Kolekitisi ni nini?
Kolekitisi ni hali ya kuvimba kwa kibofu nyongo chako. Kibofu nyongo chako ni kifuko kilicho chini ya ini lako ambapo mwili wako unahifadhi nyongo. Nyongo ni kiowevu cha kusaga chakula ambacho husaidia kumeng'enya mafuta kwenye chakula.
Ikiwa una kolekitisi, huenda ukawa na maumivu ya tumbo ambayo yandumu kwa zaidi ya saa 6, kuwa na homa na kuhisi kichefuchefu
Madaktari kwa kawaida wanachunguza kolekitisi kwa kufanya uchunguzi wa kibofu nyongo chako kwa kipimo cha picha kwa kutumia mawimbi ya sauti
Madaktari hutibu kolekitisi kwa kufanya upasuaji ili kuondoa kibofu nyongo chako
Kolekitisi inakuwa katika hali mbaya ikiwa inaanza kwa ghafula na kuisha kwa muda mfupi
Kolekitisi inakuwa sugu baada ya kupata mashambulizi kadhaa ya kolekitisi mbaya
Katika kolekitisi sugu, kibofu nyongo kinakwa na kovu na hakifanyi kazi vizuri kama kilivyokuwa kikifanya lakini baado kinasababisha maumivu
Je, kolekitisi husababishwa na nini?
Kisababishi kikuu cha kolekitisi ni mawe ya nyongo. Mawe ya nyongo ni vitu vigumu vinavyoweza kujitengeneza kwenye kibofu nyongo chako. Unaweza kupata mashambulizi ya kolekitisi wakati ambapo jiwe la nyongo linaziba mrija uvimbe. Mfereji wa sisti ni neli ambayo inatoa nyongo kwenye kibofu nyongo kwenda kwenye utumbo mwembamba. Mrija unapokuwa umezibwa, majimaji hayawezi kutoka kwenye kibofu nyongo chako. Majimaji yanasugua kibofu nyongo chako na kufanya kivimbe na kuuma.
Wakati mwingine jiwe la nyongo linatoka kwa kupita kwenye utumbo mwembamba au kurudi kwenye kibofu nyongo. Hali hii inafanya kibofu nyongo chako kutoa maji na maumivu yanatoweka. Hata hivyo, jiwe lilelile au jiwe jingine linaweza kuziba kibofu nyongo chako na kufanya ushambuliwe tena.
Kolekitisi inaweza pia kusababishwa na maambukizi au uvimbe kwenye kibofu nyongo lakini hali hizi ni nadra.
Kolekitisi kali
Kolekitisi bila mawe ya nyongo huitwa kolekitisi kali. Badala ya mawe ya nyongo, una vitu vidogovidogo kwenye kibofu nyongo chako ambavyo vinatengeneza kitu kama uchafu wa majimaji. Mashambulizi ya kolekitisi kali yanaweza kuchochewa na:
Upasuaji mkubwa
Majeraha makubwa, kuungua au maambukizi kwenye damu (sepsis)
Kulishwa kupitia mshipa kwa muda mrefu
Kutokula kwa muda mrefu
Tatizo kwenye mfumo wa kingamwili
Dalili za kolekitisi ni zipi?
Kolekitisi inaweza kutokea ghafula (kali) au kwa kujirudia kwa muda mrefu (sugu).
Dalili za kolekitisi mbaya:
Maumivu yasiyokoma kwenye upande wa kulia wa eneo la tumbo kwa zaidi ya saa 6, yanakuwa makali zaidi kwa kukandamiza au kuvuta pumzi ndefu, maumivu yanaweza kwenda kwenye bega lako la kulia na mgongoni
Kurusha na kuhisi kichefuchefu
Homa na mzizimo
Kwa kawaida shambulizi linadumu kuanzia karibu dakika 30 hadi siku 2 au 3. Lakini mashambulizi yanaweza kuwa makali na yakadumu kwa muda mrefu.
Watu wenye umri mkubwa (zaidi ya miaka 55) wanaweza kuwa na dalili tofuati za kolekitisi kali. Hizi zinaweza kujumuisha:
Kutohisi njaa
Kuhisi uchovu au udhaifu
Kutapika
Watu wenye umri mkubwa huenda wasipate homa.
Mwone daktari ikiwa dalili zako zinadumu kwa zaidi ya saa kadhaa au ikiwa una zozote kati ya dalili hizi:
Maumivu yanayozidi kuwa makali
Homa kali
Macho au ngozi ya njano
Mkojo wenye rangi nyeusi kinyesi (haja kubwa) chenye rangi nyeupe
Dalili za kolekitisi sugu:
Mashambulizi ya kujirudia ya kolekitisi kali
Maumivu ambayo yanaweza kuwa makali kidogo na ambayo hayawezi kudumu kama ilivyo kwa kolekitisi kali.
Madaktari wanawezaje kujua ikiwa nina kolekitisi?
Madaktari wanaangalia iwapo dalili zako zinasababishwa na kolekitisi kwa kufanya:
Kipimo cha picha kwa kutumia mawimbi ya sauti kwa kibofu nyongo chako— kipimo kinachotumia mawimbi ya sauti kutengeneza picha iliyo kwenye mwendo
Kolesintigrafia ni kipimo ambacho kwacho kitu kinadungwa kwenye mishipa yako na kuwaruhusu madaktari kuona iwapo kuna kitu kinaziba kibofu nyongo chako
Vipimo vya damu
Uchanganuzi wa CT (topografia ya kompyuta), kipimo maalumu cha eksirei ambacho kinatengeneza picha ya kina ya ogani zako
Madaktari wanatibu vipi kolekitisi?
Kwa kawaida madaktari wanafanya upasuaji ili kuondoa kibofu nyongo chako.
Utabaki hospitalini. Hutaweza kula wala kunywa. Madaktari pia watakupa:
Majimaji kwenye mshipa wako
Dawa za kuua bakteria
Dawa za maumivu
Kwa kawaida madaktari huwa wanaondoa kibofu nyongo kwa haraka (ndani ya saa 24 hadi 48 baada ya dalili kuanza) ikiwa:
Una kolekitisi kali na hatari ya upasuaji ni ndogo
Zaidi kwa umri
Una kisukari
Unaweza kuwa na matatizo makubwa
Una kolekitisi kali
Wakati mwingine madaktari wanakupatia viowevu kwa njia ya mishipa, dawa za kuua bakteria na dawa ya maumivu kisha kusubiri wiki kadhaa au zaidi kabla ya kufanya upasuaji. Lakini kwa kawaida, kufanya upasuaji mapema ni bora zaidi kwako.
Kufanya upasuaji wa kibofu nyongo, kwa kawaida madaktari wanatumia upasuaji unaotumia laparoskopi. Daktari atakudunga tumboni na kuingiza mrija usiopinda wa kutazama (laparoskopi) ndani ya mwili wako. Atakudunga sehemu moja au nyingine mbili ili kuingiza vifaa vinavyohitajika kukata kibofu nyongo chako. Kisha kibofu nyongo chako kitatolewa kupitia tundu hilo dogo.
