Huyết khối xoang hang

Các xoang hang là các xoang rỗng có cấu trúc bè ở nền sọ có chức năng dẫn lưu máu từ các tĩnh mạch mặt. Huyết khối xoang hang là một biến chứng cực kỳ hiếm gặp của các bệnh nhiễm trùng mặt thông thường, đáng chú ý nhất là mụn nhọt ở mũi, viêm xoang bướm hoặc viêm soang sàng (trên 50%) và nhiễm trùng răng (1). Hầu hết các mầm bệnh phổ biến là Staphylococcus aureus (70%), tiếp theo là chủng Streptococcus; các vi khuẩn kị khí phổ biến hơn trong các trường hợp nhiễm trùng răng hoặc xoang.

Huyết khối xoang bên (liên quan đếnviêm xương chũm) và huyết khối của xoang dọc trên (có liên quan đến viêm màng não do vi khuẩn) xảy ra nhưng hiếm hơn huyết khối xoang hang.

Các dây thần kinh sọ 3, 4, và 6 và các nhánh mắt và hàm của dây thần kinh sọ thứ 5 nằm sát với xoang hang và thường bị ảnh hưởng trong huyết khối xoang hang. Các biến chứng của huyết khối xoang hang bao gồm viêm não màng não, áp xe não, đột quỵ, mù, và suy tuyến yên.

Các triệu chứng ban đầu của huyết khối xoang hang là đau đầu nhiều hoặc đau trên mặt, thường một bên và khu trú vào các vùng sau hốc mắt và trán. Sốt cao là biểu hiện thường gặp. Sau đó, liệt cơ mắt (thường là dây thần kinh sọ thứ 6 trong giai đoạn đầu, có thể liên quan đến hội chứng Horner), chứng lồi mắt, phù mi mắt phát sinh và thường trở thành hai bên. Cảm giác ở mặt có thể giảm hoặc mất do dây thần kinh sinh ba bị thương tổn. Giảm mức độ ý thức, lú lẫn, co giật, và suy giảm thần kinh khu trú là những dấu hiệu của sự lây lan hệ thần kinh trung ương (CNS). Bệnh nhân có huyết khối xoang hang có thể có bất thường kích thước đồng tử hai bên hoặc co đồng tử (rối loạn chức năng thần kinh sọ não thứ 3), phù gai và mất thị lực.

• MRI hoặc CT

Huyết khối xoang hang thường bị bỏ sót vì hiếm gặp. Cần cẩn trọng ở những bệnh nhân có các triệu chứng phù hợp với viêm tổ chức hốc mắt. Các đặc điểm phân biệt huyết khối xoang hang với viêm tổ chức hốc mắt gồm liệt dây thần kinh sọ, liên quan hai mắt và thay đổi trạng thái tinh thần.

Chẩn đoán dựa vào hình ảnh học thần kinh. MRI là phương pháp nghiên cứu tốt hơn (1), nhưng CT cũng hữu ích. Chụp tĩnh mạch MR có tăng cường chất cản quang (MRV) và CT tĩnh mạch đồ nhạy cảm hơn chụp CT hoặc MRI. Các xét nghiệm bổ sung hữu ích có thể bao gồm nuôi cấy máu và chọc dò tủy sống (1).

• Kháng sinh đường tĩnh mạch liều cao

• Đôi khi sử dụng corticosteroid

• Đôi khi cần điều trị thuốc chống đông

Thuốc kháng sinh ban đầu cho bệnh nhân bị huyết khối xoang hang bao gồm, ví dụ: nafcillin hoặc oxacillin 1 g đến 2 g, 4 giờ một lần phối hợp với cephalosporin thế hệ thứ ba (ví dụ: ceftriaxone 1 g, 12 giờ một lần). Ở những vùng phổ biến S. aureus kháng methicillin, vancomycin 1 g đường tĩnh mạch, 12 tiếng một lần nên được thay thế cho nafcillin hoặc oxacillin. Nên bổ sung thêm thuốc kháng khuẩn cho vi khuẩn kỵ khí (ví dụ: metronidazole 500 mg, 8 giờ một lần) nếu có viêm xoang hoặc nhiễm trùng răng tiềm ẩn (1, 2).

Trong trường hợp có viêm xoang bướm, cần chỉ định phẫu thuật dẫn lưu xoang, đặc biệt nếu không có cải thiện trên lâm sàng đối với kháng sinh trong vòng 24 giờ.

Điều trị thứ cấp huyết khối xoang hang có thể bao gồm corticosteroid (ví dụ, dexamethasone 10 mg đường tĩnh mạch hoặc uống, 6 giờ một lần) để điều trị rối loạn chức năng thần kinh sọ. Thuốc chống đông máu vẫn còn gây tranh cãi; heparin không phân đoạn và heparin trọng lượng phân tử thấp đã được sử dụng cho những bệnh nhân không có chống chỉ định. Những loại thuốc này có thể làm giảm tỷ lệ mắc bệnh, nhưng bằng chứng xác lập hiệu quả của thuốc trong việc giảm tỷ lệ tử vong sẽ cần được nghiên cứu thêm (3).

Tỷ lệ tử vong trong thời đại kháng sinh lên tới khoảng 15%. Khoảng một phần ba số bệnh nhân bị di chứng nghiêm trọng (ví dụ: liệt vận nhãn, mù lòa); đột quỵ và suy tuyến yên cũng có thể xảy ra và tình trạng thiếu hụt có thể là vĩnh viễn (1).