Chắp và lẹo là những ổ sưng đột ngột khu trú ở mi mắt. Nguyên nhân của chắp là tắc nghẽn tuyến meibomius không nhiễm trùng, trong khi lẹo thường là do nhiễm trùng. Cả hai tình trạng đều gây cương tụ, sưng phù và đau mi mắt. Theo thời gian chắp khu trú lại thành nốt ở trung tâm mi mắt trong khi lẹo vẫn đau và khu trú ở bờ mi. Chẩn đoán là lâm sàng. Điều trị chủ yếu là chườm ấm. Cả hai bệnh đều có thể tự khỏi nhưng rạch hoặc đưa corticosteroid vào trong chắp có thể giúp khỏi nhanh hơn.
Chắp
THƯ VIỆN HÌNH ẢNH KHOA HỌC
Chắp là sự tắc nghẽn không nhiễm trùng của tuyến meibomius gây ra sự thoát quản lipid gây kích thích mô mềm ở mi mắt dẫn tới phản ứng viêm dạng u hạt thứ phát. Các bệnh lý gây dày bất thường màng xuất tiết của tuyến meibomius (ví dụ rối loạn chức năng tuyến meibomius, trứng cả đỏ) sẽ tăng nguy cơ tắc tuyến meibomius.
Lẹo
BÁC SĨ CHRIS HALE / SCIENCE PHOTO LIBRARY
Lẹo là một ổ sưng tấy cấp tính, cục bộ của mí mắt có thể là bên ngoài hoặc bên trong và thường là nhiễm khuẩn sinh mủ (thường là staphylococcal) hoặc áp xe. Hầu hết lẹo là tổn thương bên ngoài và là kết quả của tắc nghẽn và nhiễm trùng nang lông và các tuyến liền kề của Zeis hoặc Moll. Sự tắc nghẽn nang có thể liên quan đến viêm bờ mi. Lẹo mắt bên trong là kết quả của nhiễm trùng tuyến Meibomian. Đôi khi viêm mô tế bào đi kèm với lẹo.
Các triệu chứng và dấu hiệu của Chalazion và Hordeolum
Chắp và lẹo đề gây sưng đỏ và đau mi.
Chắp
Ban đầu mi mắt bị sưng tỏa lan. Thỉnh thoảng mi mắt có thể bị sưng phồng lên gây sụp mi hoàn toàn. Sau 1 hoặc 2 ngày, chắp sẽ khu trú vào phần trung tâm của mi mắt. Thông thường, sẽ tiến triển thành dạng nốt sần nhỏ và u cục khu trú. Chắp vỡ thường trào qua mặt trong của mi mắt hoặc thoái triển tự nhiên sau 2 đến 8 tuần. Hiếm khi lẹo tồn tại lâu hơn. Tùy thuộc vào kích cỡ và vị trí, chắp có thể đè lên giác mạc dẫn tới nhìn mờ nhẹ.
Lẹo
Sau 1 đến 2 ngày, lẹo bên ngoài sẽ khu trú vào bờ mi. Có thể có chảy nước mắt, sợ ánh sáng và cảm giác cộm. Thông thường, một mụn mủ màu vàng nhỏ phát triển ở đáy của lông mi, bao quanh bởi tổ chức mi mắt cương tụ, chai lại và phù tỏa lan. Trong vòng từ 2 đến 4 ngày, tổn thương vỡ và giải phóng mủ sau đó đau đỡ dần và tổn thương dần hồi phục.
Triệu chứng của một lẹo bên trong cũng giống như các triệu chứng của chắp, gây đau đỏ mắt và phù nề khu trú ở bề mặt kết mạc sụn mi sau. Viêm có thể nặng, đôi khi có sốt hoặc ớn lạnh. Kiểm tra kết mạc sụn mi sưng tấy cho thấy một vùng gồ nhẹ hoặc có màu vàng ở vị trí tuyến bị viêm. Sau đó, một áp xe hình thành. Vỡ tự phát là rất hiếm; tuy nhiên, khi nó xảy ra, nó thường xuất hiện ở vùng kết mạc của mi mắt và đôi khi trào qua da. Tình trạng tái phát là phổ biến.
Chẩn đoán Chalazion và Hordeolum
Đánh giá lâm sàng
Chẩn đoán chắp và cả hai loại lẹo đều dựa vào lâm sàng; tuy nhiên, trong 2 ngày đầu có thể khó phân biệt về mặt lâm sàng. Bởi vì lẹo mắt bên trong hiếm gặp hơn nên các lẹo này thường không bị nghi ngờ trừ khi có tình trạng viêm nặng hoặc sốt hoặc ớn lạnh. Nếu chắp hoặc lẹo nằm gần góc trong mắt hoặc mi dưới, thì phải được phân biệt với viêm túi lệ và viêm lệ quản, thông qua lưu ý vị trí chai và tăng cảm giác da tối đa (ví dụ, chắp nằm ở dưới dây chằng mi trong gần bờ của mũi phân biệt với viêm túi lệ và trùm qua điểm lệ phân biệt với viêm lệ quản).
Chắp mạn tính không đáp ứng với điều trị cần sinh thiết loại trừ u mi mắt.
Điều trị Chalazion và Hordeolum
Chườm ấm
Đôi khi có thể chích rạch và dẫn lưu hoặc dùng thuốc như là tiêm corticosteroid (đối với bệnh chắp) hoặc kháng sinh đường uống (đối với lẹo)
Có thể chườm ấm trong 5 đến 10 phút, 2 hoặc 3 lần mỗi ngày để đẩy nhanh quá trình khỏi chắp và lẹo ngoài mi mắt.
Chắp
Có thể chỉ định chích rạch và nạo hoặc điều trị bằng corticosteroid tiêm vào trong chắp (ví dụ: triamcinolone) nếu chắp lớn, khó nhìn và tồn tại hơn vài tuần mặc dù đã điều trị bảo tồn (1).
Lẹo
Lẹo bên ngoài không đáp ứng với chườm nóng có thể được chích rạch bằng lưỡi dao sắc, có đầu nhọn (2). Thuốc kháng sinh toàn thân (ví dụ: doxycycline hoặc erythromycin) được chỉ định khi viêm mô tế bào trước vách ngăn đi kèm với lẹo.
Điều trị lẹo bên trong là bằng kháng sinh đường uống và chích rạch và dẫn lưu nếu cần. Kháng sinh bôi thường kém hiệu quả.
Tài liệu tham khảo về điều trị
1. Tashbayev B, Chen X, Utheim TP: Chalazion treatment: A concise review of clinical trials. Curr Eye Res 9(2):109-118, 2024. doi:10.1080/02713683.2023.2279014
2. Lindsley K, Nichols JJ, Dickersin K: Interventions for acute internal hordeolum. Cochrane Database Syst Rev 4(4):CD007742, 2013 doi: 10.1002/14651858.CD007742.pub3
Những điểm chính
Chắp và lẹo thường gây sưng đỏ và đau mi ban đầu và có thể khó phân biệt trên lâm sàng trong vài ngày.
Lẹo gây đau và khu trú ở bờ mi.
Chườm ấm có thể giúp nhanh khỏi.
Các phương pháp điều trị khác có thể cần là tiêm corticosteroid vào trong tổn thương (đối với chắp) và chích rạch và/hoặc kháng sinh (đối với lẹo).
Chắp mạn tính không đáp ứng với điều trị thông thường, cần sinh thiết loại trừ u ngoài mi mắt.
