Vẩn đục dịch kính là những mảnh tổ chức di chuyển qua trục thị giác không tương xứng với vật quan sát bên ngoài.
Sinh lý bệnh vẩn đục dịch kính
Cùng với quá trình lão hóa, dịch kính có thể co kéo và bong khỏi võng mạc. Lứa tuổi xảy ra hiện tượng này thay đổi nhưng thường giữa 50 đến 75. Trong quá trình tách, dịch kính có thể co kéo võng mạc không liên tục. Sự co kéo cơ học kích thích võng mạc tạo ra một tính hiệu được não nhận diện là ánh sáng. Phân tách hoàn toàn dịch kính dẫn tới tăng vẩn đục và hiện tượng này có thể kéo dài vài năm.
Tuy nhiên, lực kéo trên võng mạc có thể tạo ra lỗ rách và nếu rịch dò xuống dưới sẽ gây bong võng mạc. Bong võng mạc cũng có thể do các yếu tố khác gây ra (ví dụ chấn thương, các bệnh lý võng mạc nguyên phát). Những tia chớp giống như sét đánh, phổ biến trong bong võng mạc, được gọi là hiện tượng hoa mắt hay nhìn thấy chớp sáng. Hoa mắt có thể xảy ra khi dụi mắt hoặc khi nhìn quanh khi vừa thức dậy.
Căn nguyên của vẩn đục dịch kính
Nguyên nhân phổ biến nhất gây đục dịch kính là
Co kéo dịch kính vô căn
Các nguyên nhân ít phổ biến hơn được liệt kê trong bảng Một số nguyên nhân gây ra chứng ruồi bay.
Các nguyên nhân hiếm gặp của vẩn đục dịch kính bao gồm khối u nội nhãn (ví dụ như lymphoma) và viêm dịch kính. Các dị vật có thể gây vẩn đục dịch kính nhưng thường kèm theo các triệu chứng khác như mất thị lực, đau mắt hoặc đỏ mắt.
Một số nguyên nhân của vẩn đục dịch kính
Nguyên nhân | Những dấu hiệu gợi ý* | Tiếp cận chẩn đoán |
|---|---|---|
Bệnh lành tính | ||
Vẩn đục dịch kính vô căn | Vẩn đục dịch kính nhẹ, kéo dài có thể trôi vào trục thị giác từng lúc và di động cùng với nhãn cầu Thường có dạng chấm hoặc dải Mờ Có thể thấy rõ hơn trong điều kiện ánh sáng nhất định (ví dụ trong ánh sáng mặt trời mạnh) Thị lực bình thường Có thể xảy ra ở cả hai mắt, mặc dù không như nhau Khám mắt bình thường | Bệnh sử và khám thực thể, bao gồm khám mắt nếu chẩn đoán không rõ ràng |
Bệnh lý dịch kính và võng mạc nghiêm trọng | ||
Đột nhiên, tự phát, liên tục, hoa mắt kéo dài Màn hình mất thị lực di chuyển qua trường thị giác, khiếm khuyết trường thị giác (thường bắt đầu từ ngoại vi) Bất thường võng mạc (ví dụ bong võng mạc biểu hiện như một vùng võng mạc vồng lên nhạt màu) Các yếu tố nguy cơ có thể (ví dụ, chấn thương gần đây, phẫu thuật mắt, cận thị nặng) | Soi đáy mắt gián tiếp khi đồng tử giãn thực hiện bởi một bác sĩ mắt | |
Rách võng mạc | Đột nhiên, tự phát, liên tục, hoa mắt kéo dài Có thể xảy ra ở vùng ngoại vi của võng mạc và có thể chỉ quan sát được bằng soi đáy mắt gián tiếp | Soi đáy mắt gián tiếp khi đồng tử giãn thực hiện bởi một bác sĩ mắt |
Bong dịch kính | Tăng đột ngột tình trạng nổi một bên ở những bệnh nhân có độ tuổi trung bình từ 50–75 tuổi Vẩn đục có dạng mạng nhện Thường một phao nổi lớn di chuyển vào và ra khỏi tầm nhìn trung tâm Hoa mắt tự phát | Soi đáy mắt gián tiếp khi đồng tử giãn thực hiện bởi một bác sĩ mắt |
Xuất huyết dịch kính | Tiền sử bệnh võng mạc đái tháo đường tăng sinh hoặc chấn thương Mất thị lực có thể ảnh hưởng toàn bộ thị trường Mất ánh hồng đồng tử | Soi đáy mắt gián tiếp khi đồng tử giãn thực hiện bởi một bác sĩ mắt |
Viêm dịch kính (ví dụ, viêm hắc võng mạc do cytomegalovirus, Toxoplasma, hoặc nấm) | Đau Mất thị lực Mất thị lực ảnh hưởng toàn bộ thị trường Tổn thương võng mạc (đôi khi giống cục bông) không phù hợp với một tổn thương của động hoặc tĩnh mạch võng mạc Các yếu tố nguy cơ (ví dụ: suy giảm miễn dịch, tiêm chích ma túy) Đồng tử kém hồng Có thể là hai bên | Dựa trên nguyên nhân nghi ngờ, bác sĩ mắt có thể thực hiện thăm khám và các xét nghiệm đánh giá |
Bệnh ở một mắt | ||
Đau nửa đầu ảnh hưởng đến mắt | Chớp sáng xuất hiện ở hai mắt, đồng bộ, ở dạng ngoằn ngoèo ở thị trường chu biên trong 10-20 phút Có thể mất thị lực trung tâm Có thể xuất hiện đau đầu sau các triệu chứng thị giác Có thể có tiền sử đau nửa đầu | Lịch sử và khám thực thể, bao gồm cả đánh giá nhãn khoa |
* Thường ở một mắt trừ trường hợp cụ thể khác. | ||
Đánh giá vẩn đục dịch kính
Mục tiêu quan trọng nhất là xác định các bệnh lý dịch kính và võng mạc. Nếu không thể loại trừ những rối loạn này, bệnh nhân nên được bác sĩ nhãn khoa kiểm tra bằng ống soi đáy mắt gián tiếp sau khi giãn đồng tử bất cứ khi nào có thể. Phát hiện đau nửa đầu có biểu hiện tại mắt có rất nhiều giá trị.
Lịch sử
Bệnh sử của bệnh hiện tại cần xác định rõ thời điểm bắt đầu và thời gian kéo dài của các triệu chứng, hình dáng và độ lớn của các vẩn đục, cũng như liệu chúng xuất hiện ở một hay hai mắt và liệu có chấn thương trước đó không. Bệnh nhân nên cố gắng phân biệt vẩn đục khỏi chớp sáng hoặc aura trong đau nửa đầu (đường ngoằn ngoèo trôi qua trường nhìn). Các triệu chứng quan trọng liên quan gồm mất thị lực (và các vùng thị trường bị tổn thương) và đau mắt.
Đánh giá toàn trạng nên tìm kiếm các triệu chứng của các nguyên nhân có thể, chẳng hạn như đau đầu (đau nửa đầu có biển hiện tại mắt) và đỏ mắt (viêm dịch kính).
Bệnh sử cần lưu ý bệnh tiểu đường (bao gồm bệnh võng mạc do tiểu đường), đau nửa đầu, phẫu thuật mắt, cận thị nặng, tiêm chích ma túy và bất kỳ rối loạn nào có thể ảnh hưởng đến hệ miễn dịch.
Khám thực thể
Khám mắt cần được hoàn thành hợp lý. Đo mức thị lực được điều chỉnh tốt nhất với kính. Mắt được kiểm tra xem có bị đỏ không. Trường thị giác được đánh giá ở tất cả các bệnh nhân. Tuy nhiên, việc khám lâm sàng tại giường để phát hiện tổn thương trường thị giác có độ nhạy thấp và không phát hiện được các khiếm khuyết trường thị giác nhỏ. Đánh giá vận nhãn và phản xạ đồng tử. Nếu bệnh nhân bị đỏ mắt hoặc đau mắt, cần khám giác mạc có nhuộm fluorescein trên sinh hiển vi. Nhãn áp được đo (đo áp suất).
Soi đáy mắt khi đồng tử giãn là bước quan trọng nhất của quy trình khám. Để làm giãn đồng tử, trước tiên bác sĩ phải ghi lại kích thước đồng tử và phản ứng ánh sáng, sau đó nhỏ thuốc nhỏ, thường là 1 giọt thuốc chủ vận alpha-adrenergic tác dụng ngắn và thuốc liệt cơ thể mi. Đồng tử giãn tối đa 20 phút sau khi tra thuốc. Soi đáy mắt được thực hiện bởi một bác sĩ mắt bằng đèn soi gián tiếp. Bác sĩ mắt dùng đèn soi gián tiếp có thể khám được gần như toàn bộ võng mạc, đặc biệt là võng mạc chu biên.
Các dấu hiệu cảnh báo
Những phát hiện sau đây cần được quan tâm đặc biệt:
Vẩn đục dịch kính đột ngột tăng lên
Nhìn thấy chớp sáng
Mất thị lực, lan tỏa hoặc khu trú (khuyết thị trường)
Phẫu thuật mắt gần đây hoặc chấn thương mắt
Đau mắt
Mất ánh hồng đồng tử
Những triệu chứng bất thường của võng mạc
Giải thích các dấu hiệu
Nghi ngờ bong võng mạc khi có sự tăng đột ngột vẩn đục dịch kính, chớp sáng hoặc các triệu chứng cụ thể khác (ví dụ khuyết thị trường, bất thường võng mạc). Các triệu chứng đồng bộ ở cả 2 mắt gợi ý đau nửa đầu có biểu hiện ở mắt, mặc dù các bệnh nhân thường khó giải thích được tính đồng bộ của các triệu chứng của họ (ví dụ, bệnh nhân thường giải thích ám điểm nhấp nháy của nửa trái thị trường hai mắt như ám điểm của mắt trái). Mất ánh hồng đồng tử gợi ý đục dịch kính (ví dụ xuất huyết dịch kính hoặc viêm dịch kính) nhưng cũng có thể do đục thủy tinh thể gây ra. Mất thị lực cho thấy một bệnh nền nghiêm trọng của dịch kính hoặc võng mạc.
Xét nghiệm
Bệnh nhân cần chuyển chuyên khoa mắt cũng có thể cần phải làm các xét nghiệm. Tuy nhiên, các xét nghiệm có thể được lựa chọn bởi hoặc cùng với bác sĩ nhãn khoa. Ví dụ, bệnh nhân nghi ngờ viêm hắc võng mạc cần xét nghiệm vi sinh.
Điều trị vẩn đục dịch kính
Vẩn đục dịch kính vô căn không cần điều trị. Điều trị các bệnh khác có biểu hiện triệu chứng.
Những điểm chính
Vẩn đục dịch kính hiếm khi là triệu chứng của một bệnh lý nghiêm trọng.
Bệnh nhân có bất cứ triệu chứng bất thường nào cần chuyển chuyên khoa mắt.
Nếu vẩn đục dịch kính kèm theo các triệu chứng khác (ví dụ nhìn thấy chớp sáng kéo dài, giảm thị lực, cảm giác tầm nhìn bị che khuất như có rèm che.
