Nakolepsi ni nini?
Nakolepsi ni tatizo ambalo unalala mara kwa mara, au unalala sana wakati wa mchana. Pamoja na kusinzia, unaweza kuwa na mashambulizi ya ghafla ya udhaifu wa misuli.
Nakolepsi haiathiri afya yako, lakini inaweza kusababisha matatizo kwako shuleni au kazini
Una uwezekano mkubwa ya kupata ajali ya gari au ajali nyingine
Unaweza kupoteza motisha, kuwa na shida ya kuzingatia, au kuwa na huzuni
Madaktari hupima nakolepsi na vipimo maalum vya usingizi vinavyofanywa katika maabara ya usingizi
Dawa zinaweza kukusaidia kukaa macho na kudhibiti dalili nyingine
Je, nini husababisha nakolepsi?
Watu wenye narcolepsy hawana utaratibu wa kawaida wa usingizi. Mitindo ya mawimbi ya ubongo ambayo inapaswa kutokea wakati wa ndoto pekee inaweza kutokea ukiwa macho.
Madaktari hawana uhakika kinachosababisha nakolepsi. Lakini inaonekana kupatikana katika familia. Baadhi ya watu wanaweza kuwa na usawa wa kemikali katika ubongo wao.
Je, dalili za nakolepsi ni zipi?
Dalili kawaida huanza ukiwa kijana au mtu mzima mdogo. Zinaweza kujumuisha:
Kulala ghafla, bila kusudia (mashambulizi ya kulala)
Kulala wakati wa mkutano, au wakati wa kuendesha gari au kula
Ulegevu au udhaifu wa ghafla wa misuli, mara nyingi husababishwa na kuhisi hisia za ghafla kama vile hasira, mshangao au kicheko
Kutoweza kusogea wakati wa kulala au kuamka (kupooza usingizini)
Ndoto za wazi
Kuona au kusikia vitu ambavyo havipo wakati wa kulala au kuamka
Je, madaktari wanawezaje kujua ikiwa nina nakolepsi?
Huenda daktari akakuomba ujaze dodoso kuhusu hali yako usingizi. Huenda akakuelekeza uwe na shajara ya usingizi. Katika jarida la kulala, unakadiria wakati uliolala na muda. Ikiwa daktari hana uhakika kuhusu tatizo au kukithiri kwake, anaweza kukutuma kwa mtaalamu wa usingizi. Mtaalam huenda akafanya yafuatayo:
Kipimo cha usingizi
Je, vipimo vya usingizi ni nini?
Kwa sababu huwezi kumweleza daktari kinachotokea ukiwa umelala, daktari anaweza kutumia kifaa cha kukufuatilia pale unakuwa umelala. Unaweza kufanyiwa vipimo vya usingizi:
Nyumbani katika kitanda chako
Kwenye maabara ya usingizi hospitalini au ofisini kwa daktari
Ukiwa nyumbani, unalala ukiwa umevalia sensa chini ya pua, kifuani, na kwenye kidole chako. Kifaa kidogo kilichounganishwa kwenye sensa hurekodi upumuaji wako na viwango vya oksijeni. Inatuma data hiyo kwa daktari wa usingizi.
Kwenye maabara ya usingizi, utalala huko usiku mzima. Uchunguzi huu huhusisha sensa zaidi. Kwa mfano, sensa hufuatilia mawimbi ya ubongo wako na kusogea kwa misuli ya macho. Pia, mtaalamu wa usingizi hukuangalia ukilala kupitia kamera ya video inayorekodi upumuaji wako na kiungo chochote kinaposonga. Watu huwa na wasiwasi kuwa hawataweza kulala kwenye maabara wakiwa wamevalia sensa hizo zote. Lakini wengi hulala kama walalavyo nyumbani.
Madaktari hutibu vipi nakolepsi?
Hakuna tiba ya nakolepsi, lakini matibabu husaidia watu wengi kuishi kawaida. Daktari atakuelekeza:
Pata usingizi wa kutosha usiku
Epuka pombe, sigara, na dawa fulani zinazoathiri usingizi
Lala kidogo (chini ya dakika 30) kila siku kwa wakati mmoja
Kunywa dawa za kukusaidia kuwa macho
