Aspirin và Ngộ độc Salicylate khác

Salicylat làm suy giảm hô hấp tế bào bằng cách tách phosphoryl oxy hóa. Chúng kích thích các trung tâm hô hấp trong hành não, kiềm hô hấp thường không được phát hiện hở trẻ em. Salicylate đồng thời và độc lập gây ra tình trạng toan chuyển hoá nguyên phát. Cuối cùng, khi salicylat biến mất khỏi máu, đi vào tế bào, và gây độc ty thể, toan chuyển hóa trở thành bất thường acid-base đầu tiên.

Ngộ độc Salicylate cũng gây ra các thể ceton, sốt, và ngay cả khi không có tình trạng hạ đường huyết, mức độ glucose trong não vẫn thấp. Tăng mất Na, K, và nước qua thận, nhưng mất nước qua hô hấp không nhận thấy được do thở nhanh, dẫn đến mất nước.

Salicylat là axit yếu nên qua màng tế bào tương đối dễ dàng; do đó chúng độc hơn khi pH máu thấp. Mất nước, tăng thân nhiệt và dùng lâu ngày làm tăng độc tính salicylat bởi vì chúng dẫn đến phân bố salicylate vào các mô. Sự bài tiết salicylate tăng lên khi pH nước tiểu tăng lên.

Với quá liều cấp tính, các triệu chứng sớm bao gồm buồn nôn, nôn, ù tai, và tăng thông khí. Các triệu chứng sau đó bao gồm tăng động, sốt, lú lẫn và co giật. Tiêu cơ vân, suy thận cấp, và suy hô hấp có thể gặp cuối cùng. Sự tăng động có thể nhanh chóng chuyển sang thờ ơ; tăng thông khí (do kiềm hô hấp) dẫn đến việc giảm thông khí (có tình trạng toan hỗn hợp) và suy hô hấp.

Khi dùng quá liều trong thời gian dài, các triệu chứng và dấu hiệu có xu hướng không đặc hiệu, thay đổi rất nhiều và có thể gợi ý nhiễm trùng huyết hoặc viêm phổi. Chúng bao gồm ý thức lẫn lộn khó phát hiện, thay đổi ý thức, sốt, giảm ôxy máu, phù phổi không do tim, mất nước, toan lactic, và hạ huyết áp.

• Nồng độ salicylat huyết thanh

• Khí máu động mạch (ABG) hoặc khí máu tĩnh mạch (VBG)

Ngộ độc salicylate được nghi ngờ ở bệnh nhân với bất cứ điều nào sau đây:

• Tiền sử quá liều cấp tính trước đó

• Uống lặp lại các liều điều trị

• Toan chuyển hóa không giải thích được

• Lú lẫn và sốt không rõ nguyên nhân (ở người cao tuổi)

• Các phát hiện khác phù hợp với sepsis (ví dụ sốt, giảm ôxy máu, phù phổi, mất nước, hạ huyết áp)

Nếu nghi ngờ ngộ độc, cần đo nồng độ salicylate trong huyết thanh (lấy ít nhất vài giờ sau khi uống), độ pH nước tiểu, ABG hoặc VBG, chất điện giải trong huyết thanh, creatinin trong huyết thanh, glucose huyết tương và nitơ urê máu (BUN). Nếu nghi ngờ tiêu cơ vân, cần đo nồng độ CK và myoglobin trong nước tiểu.

Độc tính salicylate đáng kể được gợi ý bởi nồng độ huyết thanh cao hơn nhiều so với mức điều trị (phạm vi điều trị, 10 đến 20 mg/dL [0,725 đến 1,45 mmol/L]), đặc biệt là 6 giờ sau khi uống (khi quá trình hấp thụ thường gần hoàn toàn) và bởi tình trạng toan máu cộng với kết quả ABG hoặc VBG tương thích với ngộ độc salicylate. Nồng độ trong huyết thanh rất hữu ích trong việc xác định chẩn đoán và có thể giúp hướng dẫn điều trị nhưng có thể gây nhầm lẫn và nên có tương quan về lâm sàng.

Thông thường, ABG và VBG cho thấy tình trạng nhiễm kiềm hô hấp nguyên phát trong vài giờ đầu sau khi uống; sau đó, chúng cho thấy tình trạng nhiễm toan chuyển hóa còn bù hoặc tình trạng hỗn hợp nhiễm toan chuyển hóa/nhiễm kiềm hô hấp. Cuối cùng, thông thường khi nồng độ salicylate giảm, toan chuyển hóa còn bù kém hoặc mất bù là các kết quả chính tìm được. Nếu xảy ra suy hô hấp, ABG hoặc VBG cho thấy tình trạng nhiễm toan chuyển hóa và nhiễm toan hô hấp kết hợp và chụp X-quang ngực cho thấy thâm nhiễm phổi lan tỏa. Nồng độ glucose trong huyết tương có thể là bình thường, thấp hoặc cao. Nồng độ salicylate tuần tự giúp xác định quá trình hấp thụ có tiếp tục hay không; ABG hoặc VBG và chất điện giải trong huyết thanh luôn phải được xác định đồng thời. Tăng nồng độ CK huyết thanh và myogobin niệu gợi ý tiêu cơ vân.

• Than hoạt tính

• Kiềm hóa nước tiểu bằng kali clorua bổ sung

Trừ khi có chống chỉ định (ví dụ: do thay đổi trạng thái tinh thần), than hoạt tính được dùng càng sớm càng tốt và nếu có tiếng của nhu động ruột, có thể lặp lại sau mỗi 4 giờ cho đến khi than xuất hiện trong phân (1).

Sau khi các bất thường về thể tích và điện giải được điều chỉnh, có thể sử dụng kiềm hóa nước tiểu để tăng và duy trì độ pH của nước tiểu trong khoảng từ 7,5 đến 8,5. (2). Kiềm hóa nước tiểu được chỉ định cho những bệnh nhân có bất kỳ triệu chứng ngộ độc nào và không nên trì hoãn cho đến khi xác định được nồng độ salicylate. Sự can thiệp này thường là an toàn và theo cấp số nhân làm tăng bài tiết salicylate. Do tình trạng hạ kali máu có thể ảnh hưởng đến quá trình kiềm hóa nước tiểu, bệnh nhân được truyền dung dịch gồm 1 L dung dịch D/W 5%, 3 ống natri bicarbonate 50 mEq (50 mmol) và 40 mEq (40 mmol) kali clorua với tốc độ gấp 1,5 đến 2 lần tốc độ dịch truyền tĩnh mạch duy trì. Nồng độ K được theo dõi. Do tình trạng quá tải dịch có thể dẫn đến phù phổi nên bệnh nhân được theo dõi để phát hiện các dấu hiệu hô hấp tương thích.

Nên tránh dùng thuốc làm tăng bicarbonate niệu (ví dụ: acetazolamide) vì chúng làm trầm trọng thêm tình trạng nhiễm toan chuyển hóa và làm giảm độ pH của máu. Nếu có thể, nên tránh dùng thuốc làm giảm nhu động hô hấp vì chúng có thể làm giảm tình trạng tăng thông khí và nhiễm kiềm hô hấp, làm giảm độ pH của máu.

Sốt có thể được điều trị bằng các biện pháp vật lý như làm lạnh bên ngoài. Co giật được điều trị bằng thuốc benzodiazepine. Ở những bệnh nhân bị tiêu cơ vân, việc cung cấp đủ nước và lượng nước tiểu là rất quan trọng; kiềm hóa nước tiểu cũng có thể giúp ngăn ngừa suy thận.

Lọc máu có thể cần thiết để tăng cường đào thải salicylate ở những bệnh nhân bị suy giảm chức năng thần kinh nặng, suy thận hoặc suy hô hấp, nhiễm toan chuyển hóa mặc dù đã áp dụng các biện pháp khác hoặc nồng độ salicylate trong huyết thanh rất cao (>100 mg/dL [> 7,25 mmol/L] khi dùng quá liều cấp tính hoặc > 60 mg/dL [> 4,35 mmol/L] khi dùng quá liều lâu dài).

Để điều trị thay đổi acid-base ở bệnh nhân ngộ độc salicylat, cần đặt nội khí quản và thở máy để bảo vệ đường thở hoặc oxy hóa có thể rất khó khăn. Nói chung, các bệnh nhân đã đặt nội khí quản nên được lọc máu và theo dõi chặt chẽ bởi chuyên gia hồi sức.