Viêm gan là tình trạng gan bị viêm, và có thể có nhiều nguyên nhân khác nhau.
Viêm gan có thể là cấp tính hoặc mạn tính (thường được định nghĩa là kéo dài > 6 tháng). Hầu hết các trường hợp viêm gan vi rút cấp tính đều tự khỏi, nhưng một số trường hợp tiến triển thành viêm gan mạn tính.
Các nguyên nhân thường gặp của viêm gan
Các nguyên nhân thường gặp của viêm gan bao gồm
Các vi rút viêm gan điển hình
Bệnh gan nhiễm mỡ liên quan đến rối loạn chuyển hóa (MASLD) [trước đây gọi là bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD)]
Thuốc (ví dụ isoniazid)
Có ít nhất 5 loại vi rút điển hình được cho là chịu trách nhiệm trong việc gây ra viêm gan (xem bảng Đặc điểm của vi rút viêm gan). Các vi rút không xác định khác cũng có thể gây viêm gan vi rút cấp tính.
Các nguyên nhân ít thường gặp hơn của viêm gan
Các nguyên nhân ít phổ biến hơn gây viêm gan bao gồm các bệnh tự miễn, bệnh gan di truyền, các bệnh nhiễm trùng khác do vi rút (ví dụ: bệnh bạch cầu đơn nhân nhiễm trùng, sốt vàng da, nhiễm cytomegalovirus) và bệnh do leptospira.
Nhiễm ký sinh trùng (ví dụ: bệnh sán máng, sốt rét, bệnh lỵ amip), nhiễm khuẩn sinh mủ, và các khối áp xe gây ảnh hưởng đến gan không được coi là viêm gan. Tình trạng gan bị tổn thương do bệnh lao (TB) và các thâm nhiễm dạng hạt khác đôi khi được gọi là viêm gan dạng hạt, nhưng các đặc điểm lâm sàng, sinh hóa và mô học khác với tình trạng gan bị tổn thương lan tỏa trong viêm gan do vi rút viêm gan, do rượu và do thuốc gây ra.
Một số trường hợp nhiễm trùng toàn thân và các bệnh khác có thể gây ra các vùng viêm hoặc hoại tử khu trú nhỏ ở gan. Tình trạng viêm gan phản ứng không đặc hiệu này có thể gây ra những bất thường nhỏ về chức năng gan nhưng thường không có triệu chứng.
Một số thể viêm gan lây nhiễm và không lây nhiễm được tổng hợp trong bảng Các bệnh nhiễm trùng chọn lọc liên quan đến gan.
Các bệnh nhiễm trùng chọn lọc liên quan đến gan
Bệnh hoặc Sinh vật | Các biểu hiện lâm sàng |
|---|---|
Virus | |
Ở trẻ sơ sinh: Gan to, bệnh vàng da, dị tật bẩm sinh Ở người trưởng thành: Bệnh giống nhiễm bệnh tăng bạch cầu đơn nhân kèm viêm gan; có thể xảy ra sau truyền dịch | |
Nhiễm vi rút Epstein-Barr | Tăng bạch cầu đơn nhân nhiễm khuẩn Viêm gan lâm sàng kèm bệnh vàng da ở 5-10%; ảnh hưởng cận lâm sàng của gan ở 90-95% Viêm gan cấp tính đôi khi tiến triển nặng ở người trẻ tuổi |
Tăng aminotransferase nhẹ Nhiễm vi rút trực tiếp góp phần gây suy gan Tương quan với mức độ nặng của bệnh nhưng cũng có thể xảy ra trong nhiễm trùng không có triệu chứng | |
Viêm gan không bị vàng da, thường gặp ở những bệnh nhân suy giảm miễn dịch (nhưng cũng có thể xảy ra ở những bệnh nhân giảm sức đề kháng) Sốt ở phần lớn trường hợp; phát ban ở 50% Viên gan cấp tính, thường nặng | |
Bệnh vàng da, độc tính toàn thân, chảy máu Hoại tử gan với ít phản ứng viêm | |
Khác | Nhiễm trùng gan thường do nhiễm echovirus hoặc coxsackievirus, bệnh thủy đậu, bệnh rubella, hay bệnh sởi |
Vi khuẩn | |
Phản ứng u hạt của gan bị áp xe hoại tử tiến triển | |
Áp xe sinh mủ* | Nhiễm trùng nặng mắc phải qua nhiễm mủ huyết tĩnh mạch cửa, viêm đường mật, nhiễm qua đường máu hoặc lây lan trực tiếp; do vi sinh vật khác nhau, đặc biệt là vi khuẩn gram âm và vi khuẩn kỵ khí Mắc bệnh và nhiễm độc, tuy nhiên chỉ rối loạn chức năng gan mức độ nhẹ |
Tổn thương gan (thường gặp, thường cận lâm sàng) với thâm nhiễm dạng hạt; vàng da (hiếm gặp) Tăng phosphataza kiềm không cân xứng | |
Khác | Viêm gan khu trú nhẹ trong nhiều bệnh nhiễm trùng toàn thân (thường gặp, thường không có triệu chứng cận lâm sàng) |
Nấm | |
U hạt trong gan và lách (thường biểu hiện cận lâm sàng) hồi phục để lại vôi hóa | |
Khác | Thâm nhiễm u hạt đôi khi xảy ra ở nhiễm nấm cryptococcus, bệnh nấm coccidioidomycosis, bệnh nấm blastomycosis, hoặc các bệnh nhiễm nấm khác |
Động vật đơn bào | |
Bệnh quan trọng, thường không có triệu chứng lỵ rõ ràng Thường là khối áp xe lớn duy nhất có thể hóa lỏng Bệnh hệ thống, gan to nhạy cảm đau, rối loạn chức năng gan mức độ nhẹ | |
Nguyên nhân thường gặp của gan và lách to tại các vùng lưu hành Không thấy bệnh vàng da hoặc ở mức độ nhẹ trừ khi bệnh nhân đang có tan máu | |
Nhiễm qua rau thai Ở trẻ sơ sinh: Bệnh vàng da, hệ thần kinh trung ương (CNS) và các biểu hiện toàn thân khác | |
Ký sinh trùng xâm nhập vào hệ lưới nội mô, gan lách to | |
Giun sán | |
Tắc mật do giun trưởng thành, u hạt nhu mô do ấu trùng | |
Xâm nhập vào đường mật, viêm đường mật, sỏi mật, ung thư đường mật | |
Một hoặc nhiều nang sán, thường có mép vôi hóa và có thể có kích thước lớn nhưng không có triệu chứng và không ảnh hướng đến chức năng gan Có thể vỡ vào phúc mạc hoặc đường mật | |
Cấp tính: Gan to nhạy cảm đau, sốt, tăng bạch cầu ái toan Mạn tính: Xơ hóa đường mật, viêm đường mật | |
Phản ứng u hạt quanh tĩnh mạch cửa với trứng kèm gan lách to tiến triển, xơ hóa dạng tẩu thuốc, tăng áp lực tĩnh mạch cửa và giãn tĩnh mạch Chức năng tế bào gan được bảo tồn; không phải xơ gan thực sự | |
Hội chứng ấu trùng di chuyển trong nội tạng Gan to kèm theo u hạt, tăng bạch cầu ái toan | |
Xoắn khuẩn | |
Sốt cấp tính, suy kiệt, bệnh vàng da, chảy máu, tổn thương thận Hoại tử gan (thường nhẹ dù có bệnh vàng da nặng) | |
Bẩm sinh: Gan lách to sơ sinh, xơ hóa Mắc phải: Viêm gan biến đổi ở giai đoạn hai, bệnh giang mai kèm theo sẹo bất thường ở giai đoạn ba | |
Nhiễm Borrelia Triệu chứng toàn thân, gan to, đôi khi bệnh vàng da | |
* Phân biệt bệnh lỵ amip bằng các xét nghiệm huyết thanh để tìm amip và chọc hút ổ áp xe trực tiếp qua da. | |
Tài liệu tham khảo chung
1. Wang Y, Liu S, Zhao J: SARS-CoV-2 infection of the liver directly contributes to hepatic impairment in patients with COVID-19. J Hepatol 73(4):807-816, 2020.
