Retina ni safu ya seli nyuma ya jicho lako ambayo hutambua mwangaza na kutuma mawimbi kwenye ubongo unaokuwezesha kuona.
Makyula ni sehemu ndogo ya retina ambayo ina kusanyiko mkubwa wa seli zinazotambua mwangaza. Makyula ni muhimu kwa kuangalia kwa kina unapoangalia kitu. Kwa mfano, makyula yako inakusaidia kusoma au kuendesha gari.
Kuharibika kwa makyula kutokana na umri ni nini?
Kuharibika kwa makyula kutokana na umri (AMD) ni ugonjwa wa macho ambao unasababisha makyula kupoteza umbo lake la kawaida (huitwa kuharibika). Pale ambapo makyula haifanyi kazi vizuri, unapoteza sehemu ya katikati ya uoni wako. Uoni wa katikati ni mabali ambapo unaona vitu vidogo kwa kina.
AMD inapatikana sana kwa watu wenye umri mkubwa.
Hali inapokuwa mbaya zaidi inaweza kusababisha upofu
Vitamini fulani vinaweza kusidia kupunguza upotevu wa uoni kutokana na AMD
Baadhi ya watu wanahitaji matibabu ili kupunguza upotevu wa uoni kutokana na AMD
Kuna aina mbili za AMD. Kwanza unapata:
AMD kavu, ambapo seli katika makyula zinakufa taratibu na kusababisha upotevu wa uoni wa taratibu
Baada ya kuwa umepata AMD kavu kwa muda, unaweza kupata:
AMD chepwe, ambapo mishipa ya damu mipya ya kawaida inakuwa chini ya makyula iliyoharibika na kuvujisha damu na kusababisha kupotea haraka uwezo wa kuona
Kuangalia Retina
Ni nini kinasababisha AMD?
Madaktari hawajui kinachosababisha AMD. Hali fulani zinaongeza hatari ya kuipata. Uwezekano wako wa kupata AMD ni mkubwa ikiwa:
Zaidi kwa umri
Una wanafamilia wenye AMD
Uvutaji sigara
Una ugonjwa wa moyo
Kuwa na shinikizo la juu la damu
Una uzani mkubwa kupita kiasi
Una matatizo fulani ya vinasaba
Je, ni zipi dalili za AMD?
Dalili za AMD hutegemea ni aina gani ya AMD uliyo nayo.
Kwenye AMD kavu:
Kidogokidogo, utaona vitu vichache au kupata sehemu usizoona katikati ya uoni wako
Unaona mstari ulionyooka kama wenye mawimbi
Unakuwa na dalili zilezile kwenye macho yote mawili
Bado una uoni wa kutosha kuweza kusoma na kuendesha
Baadaye, baadhi ya watu wenye AMD kavu wanaweza kuwa na AMD chepwe.
Kwenye AMD chepwe, dalili za kawaida hujumuisha:
Kupoteza uoni kwenye jicho moja jambo linalotokea haraka, kwa kawaida kwa siku au wiki kadhaa
Sehemu yenye ukungu au mawimbi katika sehemu ya katikati ya uoni wako
Dalili katika jicho moja tu kwa wakati
Wakati mwingine, upofu katika jicho moja
Madaktari wanawezaje kujua kama nina ugonjwa wa AMD?
Uchunguzi wa jicho kwa kawaida unaonesha ikiwa una AMD. Madaktari wanaangalia kuona ikiwa una upotevu wa uoni. Watakuambia uangalie mistari kuona ikiwa unaona misitari inaonekana kuwa wima au ya mawimbi.
Madaktari wanaweza kupiga picha maalumu ya retina yako au kufanya vipimo ili kuangalia sehemu za ndani za jicho lako. Kwa kawaida wanaweza kuona uharibifu kwenye jicho lako hata kabla hujaona dalili.
Je, madaktari wanatibu vipi AMD?
Ikiwa una AMD ndogo, hutapewa matibabu. Lakini daktari anaweza kukupa vitamini zifuatazo ili kufanya AMD isiwe mbaya:
Lutein na ziksanthini
Beta-carotene au vitamini A
Usitumie beta-carotene au vitamini A ikiwa umewahi kuwa mvutaji wa sigara kwa miaka 7 iliyopita au zaidi kwa sababu zinaweza kuongeza uwezekano wako wa kupaa saratani ya ini.
Ikiwa una hali mbaya ya kupoteza uoni kutokana na AMD, datari wako anaweza:
Kukuchoma sindano nyuma ya macho yako
Kutumia mwangaza rasmi au lesa kutibu mishipa ya damu kwenye jicho lako
Kupendekeza zana zinazokusaidia kusoma, kama vile vikuza maandishi, miwani maalumu za kusomea na vifaa vingine vya kusomea
Kuweka darubini ndogo kwenye jicho lao, ikiwa hali yako ya uoni ni mbaya na haijaimarika kupitia matibabu mengine
Ninawezaje kuzuia AMD?
Unaweza kusaidia kuzuia au kupunguza AMD ikiwa:
Utaacha kuvuta sigara au usianze kuvuta sigara
Utakula zaidi vyakula vyenye asidi ya omega-3, kama vile aina fulani za samaki na mboga za majani za rangi ya kijani kibichi
Utatumia vitamini zinazotumika kutibu watu ambao tayari wana AMD
Utadhibiti shinikizo la damu na kudhibiti uzani wako
