Các bệnh thần kinh di truyền

Có 3 loại chính (CMT1, CMT2 và CMT3) bệnh thần kinh vận động và cảm giác; tất cả đều bắt đầu từ thời thơ ấu. Một số loại ít phổ biến hơn, bắt đầu khi sinh ra và dẫn đến tàn tật suốt đời.

CMT1 and CMT2 (các loại bệnh Charcot-Marie-Tooth, còn gọi là teo cơ quanh xương mác) là phổ biến nhất; chúng thường là các bệnh di truyền gen trội trên nhiễm sắc thể thường nhưng có thể là gen lặn hoặc liên kết với nhiễm sắc thể X. Loại I là kết quả của sự nhân đôi (bản sao bổ sung) hoặc xóa gen myelin protein-22 ngoại vi (PMP22), nằm trên nhánh ngắn của nhiễm sắc thể 17; nó chiếm 70% đến 80% trường hợp CMT1 (1).

CMT1 và CMT2 đều đặc trưng bởi tình trạng yếu và teo cơ, chủ yếu ở bắp chân và ngọn chi. Bệnh nhân thường có tiền sử gia đình bị các bệnh thần kinh. Tiền sử của các bệnh nhân khá đa dạng: Một số bệnh nhân không có triệu chứng lâm sàng mà chỉ có chậm tốc độ dẫn truyền (phát hiện trên các xét nghiệm dẫn truyền thần kinh). Những bệnh nhân khác bị ảnh hưởng nghiêm trọng hơn.

Bệnh nhân mắc CMT1 có thể xuất hiện ở tuổi trung niên với bàn chân rủ, teo cơ tiến triển dần dần, gây biến dạng chân cò. Teo cơ bàn tay xuất hiện sau. Run, đau, cảm giác nhiệt giảm là những triệu chứng trong dấu hiệu đi găng. Mất phản xạ gân xương. Vòm chân cao và ngón chân 2 cong hình vuốt có thể là dấu hiệu duy nhất của người trong gia đình mang gen. Tốc độ dẫn truyền thần kinh chậm và thời gian trơ kéo dài. Xuất hiện tổn thương màng myelin và tái tạo myelin. Các dây thần kinh ngoại vi lớn có thể sờ thấy. Bệnh tiến triển chậm và không ảnh hưởng đến tuổi thọ. Trong một phân typ, nam giới có các triệu chứng nghiêm trọng hơn, và phụ nữ có các triệu chứng nhẹ hoặc không bị ảnh hưởng.

Tính di truyền của CMT2 ít rõ ràng hơn. Một nghiên cứu cho thấy CMT2 chiếm từ 12% đến gần 36% tổng số trường hợp CMT (2); đột biến gây bệnh chỉ được xác định ở một số ít bệnh nhân, có lẽ là 25%, với nhiều phân nhóm. CMT2A là kiểu hình CMT2 phổ biến nhất, thường là do đột biến trong gen mã hóa protein dung hợp ti thể mitofusin-2 (MFN2). CMT2A thường là một rối loạn gen trội trên nhiễm sắc thể thường và có dạng trục. Nó tiến triển chậm; yếu cơ thường tiến triển muộn sau này. Bệnh nhân có tốc độ dẫn truyền thần kinh tương đối bình thường nhưng biên độ kích thích thần kinh cảm giác thấp và biên độ kích thích của cơ bình thường. Sinh thiết cơ phát hiện sự thoái hóa trục.

CMT3 (còn được gọi là bệnh Dejerine-Sottas) là một bệnh lý thần kinh suy giảm myelin bẩm sinh hiếm gặp, có thể là rối loạn di truyền trội hoặc lặn trên nhiễm sắc thể thường với đột biến ở một số gen, bao gồm PMP22, MPZ, and EGR2. Bệnh bắt đầu từ thời thơ ấu với biểu hiện yếu dần và mất cảm giác và không có các phản xạ gân sâu. Mặc dù ban đầu nó giống với bệnh Charcot-Marie-Tooth, nhưng yếu vận động tiến triển nhanh hơn. Hiện tượng mất và tái tạo myelin xảy ra, tạo ra những dây thần kinh ngoại biên khổng lồ hình củ hành tây, được phát hiện bằng sinh thiết dây thần kinh.

1. 1. Gutmann L, Shy M: Update on Charcot–Marie–Tooth disease. Curr Opin Neurol 28 (5):462–467, 2015. doi: 10.1097/WCO.0000000000000237

2. 2. Barreto LCLS, Oliveira FS, Nunes PS, et al: Epidemiologic study of Charcot-Marie-Tooth disease: A systematic review. Neuroepidemiology 46 (3):157–165, 2016. doi: 10.1159/000443706. Xuất bản điện tử ngày 6 tháng 2 năm 2016.

Các bệnh thần kinh cảm giác và thực vật di truyền rất hiếm gặp. Tám loại chính đã được mô tả.

Mất cảm giác đau và cảm giác nhiệt độ phổ biến hơn mất cảm giác rung và vị trí. Các biến chứng chính là chấn thương bàn chân do giảm cảm nhận đau, dẫn đến nguy cơ cao nhiễm trùng và viêm xương.