Hầu hết các khối u tuyến yên là adenoma. Các triệu chứng bao gồm đau đầu và các bệnh ly nội tiết; bệnh lý nội tiết xảy ra khi khối u sản sinh hoóc môn hoặc phá huỷ mô sản sinh hoocmôn. Chẩn đoán bằng MRI. Điều trị bao gồm điều chỉnh các rối loạn nội tiết và phẫu thuật, xạ trị và các chất đồngvận dopamin.
(Xem thêm Tổng quan về khối u nội sọ ; Tổn thương tuyến yên ; và u tuyến yên tiết prolactin.)
Hầu hết các khối u của tuyến yên và khu vực trên hố yên là adenome tuyến yên. Hiếm khi, khối u tuyến yên là ung thư biểu mô tế bào (carcinoma). U màng não, u sọ hầu, di căn, và kén da có thể phát triển trong vùng yên ngựa.
Adenoma có thể là dạng bài tiết hoặc không bài tiết. U tuyến dạng bài tiết sản xuất ra hoóc môn tuyến yên; nhiều loại u tuyến dạng bài tiết có kích thước < 10mm (vi u tuyến). Các adenoma dạng bài tiết có thể được phân loại theo đặc điểm nhuộm màu mô học (ví dụ ái toan, ái kiềm, chromophobe [không ngấm thuốc nhuộm]). Hormon được sản xuất ra thường tương ứng với những đặc điểm này; ví dụ, adenomas ái toan sản xuất quá nhiều hoóc môn tăng trưởng, và adenomas ái toan sản xuất quá nhiều hormone vỏ thượng thận (ACTH). Hoocmon thường được sản xuất quá mức là prolactin.
Bất kỳ khối u nào phát triển trong tuyến yên có thể chèn vào các dây thần kinh thị giác, kể cả giao thoa thị giác. Các khối u cũng có thể chèn ép hoặc phá hủy mô tuyến yên hoặc vùng dưới đồi, làm suy giảm sản xuất hoặc bài tiết hocmon.
Các triệu chứng và dấu hiệu của u tuyến yên
Đau đầu có thể là hậu quả của u tuyến yên phình to, ngay cả khi áp lực nội sọ không tăng. Các biểu hiện thị giác như chứng bán manh hai bên thái dương, teo thị thần kinh thị giác một bên và bán manh thị thần kinh thị giác bên đối diện có thể phát triển nếu khối u chèn ép các đường dẫn thần kinh thị giác (xem hình Đường dẫn truyền thần kinh thị giác cao hơn – Vị trí tổn thương và khiếm khuyết thị trường tương ứng).
Nhiều bệnh nhân biểu hiện rối loạn nội tiết do thiếu hoặc thừa hóc môn:
Bệnh đái tháo nhạt nếu vasopressin được giải phóng ít hơn vì vùng dưới đồi bị chèn ép
Mất kinh và hội chứng đa tiết sữa ở phụ nữ và, ít gặp hơn, rối loạn chức năng cương dương và to tuyến vú ở nam giới nếu prolactin được sản xuất quá mức
Bệnh khổng lồ trước tuổi dậy thì hoặc to viễn cực sau tuổi dậy thì nếu hormone tăng trưởng được sản xuất quá mức
Hội chứng Cushing nếu ACTH được sản xuất quá mức
Đôi khi các khối u tuyến yên gây chèn ép mô khắp thùy trước tuyến yên làm giảm sản xuất nhiều hoóc-môn tuyến yên suy tuyến yên.
Hiếm khi, xuất huyết vào khối u tuyến yên gây ra ngập máu tuyến yên, với biểu hiện đau đầu đột ngột, liệt vận nhãn, và mất thị lực.
Chẩn đoán u tuyến yên
MRI với lát cắt 1 mm
Hình ảnh do bác sĩ William R. Shapiro cung cấp
Ở những bệnh nhân đau đầu không rõ nguyên nhân, kèm theo những bất thường về thị giác đặc trưng, hoặc các bệnh lý nội tiết phải nghi ngờ u tuyến yên. Làm chẩn đoán hình ảnh thần kinh với lát dày 1mm. MRI thường nhạy cảm hơn so với CT, đặc biệt đối với microadenomas.
Điều trị u tuyến yên
Phẫu thuật cắt bỏ khi cần thiết và có thể thực hiện
Đối với một số bệnh nội tiết, thuốc
Bệnh lý nội tiết được điều trị.
Các khối u tuyến yên sản sinh ra ACTH, hóc môn tăng trưởng hoặc hóc môn kích thích tuyến giáp và các khối u tuyến không tiết được cắt bỏ bằng phẫu thuật, thường sử dụng phương pháp tiếp cận xuyên xương bướm. Đôi khi, đặc biệt đối với các khối u không thể tiếp cận được hoặc khối u ở nhiều nơi, cần phải được xạ trị.
U tuyến sản sinh prolactin được điều trị bằng các chất chủ vận dopaminergic (ví dụ, bromocriptine, pergolide, cabergoline), làm hạ nồng độ prolactin máu và thường làm khối u co lại. Phẫu thuật và xạ trị thường không cần thiết.
Những điểm chính
Hầu hết các khối u tuyến yên là u tuyến, có thể loại bài tiết hoặc không bài tiết.
Các adenoma bài tiết có thể gây đái tháo đường, chảy sữa, hội chứng Cushing, hoặc người khổng lồ hoặc to viễn cực.
Bất kỳ khối u tuyến yên nào cũng có thể chèn ép các đường dẫn truyền thần kinh thị giác, gây bán manh thái dương hai bên, teo gai thị một bên, hoặc bán manh đối bên, hoặc nó có thể chèn ép tuyến yên, gây ra sự thiếu hụt các hoóc-môn tuyến yên.
Cắt Khối u và điều trị bệnh lý nội tiết; các khối adenome sản xuất ra prolactin có thể chỉ cần điều trị bằng thuốc đồng vận dopamin.
