Viêm phổi kẽ quá mẫn

Bệnh cấp tính xảy ra ở những người nhạy trước đó với mức độ tiếp xúc cao với kháng nguyên và biểu hiện như sốt, ớn lạnh, ho, tức nặng ngực (như có thể xảy ra khi hen suyễn) và khó thở 4-8 giờ sau khi phơi nhiễm. Biếng ăn, buồn nôn, và nôn vọt có thể cũng có mặt. Thăm khám lâm sàng thấy thở nhanh, ran nổ cường độ nhẹ đến trung bình thì hít vào, và trong hầu hết các trường hợp, không có ran rít.

Bệnh mạn tính xảy ra ở những người có tiếp xúc lâu dài với kháng nguyên mức độ thấp (như là chủ nhân của chim) và biểu hiện xuất hiện trong nhiều tháng đến nhiều năm bao gồm: khó thở, ho, mệt mỏi và giảm cân. Có rất ít triệu chứng lâm sàng; ngón tay dùi trống xuất hiện không thường xuyên và sốt vắng mặt. Trong những trường hợp tiến triển, xơ phổi gây ra các triệu chứng và dấu hiệu suy tim phải, suy hô hấp, hoặc cả hai.

Bệnh bán cấp tính nằm giữa hai dạng cấp tính và mạn tính và biểu hiện như ho, khó thở, mệt mỏi và chán ăn phát triển trong nhiều ngày đến nhiều tuần hoặc là các triệu chứng cấp tính chồng lên các bệnh mạn tính.

Chẩn đoán hình ảnh thường được thực hiện cho những bệnh nhân có tiền sử, triệu chứng và dấu hiệu thích hợp.

X-quang ngực không nhạy cảm và không đặc hiệu đối với phát hiện bệnh và thường gặp ở bệnh nhân diễn biến cấp tính và bán cấp. Nó có thể cho thấy hình ảnh kính mờ dạng lưới hoặc dạng nốt thường là khi các triệu chứng có mặt. Chụp X-quang ngực của bệnh nhân bị bệnh mạn tính có nhiều khả năng cho thấy kính mờ dạng lưới hoặc nốt ở các thùy trên với giảm thể tích phổi và hình ảnh tổ ong, tương tự như xơ phổi tự phát.

Viêm phổi kẽ quá mẫn mạn tính

Hình ảnh

Hình ảnh do bác sĩ Harold R. Collard cung cấp

HRCT có nhiều khả năng cho thấy những bất thường và được coi là tiêu chuẩn để đánh giá sự thay đổi nhu mô trong viêm phổi kẽ quá mẫn. Hình ảnh HRCT điển hình nhất tìm thấy trong bệnh cấp tính và bán cấp là sự hiện diện của nhiều tổn thương vi hạt ở trung tâm tiểu thùy khó nhận định. Đôi khi, hình ảnh kính mờ vùng nền là tổn thương chủ yếu hoặc duy nhất. Nó thường khuếch tán nhưng đôi khi làm hao mòn vùng ngoại biên của thùy thứ phát. Các khu vực tăng sáng khu trú, tương tự như trong viêm tiểu phế quản tắc nghẽn, có thể là một đặc điểm nổi bật ở một số bệnh nhân (ví dụ, giảm tỷ trọng dạng khảm với bẫy khí trong thì thở ra trên HRCT).

Trong viêm phổi kẽ quá mẫn mạn tính, có những hình ảnh xơ phổi (ví dụ như mất thể tích thùy, hình mờ dạng đường hoặc lưới, hoặc tổ ong), và có thể không có tổn thương dạng nốt ở trung tâm tiểu thùy. Một số bệnh nhân không hút thuốc mắc viêm phổi kẽ quá mẫn đã phát hiện thấy khí phế thũng thùy trên. U lympho trung thất là không phổ biến, do đó phân biệt viêm phổi kẽ quá mẫn với sarcoidosis.

Các kiểm tra chức năng phổi nên được thực hiện như là một phần của đánh giá chuẩn đối với các trường hợp nghi ngờ bị viêm phổi kẽ quá mẫn. Hội chứng có thể làm thay đổi đường thở: tắc nghẽn, hạn chế hoặc hỗn hợp. Bệnh tiến triển thường gây ra một khiếm khuyết nghiêm trọng (giảm thể tích phổi), giảm khả năng khuếch tán carbon monoxide (DLCO), và giảm oxy. Tắc nghẽn đường thở ít xuất hiện trong bệnh cấp tính nhưng có thể phát triển trong bệnh mạn tính.

Kết quả rửa phế quản phế nang hiếm khi đặc hiệu cho chẩn đoán viêm phổi kẽ quá mẫn nhưng thường là một thành phần của đánh giá chẩn đoán các triệu chứng hô hấp mạn tính và bất thường chức năng phổi. Tăng bạch cầu lympho trong dịch rửa (> 40%) với tỷ lệ CD4+/CD8+ < 1,0 (tỷ lệ bình thường ± sai số chuẩn của giá trị trung bình = 2,3 ± 0,2) là đặc điểm của rối loạn; ngược lại, tăng bạch cầu lympho với ưu thế CD4+ (tỷ lệ > 1,0) là đặc trưng hơn của bệnh sarcoid. Các dấu hiệu khác có thể bao gồm các tế bào mast > 1% (sau khi tiếp xúc đột ngột) và tăng bạch cầu trung tính và bạch cầu ái toan.

Xét nghiệm chuyển dạng tế bào lympho là một thử nghiệm in vitro về sự nhạy cảm và đặc biệt hữu ích trong việc phát hiện sự nhạy cảm với kim loại. Thử nghiệm có thể được thực hiện trên máu ngoại vi nhưng tốt hơn là làm trên dịch rửa phế quản phế nang. Trong thử nghiệm này, lympho bào của bệnh nhân tiếp xúc với các kháng nguyên tiềm tàng. Nếu lymphocytes biến thành tế bào blast và sinh sôi nảy nở, chứng tỏ trước đây bệnh nhân đã nhạy cảm với kháng nguyên đó.

Sinh thiết phổi qua phế quản hoặc sinh thiết phổi bằng phẫu thuật có thể được chỉ định khi xét nghiệm không xâm lấn không có kết luận. Các dấu hiệu khác nhau nhưng thường bao gồm dị sản quanh tiểu phế quản, u hạt không hoại tử hình thành kém và viêm phổi tổ chức hóa. Xơ hóa mô kẽ có thể gặp trong các trường hợp mạn tính.

Xét nghiệm sâu hơn được chỉ định khi cần hỗ trợ thêm cho chẩn đoán hoặc để phát hiện các nguyên nhân khác của bệnh phổi kẽ. Các phức hợp kết tủa trong tuần hoàn (các kháng thể kết tủa đặc hiệu với kháng nguyên nghi ngờ) gợi ý về một phơi nhiễm có thể là nguyên nhân của bệnh. Tuy nhiên, sự hiện diện của phức hợp kết tủa không nhạy cảm cũng không đặc hiệu. Xác định một kháng nguyên kết tủa đặc hiệu đòi hỏi các chuyên gia về vệ sinh công nghiệp phải đánh giá chi tiết về sinh học và/hoặc vi sinh học tại nơi làm việc, nhưng đánh giá tại nơi làm việc thường được hướng dẫn bởi các nguồn kháng nguyên gây kích ứng, Bacillus subtilis trong các nhà máy tẩy rửa).

Các thử nghiệm trên da không hữu ích, và không có tăng bạch càu ái toan.

Các xét nghiệm hữu ích trong việc phát hiện các bệnh khác bao gồm xét nghiệm huyết thanh học và nuôi cấy (đối với bệnh vẩy nến và các bệnh viêm phổi khác) và tự kháng thể (đối với bệnh thấp khớp hệ thống). Nồng độ bạch cầu ái toan huyết tăng cao có thể nghi ngờ viêm phổi tăng bạch cầu ái toan mạn tính. Hạch lympho to ra ở rốn phổi và cạnh khí quản thường đặc trưng cho bệnh sarcoid hơn.

1. 1. Raghu G, Remy-Jardin M, Ryerson CJ, et al: Diagnosis of hypersensitivity pneumonitis in adults. An Official ATS/JRS/ALAT Clinical Practice Guideline. Am J Respir Crit Care Med 202(3):e36–e69, 2020 doi: 10.1164/rccm.202005-2032ST