Gai đốt sống cổ và bệnh lý thần kinh cột sống cổ

TheoMichael Rubin, MDCM, New York Presbyterian Hospital-Cornell Medical Center

Xem xét bởiMichael C. Levin, MD, College of Medicine, University of Saskatchewan

Đã xem xét/Đã chỉnh sửa Thg 3 2025

Gai đốt sống cổ là tình trạng thoái hóa tại cột sống cổ gây chứng hẹp ống tủy và đôi khi gây bệnh lý tủy cổ do sự xâm lấn tiến triển tại cột sống phần tủy cổ thấp, đôi khi gây ảnh hưởng tới rễ thần kinh phần tủy cổ thấp (bệnh lý rễ thần kinh). Chẩn đoán dựa trên MRI hoặc CT. Điều trị có thể bao gồm NSAID và nẹp mềm cột sống cổ hoặc phẫu thuật cắt bỏ cung sau (mở ống sống.

Triệu chứng và Dấu hiệu|
Chẩn đoán|
Điều trị|
Những điểm chính|

(Xem thêm Tổng quan về rối loạn tủy sống và hẹp ống sống cổ.)

Thoái hóa cột sống cổ do viêm xương khớp là tình trạng phổ biến. Khi ống tủy bị thu hẹp (< 10 mm), tình trạng thoái hóa khớp dẫn đến hẹp khoang tủy và các chồi xương va chạm vào tủy, từ đó dẫn tới chèn ép và gây bệnh lý tủy sống (rối loạn chức năng tủy sống). Sự phì đại dây chằng vàng có thể làm nặng thêm tác động này. Các gai cột sống trong các lỗ thông thần kinh, thông thường nhất giữa C5 và C6 hoặc C6 và C7, có thể gây ra bệnh lý tủy (rối loạn chức năng rễ thần kinh). Đôi khi dây rốn và rễ thần kinh bị ảnh hưởng, gây ra bệnh lý cơ xương. Các biểu hiện khác nhau tùy theo cấu trúc thần kinh mà thường bao gồm đau.

Triệu chứng và Dấu hiệu

Chèn ép tủy sống thường gây ra tình trạng liệt cứng dần dần ở một tỷ lệ nhỏ bệnh nhân bị thoái hóa đốt sống cổ, có thể kèm theo hoặc không kèm theo tê bì ở bàn tay và bàn chân; nó cũng có thể gây tăng phản xạ. Những khiếm khuyết thần kinh có thể không đối xứng, không theo tiết đoạn, và nặng hơn khi ho hoặc các động tác Valsalva. Sau chấn thương, các bệnh nhân thoái hóa cột sống cổ có thể xuất hiện hội chứng tủy trung tâm (xem bảng Hội chứng tủy sống).

Cuối cùng, teo cơ và liệt mềm có thể xuất hiện ở tứ chi trên khoanh đoạn tổn thương tủy, liệt cứng dưới mức tổn thương tủy.

Chèn ép rễ thần kinh thường gây ra tình trạng đau cổ và đau rễ thần kinh sớm cũng như rối loạn dáng đi (1); sau đó có thể gây ra tình trạng yếu cơ, giảm phản xạ và teo cơ.

Tài liệu tham khảo về các triệu chứng và dấu hiệu

1. Sadasivan KK, Reddy RP, Albright JA. The natural history of cervical spondylotic myelopathy. Yale J Biol Med. 1993;66(3):235-242.

Chẩn đoán

MRI hoặc CT

Nghi ngờ thoái hóa cột sống cổ khi các khiếm khuyết thần kinh đặc trưng xảy ra ở những bệnh nhân cao tuổi, bị thoái hóa khớp hoặc bị đau rễ thần kinh, thường gặp nhất ở mức C5, C6 hoặc C7.

Chẩn đoán thoái hóa cột sống cổ bằng MRI, CT hoặc CT tủy.

Điều trị

Nếu có tổn thương tủy hoặc bệnh lý rễ thần kinh kháng trị, chỉ định phẫu thuật cắt bỏ cung sau cột sống cổ
Chỉ dùng cho bệnh lý rễ thần kinh, thuốc chống viêm không steroid (NSAID) hoặc bất kỳ loại corticosteroid nào và đai cổ mềm

Nếu tủy sống bị chèn ép nghiêm trọng, thủ thuật cắt bỏ cung sau cột sống cổ thường là chỉ định cần thiết; phương pháp tiếp cận phía sau có thể giúp giải phóng chèn ép nhưng lại tạo ra các gai xương gây chèn ép ở phía trước, và có thể dẫn đến mất vững cột sống và gù vẹo. Do đó, phương pháp tiếp cận trước bằng bất động cột sống thường được ưu tiên hơn.

Bệnh nhân chỉ có biểu hiện hội chứng rễ có thể thử điều trị không phẫu thuật với NSAID và nẹp cổ mềm; nếu cách tiếp cận này không có hiệu quả, có thể cần phải giải nén bằng phẫu thuật. Chỉ định phẫu thuật giảm áp bao gồm

Đau khó chữa
Tổn thương tủy sống (ví dụ, yếu cơ tiến triển, rối loạn chức năng ruột và bàng quang)

Nếu co thắt cơ xảy ra, thuốc giãn cơ (chẳng hạn như baclofen) có thể giúp làm giảm co cứng.

Những điểm chính

Viêm cột sống cổ do thoái hóa khớp, đặc biệt nếu ống cổ tử cung hẹp bẩm sinh, có thể dẫn đến hẹp ống tủy và sự phát triển của xương.
Chèn ép tủy sống thường gây ra liệt cứng dần dần và/hoặc dị cảm ở bàn tay và bàn chân và có thể gây ra tăng phản xạ, cuối cùng dẫn đến teo cơ, kèm tho chứng liệt mềm ở các chi trên ở mức độ chèn ép và co cứng dưới mức đó.
Chèn ép rễ thần kinh thường gây ra đau lan tỏa ở giai đoạn đầu, đôi khi sau đó là yếu, giảm phản xạ và teo cơ.
Chẩn đoán bằng MRI hoặc CT.
Nếu tủy sống bị chèn ép nặng, hãy phẫu thuật cắt bỏ đốt sống cổ, thường là theo hướng từ phía trước; đối với bệnh lý rễ thần kinh đơn thuần, hãy thử dùng NSAID hoặc corticosteroid, kết hợp với nẹp cổ mềm, nhưng nếu phương pháp điều trị này không hiệu quả, hãy cân nhắc phẫu thuật giải chèn ép.