U màng não là khối u của màng não có thể chèn ép mô não lân cận. Các triệu chứng phụ thuộc vào vị trí của khối u. Chẩn đoán bằng chụp MRI với chất tương phản. Điều trị có thể bao gồm cắt bỏ, xạ trị liệu, và đôi khi xạ trị.
U màng não, đặc biệt là các khối u có đường kính < 2 cm, là các khối u phổ biến nhất trong nội sọ. U màng não là khối u não duy nhất phổ biến hơn ở phụ nữ (1). Những khối u này có xu hướng xảy ra ở người cao tuổi và trung niên, với độ tuổi trung bình là 67 (2) nhưng có thể xảy ra trong thời thơ ấu.
U màng não, thường lành tính, có thể phát triển ở bất cứ nơi nào có màng cứng, phổ biến nhất là trên các chỗ lồi gần các xoang tĩnh mạch, dọc theo đáy hộp sọ và ở hố sau và hiếm khi ở trong não thất. Nhiều khối u màng não có thể phát triển. U màng não gây chèn ép nhưng không xâm lấn nhu mô não. Chúng có thể xâm lấn và làm biến dạng phần xương liền kề.
Có rất nhiều loại mô bệnh học; tất cả đều tuân theo một kiểu tiến triển lâm sàng tương tự nhau, và một số trở thành ác tính.
(Xem thêm Tổng quan về các khối u nội sọ.)
Tài liệu tham khảo
1. Cao J, Yan W, Li G, et al: Incidence and survival of benign, borderline, and malignant meningioma patients in the United States from 2004 to 2018. Int J Cancer 151(11):1874-1888, 2022. doi: 10.1002/ijc.34198
2. Ostrom QT, Price M, Neff C, et al: CBTRUS statistical report: Primary brain and other central nervous system tumors diagnosed in the United States in 2016–2020. Neuro-Oncology 25(Suppl 4):iv1-iv99, 2023. https://doi.org/10.1093/neuonc/noad149
Các triệu chứng và dấu hiệu của u màng não
Triệu chứng phụ thuộc vào phần nào của não bị chèn ép và do vậy tùy thuộc vào vị trí của khối u (xem bảng Các triệu chứng của u màng não theo vị trí). Khối u đường giữa ở người cao tuổi có thể gây sa sút trí tuệ cùng với một số dấu hiệu thần kinh khu trú khác.
Các triệu chứng u màng não theo trang vị trí
Vùng | Phát hiện |
|---|---|
nền sọ | Mất thị giác Liệt vận nhãn Vận nhãn ngoài |
Các mặt cong của vỏ não | Các cơn động kinh cục bộ Thiếu sót nhận thức Cuối cùng, các dấu hiệu tăng áp lực nội sọ |
Mặt dốc và đỉnh xương đá | Rối loạn dáng đi Thất điều chi Thiếu sót các dây thần kinh 5, 7 và 8 |
Lỗ chẩm | Đau dưới chẩm cùng bên Liệt bắt đầu ở cánh tay cùng bên và tiến triển tiếp đến chân cùng bên, sau đó đến chân và cánh tay đối bên Đôi khi có dấu hiệu Lhermitte Thiếu sót thần kinh sọ (ví dụ khó nuốt, rối loạn phát âm, song thị, giảm cảm giác vùng mặt) |
Rãnh khứu giác | Anosmia Đôi khi phù gai và mất thị lực |
Cạnh đường giữa hoặc falx | Liệt cứng hoặc mất cảm giác, thường bắt đầu từ chân đối bên, nhưng đôi khi cả hai bên Thiếu sót nhận thức |
Các khối u ở hố sau lan rộng lên trên hoặc xuống dưới | Tràn dịch não thất |
Cánh bướm: | |
| Liệt vận nhãn Tê mặt |
| Mất thị giác Vận nhãn ngoài |
| Động kinh Nhức đầu |
Mỏm yên | Mất thị giác Đôi khi những thay đổi xương có thể nhìn thấy trên chẩn đoán hình ảnh |
* U màng não dạng mảng bám có thể lan rộng vào màng cứng, làm dày màng cứng và xâm lấn vào tổ chức xương liền kề; đôi khi, khối u phát triển vào xương thái dương. | |
Chẩn đoán u màng não
MRI
Hình ảnh do bác sĩ William R. Shapiro cung cấp
Chẩn đoán u màng não tương tự như các khối u não khác, thường bằng MRI với chất tương phản. Các bất thường về xương (ví dụ teo não, tăng cốt hóa xung quanh các mặt công của vỏ não, thay đổi của mỏm yên) có thể tình cờ được phát hiện trên phim CT hoặc chụp X-quang thường.
Điều trị u màng não
Đối với những u màng não có triệu chứng hoặc lan rộng, phải phẫu thuật cắt bỏ hoặc xạ trị
Đối với các khối u màng não nhỏ không triệu chứng, đặc biệt ở người lớn tuổi, chỉ theo dõi bằng chẩn đoán hình ảnh nhiều lần là đủ.
Cần phải cắt bỏ các u màng não có triệu chứng hoặc lan rộng nếu có thể. Trong các trường hợp sau đây, phẫu thuật có thể gây ra nhiều tổn thương hơn khối u và do đó được hoãn lại:
Các u màng não lớn.
Chúng xâm lấn vào các mạch máu (thường là các tĩnh mạch xung quanh).
Chúng gần với các vùng não quan trọng (ví dụ, thân não).
Phẫu thuật định vị bằng sóng cao tần được sử dụng cho các u màng não không thể tiếp cận và chỉ dùng một cách chọn lọc cho các u màng não khác. Nó cũng được sử dụng khi tổ chức u vẫn còn sau phẫu thuật cắt bỏ hoặc khi bệnh nhân là người cao tuổi.
Nếu không thể điều trị phẫu thuật định vị bằng sóng cao tần hoặc nếu u màng não tái phát, xạ trị có thể hữu ích.
Những điểm chính
U màng não là những khối u của màng não thường lành tính nhưng không phải lúc nào cũng như vậy.
Tình trạng này xảy ra ở độ tuổi trung vị là 67 và phổ biến hơn ở phụ nữ.
Các triệu chứng rất khác nhau tùy thuộc vào vị trí của khối u.
Cắt các khối u có triệu chứng hoăc lan rộng; sử dụng phẫu thuật định vị bằng sóng cao tần nếu khối u vẫn còn sau khi cắt bỏ hoặc không thể cắt bỏ hoàn toàn.
