nam nhiều hơn nữ. Hầu hết bệnh nhân, bất kể giới tính, đều có HLA-B27 dương tính.

Việc điều trị cần dùng corticosteroid tại chỗ và thuốc gây liệt cơ thể mi giãn đồng tử (2). Đôi khi cần phải tiêm corticosteroid quanh mắt. Các trường hợp mạn tính nặng có thể cần dùng thuốc ức chế miễn dịch không corticosteroid (ví dụ: methotrexate, mycophenolate mofetil, thuốc ức chế yếu tố hoại tử khối u).

JIA, trước đây được gọi là viêm khớp dạng thấp vị thành niên, đặc trưng gây ra bệnh viêm mống mắt hai bên mạn tính ở trẻ em, đặc biệt là những trẻ bị nhiều khớp khác nhau. Tuy nhiên, không giống như hầu hết các dạng viêm màng bồ đào trước, viêm màng bồ đào liên quan đến JIA có xu hướng không gây đau, sợ ánh sáng và tiêm kết mạc mà chỉ làm mờ và có mi và do đó, thường được gọi là viêm mống mắt trắng. Nó có thể không có triệu chứng. Vì các triệu chứng có thể bị bỏ qua hoặc không có, bệnh nhân JIA nên được kiểm tra thường xuyên.

Viêm khớp dạng thấp, ngược lại, không liên quan đến viêm màng bồ đào đơn độc nhưng có thể gây viêm củng mạc, dẫn tới viêm màng bồ đào thứ phát.

Các cơn viêm tái phát được điều trị tốt nhất bằng corticosteroid tại chỗ và thuốc gây liệt cơ thể mi giãn đồng tử (3). Do tính chất mạn tính của bệnh và nguy cơ phát triển đục thủy tinh thể và tăng nhãn áp liên quan đến điều trị, việc kiểm soát lâu dài thường đòi hỏi phải sử dụng thuốc ức chế miễn dịch không corticosteroid (ví dụ: methotrexate, mycophenolate mofetil, thuốc ức chế yếu tố hoại tử khối u).

Bệnh sarcoid chiếm tới 25% số trường hợp viêm màng bồ đào (4) và các nghiên cứu khác nhau cho thấy từ 10% đến 50% số bệnh nhân người Da trắng mắc bệnh sarcoid phát triển thành viêm màng bồ đào (5) 5%. Viêm màng bồ đào dạng sarcoid phổ biến hơn ở những bệnh nhân gốc Phi (5) và bệnh nhân cao tuổi.

Hầu như bất kỳ triệu chứng cơ năng và thực thể nào của viêm màng bồ đào trước, trung gian, sau và toàn bộ đều có thể xảy ra. Các dấu hiệu gợi ý bao gồm u hạt kết mạc; kết tủa giác mạc lớn trên nội mô giác mạc (còn gọi là kết tủa dạng u hạt hoặc kết tủa mỡ thịt cừu); u hạt mống mắt, u hạt võng mạc hoặc u hạt màng đệm; và viêm mạch võng mạc. Sinh thiết tổn thương chỉ điểm giúp cung cấp chẩn đoán chính xác nhất, thường được thực hiện trên kết mạc; hiếm khi được thực hiện trên các mô nội nhãn vì các nguy cơ liên quan đến thủ thuật.

Điều trị thường bao gồm corticosteroid tại chỗ, quanh mắt (tiêm), nội nhãn hoặc toàn thân hoặc phối hợp cùng với thuốc gây liệt cơ thể mi giãn đồng tử dùng tại chỗ (5). Bệnh nhân bị viêm từ trung bình đến nặng hoặc bệnh mạn tính, hoặc những người có tổn thương toàn thân, có thể cần dùng thuốc ức chế miễn dịch không corticosteroid (ví dụ: methotrexate, mycophenolate mofetil, thuốc ức chế yếu tố hoại tử khối u).

Sarcoidosis (u hạt mống mắt)

Hình ảnh

© Springer Science+Business Media

Bệnh Behçet hiếm gặp ở Bắc Mỹ nhưng là nguyên nhân phổ biến hơn gây viêm màng bồ đào ở các quốc gia trải dài từ lưu vực Địa Trung Hải đến Đông Á, được gọi là Con đường tơ lụa cổ đại.

Những triệu chứng điển hình gồm viêm màng bồ đào trước nặng với mủ tiền phòng, viêm võng mạc, viêm mạch võng mạc, và viêm gai thị. Diễn biến lâm sàng thường nặng với nhiều lần tái phát.

Chẩn đoán đòi hỏi phải có các biểu hiện toàn thân liên quan, chẳng hạn như loét miệng hoặc loét sinh dục; viêm da, bao gồm hồng ban nút; viêm tĩnh mạch huyết khối; hoặc viêm mào tinh hoàn. Loét miệng có thể được sinh thiết để biểu hiện một viêm tắc mạch. Không có xét nghiệm đặc hiệu với bệnh Behçet, nhưng bệnh này có liên quan đến HLA-B51.

Điều trị bằng corticosteroid dùng tại chỗ và đường toàn thân và thuốc gây liệt cơ thể mi giãn đồng tử có thể làm giảm các đợt cấp tính trầm trọng, nhưng hầu hết bệnh nhân cuối cùng đều cần dùng corticosteroid đường toàn thân và thuốc ức chế miễn dịch không corticosteroid để kiểm soát tình trạng viêm và tránh các biến chứng nghiêm trọng khi điều trị bằng corticosteroid lâu dài (6). Các tác nhân sinh học như interferon và chất ức chế hoại tử khối u đã được phát hiện có hiệu quả ở một số bệnh nhân không đáp ứng với các liệu pháp khác. Các thuốc alkyl hóa (ví dụ: cyclosporine và chlorambucil) đã làm thuyên giảm bệnh.

Bệnh Behçet (Hypopyon)

Hình ảnh

SUE FORD/SCIENCE PHOTO LIBRARY

Bệnh Vogt-Koyanagi-Harada là một bệnh hệ thống không phổ biến đặc trưng bởi viêm màng bồ đào kèm theo bất thường về da và thần kinh. Bệnh VKH đặc biệt phổ biến ở những người gốc châu Á, người da đỏ gốc Á, người da đỏ Mỹ và người gốc Tây Ban Nha. Nguyên nhân chưa được biết đến, mặc dù đã nghi ngờ có phản ứng tự miễn dịch với các tế bào có chứa melanin trong màng bồ đào, da, tai trong và màng não.

Các triệu chứng thần kinh có xu hướng xảy ra sớm bao gồm ù tai, mất nhận thức thính giác, chóng mặt, nhức đầu, và phản ứng màng não. Các triệu chứng lâm sàng thường xảy ra sau đó và gồm các mảng bạch biến (thường gặp ở mí mắt, lưng dưới và mông), bạc tóc (một mảng tóc trắng, có thể liên quan đến lông mi), và rụng tóc, thường liên quan đến đầu và cổ. Triệu chứng thường gặp gồm bong võng mạc thanh dịch, phù gai thị, và viêm hắc mạc. Các biến chứng lâu dài bao gồm đục thủy tinh thể, tăng nhãn áp, xơ hóa tuyến dưới thận và tân sinh mạch màng mạch.

Điều trị sớm bao gồm corticosteroid dùng tại chỗ và đường toàn thân và thuốc gây liệt cơ thể mi giãn đồng tử. Nhiều bệnh nhân cũng cần dùng thuốc ức chế miễn dịch không corticosteroid (ví dụ: methotrexate, mycophenolate mofetil) (7).

TINU thường biểu hiện bằng viêm màng bồ đào trước hai bên cấp tính không u hạt, mặc dù nó thường đi kèm với các biến chứng phía sau, bao gồm phù nề dây thần kinh thị giác và điểm vàng. Nó thường ảnh hưởng đến phụ nữ vị thành niên nhưng có thể xuất hiện ở mọi lứa tuổi. Các triệu chứng bao gồm đau và đỏ mắt, giảm thị lực và sợ ánh sáng. Bệnh nhân có thể có tiền sử bị các triệu chứng tiền triệu của vi rút và cũng có thể bị đau hạ sườn, tiểu nhiều và tiểu đêm. Đánh giá viêm thận có thể bao gồm nồng độ microglobulin beta-2 trong nước tiểu và đôi khi sinh thiết thận. Trong khi tổn thương thận cấp tính thường tự khỏi ở TINU thì bệnh về mắt thường là mạn tính (8).

Điều trị bằng steroid đường uống trong giai đoạn cấp tính và sử dụng thuốc ức chế miễn dịch không corticosteroid (ví dụ: mycophenolate mofetil) cho bệnh mạn tính thường là cần thiết.

1. 1. Rosenbaum JT, Dick AD: The eyes have it: A rheumatologist's view of uveitis. Arthritis Rheumatol 70(10):1533-1543, 2018. doi: 10.1002/art.40568

2. 2. Rademacher J, Poddubnyy D, Pleyer U: Uveitis in spondyloarthritis. Ther Adv Musculoskelet Dis 12:1759720X20951733, 2020. doi: 10.1177/1759720X20951733

3. 3. Oray M, Tugal-Tutkun I: Treatment of juvenile idiopathy arthritis-associated uveitis. Turkish J Ophthalmol 46;2:77-82, 2016. doi: 10.4274/tjo.09581  

4. 4. Merrill PT, Kim J, Cox TA, et al: Uveitis in the southeastern United States. Curr Eye Res 16(9):865-874, 1997. doi: 10.1076/ceyr.16.9.865.5048

5. 5. Giorgiutti S, Jacquot R, El Jammal T, et al: Sarcoidosis-related uveitis: A review. J Clin Med 12(9):3194, 2023. doi: 10.3390/jcm12093194

6. 6. Joubert M, Desbois AC, Domont F, et al: Behçet's disease uveitis. J Clin Med 12(11):3648, 2023. doi: 10.3390/jcm12113648.

7. 7. Joye A, Suhler E: Vogt-Koyanagi-Harada disease. Curr Opin Ophthalmol 32(6):574-582, 2021. doi: 10.1097/ICU.0000000000000809.

8. 8. Koreishi AF, Zhou M, Goldstein DA: Tubulointerstitial nephritis and uveitis syndrome: Characterization of clinical features. Ocul Immunol Inflamm 17;29(7-8):1312-1317, 2021. doi: 10.1080/09273948.2020.1736311