Rối loạn nhân cách hoang tưởng (PPD)

Bệnh nhân bị rối loạn nhân cách hoang tưởng nghi ngờ rằng những người khác đang có kế hoạch khai thác, đánh lừa hoặc làm hại họ. Họ cảm thấy rằng họ có thể bị tấn công bất cứ lúc nào và không có lý do. Mặc dù có ít hoặc không có bằng chứng, nhưng họ vẫn dai dẳng duy trì những nghi ngờ và suy nghĩ của họ.

Thông thường, những bệnh nhân này nghĩ rằng những người khác có nhiều ý định làm tổn thương họ. Họ luôn cảnh giác với những lời phỉ báng tiềm tàng, sự coi thường, những mối đe dọa, và sự không trung thành và tìm kiếm những ý nghĩa ẩn trong nhận xét và hành động. Họ xem xét kỹ lưỡng những người khác để tìm kiếm bằng chứng ủng hộ những nghi ngờ của họ. Ví dụ, họ có thể giải thích sai một lời đề nghị giúp đỡ như hàm ý rằng họ không thể tự thực hiện nhiệm vụ. Nếu họ nghĩ rằng họ đã bị sỉ vả hoặc bị tổn thương bằng bất kỳ cách nào, họ sẽ không tha thứ cho người đã làm tổn thương họ. Họ có xu hướng phản công hoặc trở nên giận dữ khi phản ứng với những điều mà họ nghĩ là bị làm tổn thương. Bởi vì họ không tin tưởng vào người khác, họ cảm thấy cần sự tự trị và trong tầm kiểm soát.

Những bệnh nhân này do dự để tin tưởng hoặc phát triển mối quan hệ gần gũi với người khác vì họ lo lắng rằng thông tin có thể được sử dụng để chống lại họ. Họ nghi ngờ lòng trung thành của bạn bè và sự trung thành của vợ/chồng hoặc bạn tình của họ. Họ có thể rất ghen và có thể liên tục đặt câu hỏi về các hoạt động và động cơ của vợ/chồng hoặc bạn tình của họ trong nỗ lực để biện minh cho tính ghen tuông của họ.

Bệnh nhân mắc chứng rối loạn nhân cách hoang tưởng thường gặp khó khăn trong các mối quan hệ giữa các cá nhân. Khi những người khác phản ứng tiêu cực với họ, họ lấy những phản ứng này như là xác nhận những nghi ngờ ban đầu của họ.

• Cẩm nang Chẩn đoán và Thống kê Rối loạn Tâm thần, tái bản lần thứ 5, Tiêu chuẩn sửa đổi văn bản (DSM-5-TR)

Để chẩn đoán rối loạn nhân cách hoang tưởng (1), bệnh nhân phải có

• Không tin tưởng và nghi ngờ người khác

Tình trạng không tin tưởng và nghi ngờ này được thể hiện qua sự hiện diện của ≥ 4 trong số những điều sau đây (1):

• Những nghi ngờ không có lý lẽ rằng những người khác đang khai thác, làm tổn thương hoặc lừa dối họ

• Sự bận tâm với những nghi ngờ không có căn cứ về độ tin cậy của bạn bè và đồng nghiệp của họ

• Sự miễn cưỡng tin tưởng người khác vì sợ rằng thông tin được sử dụng chống lại họ

• Giải thích sai những nhận xét hoặc sự kiện ôn hòa là có ý làm giảm giá trị, thù địch, hoặc đe dọa tiềm ẩn

• Giữ những thù hận vì những lời xúc phạm, sự làm tổn thương, hoặc sự coi thường

• Sẵn sàng nghĩ rằng tính cách hoặc danh tiếng của họ đã bị tấn công và nhanh chóng phản ứng giận dữ hoặc phản công

• Những nghi ngờ thường xuyên, không hợp lý rằng vợ/chồng hoặc bạn tình của họ không chung thủy

Ngoài ra, các triệu chứng phải bắt đầu từ giai đoạn sớm của thời kì trưởng thành.

• Liệu pháp nhận thức-hành vi

• Đôi khi dùng các loại thuốc giảm đau

Nguyên tắc chung trong điều trị rối loạn nhân cách hoang tưởng cũng giống như nguyên tắc điều trị cho tất cả các rối loạn nhân cách.

Không có phương pháp điều trị nào được chứng minh có hiệu quả đối với rối loạn nhân cách hoang tưởng.

Mức độ cao của sự nghi ngờ và không tin tưởng của bệnh nhân khiến việc thiết lập mối quan hệ gặp phải khó khăn. Thể hiện sự thừa nhận bất kỳ giá trị nào trong sự nghi ngờ của bệnh nhân có thể tạo điều kiện cho một mối quan hệ giữa bệnh nhân và bác sĩ lâm sàng. Liên minh này sau đó có thể cho phép bệnh nhân tham gia liệu pháp nhận thức-hành vi hoặc sẵn sàng dùng bất kỳ loại thuốc nào (ví dụ: thuốc chống trầm cảm, thuốc chống loạn thần không điển hình) được kê đơn để điều trị các triệu chứng cụ thể. Thuốc chống loạn thần không điển hình (thế hệ 2) có thể giúp giảm lo lắng (1) mặc dù chưa có nghiên cứu đối chứng giả dược nào chứng minh được hiệu quả.