Sưng mí mắt có thể ở một bên hoặc hai bên. Nó có thể không có triệu chứng hoặc kèm theo ngứa hoặc đau.
Căn nguyên của sưng nề mi mắt
Sưng nề mi mắt có nhiều nguyên nhân (xem bảng Nguyên nhân gây sưng nề mi mắt). Thường là kết quả của bệnh lý mi mắt nhưng có thể là kết quả của các bệnh lý trong và quanh hốc mắt hoặc từ các bệnh toàn thân gây phù.
Các nguyên nhân phổ biến nhất liên quan đến dị ứng gồm
Dị ứng tại chỗ (độ nhạy tiếp xúc)
Dị ứng toàn thân (ví dụ, phù mạch, dị ứng toàn thân đi kèm viêm mũi dị ứng)
Chắp thường gây ra sưng khu trú ở một mi mắt.
Các nguyên nhân nguy hiểm nhất là viêm tổ chức hốc mắt và huyết khối xoang hang (hiếm).
Ngoài các rối loạn được liệt kê trong bảng Một số nguyên nhân gây sưng mí mắt, sưng mí mắt có thể do những nguyên nhân sau:
Bệnh của mi mắt không gây sưng nề trừ khi ở giai đoạn tiến triển (ví dụ u mi bao gồm ung thư tuyến vẩy và u hắc tố ác tính)
Các bệnh lý gây sưng mi nhưng xuất phát từ các cấu trúc kế cận nhưng không thuộc về mi mắt (ví dụ viêm túi lệ, viêm lệ đạo)
Các bệnh lý gây sưng nhưng không phải là biểu hiện trực tiếp (ví dụ vỡ nền sọ, bỏng, chấn thương, hậu phẫu)
Một số nguyên nhân gây sưng mi mắt
Nguyên nhân | Những phát hiện gợi ý | Tiếp cận chẩn đoán |
|---|---|---|
Bệnh lý mi mắt | ||
Dị ứng, tại chỗ | Ngứa, không đau Mí mắt hoặc mí mắt, kết mạc hoặc cả hai sưng và nhạt màu Đôi khi có tiền sử tái phát, tiếp xúc với chất gây dị ứng, hoặc cả hai Một hoặc hai mắt | Bệnh sử và khám lâm sàng |
Có thể thấy dử mắt và mi mắt có liên quan bằng mắt thường hoặc trên khám sinh hiển vi Ngứa, nóng, đỏ, loét, hoặc kết hợp Đôi khi viêm da tiết bã nhờn đồng thời Một hoặc hai mắt | Bệnh sử và khám lâm sàng | |
Đỏ và đau khu trú chỉ liên quan đến một mí mắt Cuối cùng tiến triển sưng khu trú, không đau khỏi bờ mi | Bệnh sử và khám lâm sàng | |
Viêm kết mạc, nhiễm trùng | Cương tụ kết mạc, xuất tiết Đôi khi có hạch trước tai, sưng nề hoặc cả hai Một hoặc hai mắt | Bệnh sử và khám thực thể, bao gồm khám mắt, thường nhuộm fluorescein để loại trừ viêm kết giác mạc do herpes simplex |
Viêm bờ mi do herpes simplex | Cụm mụn nước trên nền sưng nề, loét và đau nhiều Một bên | Bệnh sử và khám lâm sàng |
Herpes zoster (shingles) | Cụm mụn nước trên nền sưng nề, loét và đau nhiều Một mắt, phân bố rễ thần kinh V1 | Bệnh sử và khám thực thể, bao gồm khám mắt nếu nghi ngờ có thương tổn ở mắt |
Đỏ và đau khu trú chỉ liên quan đến một mí mắt Cuối cùng tiến triển sưng khu trú vào bờ mi, đôi lúc kèm theo mụn | Bệnh sử và khám lâm sàng | |
Vết cắn của côn trùng | Ngứa, đỏ, đôi khi biểu hiện ở dạng mụn | Bệnh sử và khám lâm sàng |
Bệnh trong và xung quanh hốc mắt | ||
Huyết khối xoang hang (hiếm gặp) | Nhức đầu, lồi mắt, liệt vận nhãn, sụp mi, giảm thị lực, sốt Thường thì một mắt lúc đầu, sau đó là hai mắt Các biểu hiện của viêm xoang hoặc các nhiễm trùng vùng mặt khác | CT hoặc MRI não và hốc mắt ngay lập tức |
Lồi mắt, đỏ da, sốt, đau Hạn chế vận nhãn hoặc đau khi vận nhãn Đôi khi giảm thị lực Thường một bên Đôi khi có biểu hiện của ổ nhiễm trùng gốc (thường là viêm xoang) | CT hoặc MRI hốc mắt | |
Viêm tổ chức hốc mắt trước vách (viêm tổ chức hốc mắt trước vách) | Sưng (nhưng không lồi mắt), đỏ, đôi khi đau, sốt Thường một bên Thị lực và vận nhãn bình thường Đôi khi có biểu hiện của ổ nhiễm trùng gốc (thường là nhiễm trùng da tại chỗ) | CT hoặc MRI hốc mắt nếu cần thiết để loại trừ viêm mô tế bào hốc mắt |
Các bệnh toàn thân* | ||
Phản ứng dị ứng, toàn thân (ví dụ, phù mạch, viêm mũi) | Ngứa Đôi khi biểu hiện dị ứng ngoài da (ví dụ, nổi mày đay, thở khò khè, chảy nước mũi) Đôi khi có tiền sử tái phát, tiếp xúc với dị ứng, atopy hoặc kết hợp Thường là hai mắt | Bệnh sử và khám lâm sàng |
Mi mắt hai bên không có triệu chứng và đôi lúc là phù mặt; thường cũng là phù một bộ phân phụ thuộc (ví dụ bàn chân, vùng cùng cụt) Triệu chứng của bệnh nền (ví dụ, bệnh thận mạn tính, suy tim, suy gan, tiền sản giật) Đôi khi sử dụng chất ức chế men chuyển | Xét nghiệm các rối loạn về tim, gan hoặc thận theo gợi ý trên lâm sàng | |
Cường giáp (với bệnh mắt Graves) | Trố mắt, trợn mi, lồi mắt, hạn chế vận nhãn Không đau trừ khi có biến chứng Nhịp tim nhanh, lo lắng, giảm cân | Thử nghiệm chức năng tuyến giáp (TSH, T4) |
Không đau, phù mặt tỏa lan hai bên Da khô, vẩy; tóc thô Không chịu được lạnh | Thử nghiệm chức năng tuyến giáp (TSH, T4) | |
* Sưng do bệnh hệ thống có ở 2 bên và không kèm ban đỏ. | ||
T4= thyroxine; TSH =hocmone kích thích tuyến giáp; V1 = sự phân chia mắt của thần kinh sinh ba. | ||
Đánh giá sưng nề mi mắt
Lịch sử
Bệnh sử của bệnh hiện tại cần phải xác định thời gian sưng bao lâu, một hay hai mắt, và liệu nó đã từng có trước chấn thương hay không (bao gồm cả côn trùng cắn). Các triệu chứng đi kèm quan trọng để xác định bao gồm ngứa, đau, nhức đầu, thay đổi thị lực, sốt, và chảy mắt.
Đánh giá toàn trạng nên tìm kiếm các triệu chứng của các nguyên nhân có thể, bao gồm chảy nước mũi, ngứa, phát ban, và khò khè (phản ứng dị ứng toàn thân); nhức đầu, nghẹt mũi, và chảy mũi (viêm xoang); đau răng (nhiễm trùng nha khoa); khó thở, khó thở khi nằm, và rối loạn giấc ngủ ban đêm đột ngột (suy tim); không chịu được lạnh và thay đổi kết cấu da (suy giáp); và không dung nạp được nhiệt, lo lắng, và sụt cân (cường giáp).
Bệnh sử trước đây nên bao gồm chấn thương hoặc phẫu thuật mắt gần đây; bệnh tim, gan, thận hoặc tuyến giáp đã biết; và dị ứng hoặc tiếp xúc với các chất gây dị ứng có thể xảy ra. Tiền sử dùng thuốc đặc biệt nên bao gồm việc sử dụng thuốc ức chế men chuyển angiotensin (ACE).
Khám thực thể
Cần đánh giá các dấu hiệu toàn trạng gồm sốt và nhịp nhanh.
Kiểm tra mắt cần đánh giá vị trí và màu sắc của vết sưng (đỏ hoặc nhợt nhạt), bao gồm cả vết sưng ở một hoặc cả hai mí mắt của một mắt; nó có hiện diện hay một hoặc cả hai mí mắt ở cả hai mắt; và liệu nó ấn đau, ấm hay cả hai bên không. Người khám nên quan sát xem dấu hiệu đó có biểu hiện phù nề mí mắt, lồi nhãn cầu (lồi mắt) hay cả hai. Khám mắt cần lưu ý thị lực và vận nhãn. Những khám nghiệm này sẽ khó thực hiện khi phù mi nhiều nhưng rất quan trọng vì các bất thường thị lực và vận nhãn có thể gợi ý một bất thường của hốc mắt hoặc sau nhãn cầu hơn là bệnh lý mi mắt đơn thuần. Có thể phải cần một người phụ để vành mi của bệnh nhân. Khám cương tụ kết mạc và xuất tiết kết mạc. Khám tổn thương mi mắt và mắt trên sinh hiển vi.
Khám toàn trạng nên đánh giá dấu hiệu ngộ độc, các dấu hiệu gợi ý nhiễm trùng nặng và các dấu hiệu gợi ý nguyên nhân gây bệnh. Da mặt được kiểm tra về độ khô và vẩy (gợi ý nhược giáp) và mỡ nhờn hoặc các dấu hiệu khác của viêm da tiết bã. Các vùng cực và vùng trước cùng được kiểm tra xem có phù nề không, điều mà gợi ý có thể có một nguyên nhân mang tính hệ thống toàn thân. Nếu nghi ngờ có một nguyên nhân toàn thân, hãy xem chủ đề Phù nề để thảo luận thêm về việc đánh giá.
Các dấu hiệu cảnh báo
Những phát hiện sau đây cần được quan tâm đặc biệt:
Sốt
Mất thị lực
Hạn chế vận nhãn
Lồi mắt
Giải thích các dấu hiệu
Một số triệu chứng giúp phân biệt giữa các loại bệnh. Đầu tiên cần phân biệt giữa viêm hoặc nhiễm trùng và dị ứng hoặc quá tải tuần hoàn. Đau, đỏ, nóng, và cứng gợi ý tình trạng viêm hoặc nhiễm trùng. Không đau, sưng nhạt màu gợi ý phù mạch. Ngứa cho thấy có phản ứng dị ứng, và không có ngứa gợi ý bệnh tim hoặc thận.
Sưng khu trú ở một mi mắt không kèm theo các dấu hiệu khác thì thường là bệnh lành tính. Cần nghi ngờ một bệnh lý trầm trọng khi có khối sưng của mi mắt ở một hoặc hai mắt. Các dấu hiệu viêm, lồi mắt, mất thị lực, và hạn chế vận nhãn gợi ý một tình trạng bệnh lý của hốc mắt (ví dụ viêm tổ chức hốc mắt,huyết khối xoang hang) có thể đẩy lồi nhãn cầu ra ngoài và ảnh hưởng đến thần kinh hoặc cơ. Những triệu chứng gợi ý cụ thể khác được liệt kê trong bảng Một Số Nguyên Nhân Gây Sưng Mí Mắt.
Xét nghiệm
Trong hầu hết các trường hợp, chẩn đoán dựa vào lâm sàng và không cần làm xét nghiệm. Nếu nghi ngờ viêm tổ chức hốc mắt hoặc huyết khối xoang hang cần hoàn thiện chẩn đoán và có hướng điều trị các nhanh càng tốt. Nên chụp CT hoặc MRI ngay. Nếu nghi ngờ bệnh tim, gan, thận hoặc tuyến giáp, cần làm các xét nghiệm đánh giá chức năng và các chẩn đoán hình ảnh phù hợp với cơ quan bộ phận đó.
Điều trị sưng nề mi mắt
Điều trị hướng trực tiếp vào bệnh lý nền. Không có điều trị đặc hiệu cho chứng sưng.
Những điểm chính
Lồi mắt kèm theo giảm thị lực hoặc hạn chế vận nhãn gợi ý viêm tổ chức hốc mắt hoặc huyết khối xoang hang. Cần hoàn thiện chẩn đoán và có hướng điều trị càng nhanh càng tốt.
Các bệnh lý mi mắt nên được chẩn đoán phân biệt với bệnh hốc mắt và bệnh toàn thân gây phù mi.
