Rối loạn nhân cách né tránh (AVPD)

Nghiên cứu cho thấy rằng trải nghiệm bị từ chối và bị gạt ra ngoài lề xã hội trong thời thơ ấu cũng như những đặc điểm bẩm sinh của lo lắng và né tránh xã hội có thể góp phần gây ra chứng rối loạn nhân cách né tránh (1, 2). Sự né tránh các tình huống xã hội đã được phát hiện sớm vào khoảng 2 tuổi.

Bệnh nhân có rối loạn nhân cách né tránh sẽ tránh né sự tương tác xã hội, bao gồm cả ở nơi làm việc, bởi vì họ e ngại rằng họ sẽ bị chỉ trích hoặc bị từ chối hoặc người ta sẽ không chấp nhận họ, như trong những trường hợp sau:

• Họ có thể từ chối được thăng chức vì họ sợ đồng nghiệp sẽ chỉ trích họ.

• Họ có thể né tránh các cuộc họp.

• Họ tránh làm quen với bạn mới, trừ khi họ chắc chắn họ sẽ được thích.

Những bệnh nhân này cho rằng con người sẽ rất nghiêm khắc và không chấp nhận cho đến khi có các bài kiểm tra nghiêm ngặt chứng minh điều ngược lại. Do đó, trước khi gia nhập một nhóm và hình thành mối quan hệ gần gũi, bệnh nhân bị rối loạn này thường yêu cầu sự được đảm bảo lặp đi lặp lại về hỗ trợ và chấp nhận không phê phán.

Bệnh nhân có rối loạn nhân cách né tránh lâu dài cho sự tương tác xã hội nhưng sợ đặt hạnh phúc của họ vào tay người khác. Bởi vì những bệnh nhân này hạn chế tương tác với mọi người, họ tương đối cô lập và không có mạng xã hội có thể giúp đỡ họ khi họ cần.

Những bệnh nhân này rất nhạy cảm với bất cứ điều gì có tính hơi phê phán, không tán thành hoặc nhạo báng bởi vì họ thường xuyên suy nghĩ về việc bị người khác chỉ trích hoặc từ chối. Họ cảnh giác với bất kỳ dấu hiệu nào của những phản ứng tiêu cực đối với họ. Sự căng thẳng, lo âu của họ có thể suy ra từ sự nhạo báng hoặc trêu chọc, do đó dường như để xác nhận sự tự nghi ngờ của họ.

Lòng tự trọng thấp và cảm giác không thích hợp ngăn cản những bệnh nhân này trong các tình huống xã hội, đặc biệt là với những người mới. Tương tác với người mới bị ức chế bởi vì bệnh nhân nghĩ mình là người kém cỏi về mặt xã hội, không hấp dẫn, và kém hơn người khác. Họ thường im lặng, rụt rè và cố gắng biến mất vì họ nghĩ rằng nếu họ nói gì thì người khác sẽ cho là sai. Họ không muốn nói về mình vì sợ rằng họ bị chế nhạo hoặc làm nhục. Họ lo rằng họ sẽ đỏ mặt hoặc khóc khi bị chỉ trích.

Bệnh nhân mắc chứng rối loạn nhân cách né tránh không muốn chấp nhận rủi ro cá nhân hoặc tham gia vào các hoạt động mới vì những lý do tương tự. Trong những trường hợp như vậy, họ thường phóng đại mối nguy hiểm và sử dụng những triệu chứng tối thiểu hoặc những vấn đề khác để giải thích cho việc trốn tránh của họ. Họ có thể thích một lối sống hạn chế vì nhu cầu của họ về sự an toàn và sự chắc chắn.

• Cẩm nang chẩn đoán và thống kê về rối loạn tâm thần‭‬, ấn bản lần thứ Năm, sửa đổi nội dung (DSM-5-TR)

Để chẩn đoán rối loạn nhân cách né tránh (1), bệnh nhân phải có

• Một kiểu cố gắng tránh tiếp xúc với xã hội, cảm thấy không đủ và quá nhạy cảm với những lời chỉ trích và từ chối

Mô hình này được thể hiện bằng sự hiện diện của ≥ 4 trong số những điều sau:

• Tránh các hoạt động trong công việc có liên quan đến sự tiếp xúc giữa các cá nhân vì họ sợ rằng họ sẽ bị chỉ trích hoặc bị từ chối hoặc người ta sẽ không chấp nhận họ

• Không muốn tham gia và liên quan với mọi người trừ khi họ chắc chắn là sẽ được yêu thích

• Dè dặt trong các mối quan hệ gần gũi vì họ sợ sự chế giễu hoặc nhục nhã

• Sự bận tâm với việc bị chỉ trích hoặc bị từ chối trong các tình huống xã hội

• Ức chế trong các tình huống xã hội mới vì họ cảm thấy không thích hợp

• Tự đánh giá là những người không đủ năng lực xã hội, không hấp dẫn hoặc kém hơn những người khác

• Miễn cưỡng trong việc mạo hiểm hoặc tham gia vào bất kỳ hoạt động mới nào vì họ có thể bị xấu hổ

Ngoài ra, các triệu chứng phải bắt đầu từ giai đoạn sớm của thời kì trưởng thành.

• Liệu pháp nhận thức-hành vi tập trung vào các kỹ năng xã hội

• Liệu pháp tâm lý hỗ trợ

• Liệu pháp tâm lý động

• Thuốc giải lo âu và thuốc chống trầm cảm

Các nguyên tắc chung để điều trị rối loạn nhân cách né tránh cũng tương tự như các nguyên tắc điều trị cho tất cả các rối loạn nhân cách.

Bệnh nhân bị rối loạn nhân cách né tránh thường né tránh việc điều trị.

Các liệu pháp hiệu quả cho bệnh nhân mắc cả chứng ám ảnh sợ xã hội và rối loạn nhân cách né tránh bao gồm (1):

• Liệu pháp nhận thức-hành vi tập trung vào việc thu nhận các kỹ năng xã hội, được thực hiện theo nhóm

• Các liệu pháp nhóm khác nếu nhóm gồm những người có cùng những khó khăn

Bệnh nhân mắc chứng rối loạn nhân cách né tránh được hưởng lợi từ các liệu pháp cá nhân mang tính hỗ trợ và nhạy cảm với tình trạng quá mẫn cảm của bệnh nhân đối với người khác.

Trị liệu tâm lý động, tập trung vào các xung đột cơ bản, có thể hữu ích.

Không có nghiên cứu có đối chứng giả dược về thuốc.