Rối loạn phản xạ thần kinh thực vật là một rối loạn về rối loạn điều hòa hệ thống thần kinh thực vật xảy ra ở những bệnh nhân bị chấn thương tủy sống và có thể dẫn đến tăng huyết áp đe dọa tính mạng.
Nó xảy ra ở 20% đến 70% số bệnh nhân, sau chấn thương tủy sống 1 tháng đến 1 năm.
Tổn thương dây thường trên mức T6, với chứng khó phản xạ khó xảy ra sau chấn thương dưới mức T10. Tăng huyết áp đe dọa tính mạng do một kích thích độc hại dưới mức tổn thương tủy sống gây ra; ở khoảng 85% số bệnh nhân, kích thích là một rối loạn tiết niệu, chẳng hạn như giãn căng bàng quang hoặc nhiễm trùng đường tiết niệu. Có đến 85% số trường hợp, nguyên nhân là do căng phồng bàng quang, thường là do ống thông bàng quang bị tắc. Chướng ruột và nút phân là những nguyên nhân phổ biến thứ hai; tình trạng này chiếm từ 13 đến 19% số trường hợp.
Sinh lý bệnh của rối loạn phản xạ thần kinh thực vật của tủy sống
Kích thích nội tạng hoặc kích thích da dưới mức tổn thương tủy sống kích thích phản xạ hoạt động của thần kinh giao cảm, dẫn đến co mạch lan tỏa và tăng huyết áp (HA). Thông thường, tăng HA sẽ kích thích bù trừ thần kinh phó giao cảm kèm theo giãn mạch và điều chỉnh HA. Tuy nhiên, nếu tủy sống bị tổn thương, phản ứng của thần kinh phó giao cảm không thể di chuyển xuống dưới tổn thương tủy sống và tình trạng co mạch tiếp tục sau đó dẫn đến tăng huyết áp tiếp tục gây tổn thương. Với một tổn thương dưới T10, phân bố bên trong ở giường mạch tạng vẫn còn nguyên vẹn, cho phép giãn nở bù trừ phó giao cảm ở vùng này. Các kích thích khêu gợi bao gồm giãn căng tạng rỗng (ví dụ: ruột hoặc bàng quang), loét tì đè, nhiễm trùng đường tiết niệu, gãy xương, thủ thuật nội khoa hoặc thủ thuật ngoại khoa và thậm chí là cả quan hệ tình dục.
Triệu chứng và dấu hiệu của rối loạn phản xạ thần kinh thực vật của tủy sống
Các triệu chứng của loạn phản xạ thần kinh thực vật rất đa dạng, không liên tục và thường khởi phát đột ngột. Các triệu chứng này bao gồm đau đầu, buồn nôn và nôn, các vấn đề về thị lực, nghẹt mũi, cảm giác lo lắng và tuyệt vọng. Đổ mồ hôi nhiều, đỏ bừng và dựng lông xảy ra trên mức tổn thương tủy sống; hiện tượng co mạch kèm theo da khô, nhợt nhạt xảy ra dưới mức tổn thương.
Tăng huyết áp có thể dẫn đến cơn cao huyết áp, kèm theo phù phổi, xuất huyết nội sọ, co giật, bong võng mạc, nhồi máu cơ tim và tử vong.
Chẩn đoán rối loạn phản xạ thần kinh thực vật của tủy sống
Đánh giá lâm sàng
Rối loạn phản xạ thần kinh thực vật nên được nghi ngờ ở một bệnh nhân bị tổn thương tủy sống trên mức T6, tăng huyết áp nặng và tăng hoạt động giao cảm, đặc biệt là nếu bị kích thích bởi tình trạng căng giãn của tạng rỗng.
Các bác sĩ lâm sàng nên nghi ngờ rối loạn phản xạ thần kinh thực vật nếu bệnh nhân có tổn thương tủy sống từ mức T6 trở lên và cho biết có đau đầu. Ở những bệnh nhân này, HA cần được đo ngay lập tức và điều chỉnh khi cần thiết. Bất kỳ kích thích nào gây đau hoặc khó chịu (ví dụ, vết loét do tì đè, móng chân mọc lộn ngược) ở bệnh nhân không bị tổn thương tủy sống có thể dẫn đến chứng rối loạn phản xạ thần kinh thực vật ở bệnh nhân bị tổn thương tủy sống. Có thể cần phải có một đánh giá kỹ lưỡng về mặt y khoa.
Điều trị rối loạn phản xạ thần kinh thực vật của tủy sống
Kiểm soát kích thích gây khởi phát
Kiểm soát huyết áp
Điều trị chứng rối loạn phản xạ thần kinh thực vật cần theo dõi chặt chẽ các sinh hiệu. Các kích thích gây khởi phát cần phải được điều chỉnh và/hoặc loại bỏ. Tăng huyết áp nặng được điều trị ngay lập tức bằng các loại thuốc tác dụng nhanh như là nitrat, hydralazine, labetalol hoặc nifedipine.
Phụ nữ mang thai có thể cần phải có chuyên gia sản khoa chăm sóc.
Phòng ngừa rối loạn phản xạ thần kinh thực vật của tủy sống
Hủy thần kinh bằng thuốc ở bàng quang bằng cách sử dụng onabotulinumtoxinA đã được chứng minh là giúp ngăn ngừa chứng rối loạn phản xạ thần kinh thực vật khi được sử dụng một cách thích hợp (tức là khi tất cả các biện pháp khác ngăn chặn nó không hiệu quả).
Lidocain trong da trước khi thay ống thông bàng quang có thể làm giảm tần suất các đợt căng giãn bàng quang.
Những điểm chính
Rối loạn phản xạ thần kinh thực vật xảy ra sau chấn thương tủy sống và có thể dẫn đến tăng huyết áp đe dọa tính mạng.
Các triệu chứng bao gồm nhức đầu, buồn nôn và nôn mửa, các vấn đề về thị lực, nghẹt mũi, cảm giác lo lắng và buồn bã, đổ mồ hôi nhiều, đỏ bừng mặt và co thắt mạch máu trên mức tổn thương tủy sống và co mạch kèm theo da khô, nhợt nhạt dưới mức chấn thương.
Nghi ngờ chứng rối loạn phản xạ thần kinh thực vật ở những bệnh nhân bị tổn thương tủy sống trên mức T6, tăng huyết áp nặng và tăng hoạt động giao cảm, đặc biệt là nếu do phình giãn tạng rỗng (thường do ống thông bàng quang bị tắc nghẽn) gây ra.
Điều chỉnh nguyên nhân nếu có thể và điều trị tăng huyết áp nặng bằng thuốc tác dụng nhanh.
