Các nốt ruồi không điển hình là những tế bào hắc tố lành tính có bờ không đều và không rõ ràng, màu sắc đa dạng thường có màu nâu và rám, tạo thành mảng hoặc sẩn. Bệnh nhân có nốt ruồi không điển hình có nguy cơ cao bị u tế bào hắc tố. Quản lý bằng cách giám sát lâm sàng chặt chẽ và sinh thiết các tổn thương không điển hình hoặc thay đổi. Bệnh nhân nên giảm tiếp xúc ánh nắng mặt trời và tự kiểm tra xác định những nốt ruồi mới hoặc những thay đổi với nốt cũ.
nốt ruồi không điển hình là nốt ruồi với sự xuất hiện lâm sàng và mô học hơi khác biệt (rối loạn cấu trúc và bất thường tế bào hắc tố). Một số bệnh nhân chỉ có một hoặc vài nốt ruồi không điển hình; những người khác có rất nhiều. Mặc dù hầu hết ung thư tế bào hắc tố phát sinh mới, một số phát triển từ nốt ruồi không điển hình (1). Các yếu tố nguy cơ ung thư tế bào hắc tố bao gồm tăng số lượng nốt ruồi không điển hình và tăng phơi nhiễm tia cực tím và nắng.
Hình ảnh này cho thấy một nơ vi không điển hình, có đường viền không đều đặc trưng và màu sắc thay đổi.
Hình ảnh của Marie Schreiner, PA-C.
Hình ảnh này cho thấy các nơ vi không điển hình, có đường viền không đều đặc trưng và màu sắc thay đổi.
Hình ảnh của Marie Schreiner, PA-C.
Bức ảnh này cho thấy một nốt ruồi tròn có đường viền không đều.
BÁC SĨ P. MARAZZI/SCIENCE PHOTO LIBRARY
Hình ảnh này cho thấy một nơ vi không điển hình, có đường viền không đều đặc trưng và màu sắc thay đổi.
Hình ảnh của Marie Schreiner, PA-C.
Hình ảnh này cho thấy các nơ vi không điển hình, có đường viền không đều đặc trưng và màu sắc thay đổi.
Hình ảnh của Marie Schreiner, PA-C.
Bức ảnh này cho thấy một nốt ruồi tròn có đường viền không đều.
BÁC SĨ P. MARAZZI/SCIENCE PHOTO LIBRARY
Xu hướng phát triển các nốt ruồi không điển hình có thể do di truyền (trội trên nhiễm sắc thể thường) hoặc lẻ tẻ mà không có mối liên hệ gia đình rõ ràng. Hội chứng đa nốt ruồi-ung thư tế bào hắc tố không điển hình trong gia đình đề cập đến sự hiện diện của nhiều nốt ruồi và ung thư tế bào hắc tố không điển hình ở ≥ 2 người thân có quan hệ huyết thống bậc một. Những bệnh nhân này có tăng rõ rệt nguy cơ mắc ung thư hắc tố (2).
Tài liệu tham khảo chung
1. Friedman RJ, Farber MJ, Warycha MA, et al: The "dysplastic" nevus. Clin Dermatol 27(1):103-115, 2009. doi: 10.1016/j.clindermatol.2008.09.008
2. Soura E, Eliades PJ, Shannon K, et al: Hereditary melanoma: Update on syndromes and management: Genetics of familial atypical multiple mole melanoma syndrome. J Am Acad Dermatol. 74(3):395-407, 2016; quiz 408-10. doi: 10.1016/j.jaad.2015.08.038
Các triệu chứng và dấu hiệu của nốt ruồi không điển hình
Nốt ruồi không điển hình thường lớn hơn các nốt ruồi khác (đường kính > 6 mm) và chủ yếu tròn (không giống các ung thư tế bào hắc tố) nhưng có đường viền không rõ ràng và không đối xứng nhẹ. Ngược lại, ung thư tế bào hắc tố có màu sắc bất thường lớn và có thể có các vùng màu đỏ, xanh, trắng, tăng sắc tố hoặc xen kẽ với một vết sẹo.
Chẩn đoán nốt ruồi không điển hình
Đánh giá lâm sàng
Đánh giá qua soi da
Sinh thiết
Khám sức khoẻ định kỳ
Nốt ruồi không điển hình phải được phân biệt với u hắc tố. Các biểu hiện gợi ý ung thư tế bào hắc tố, còn được biết như là ABCDE của ung thư tế bào hắc tố, là
A: Không đối xứng
B: Bờ – bờ không đều (không tròn/bầu dục)
C: Sự biến đổi màu sắc trong nốt ruồi, màu sắc không bình thường, hoặc màu sắc thay đổi hoặc tối hơn so với các nốt ruồi khác của bệnh nhân
D: Đường kính – > 6 mm
E: Sự tiến triển – một nốt ruồi mới trên bệnh nhân > 30 tuổi hoặc một nốt ruồi đang thay đổi
Mặc dù khám lâm sàng đôi khi có thể tạo chẩn đoán nốt ruồi không điển hình (xem bảng Đặc điểm của nốt ruồi không điển hình so với nốt ruồi điển hình), có thể rất khó khăn để thấy sự khác biệt trực quan giữa nốt ruồi không điển hình và ung thư tế bào hắc tố; sinh thiết của các thương tổn nguy cơ nên được thực hiện để xác định chẩn đoán và để xác định mức độ biệt hóa. Sinh thiết cần phải nhằm mục đích bao gồm toàn bộ chiều sâu và chiều rộng của tổn thương; lý tưởng là sinh thiết cắt bỏ.
Phân biệt nốt ruồi không điển hình với điển hình
Tiêu chuẩn | Nốt ruồi điển hình | Nốt ruồi không điển hình |
|---|---|---|
Tuổi khởi phát | Trẻ em hoặc thanh thiếu niên | Tiếp tục xuất hiện sau thanh thiếu niên |
Màu | Màu thịt, vàng nâu hoặc đen | rám đến màu nâu đậm với nền màu hồng; thường giống như một quả trứng rán, với trung tâm tối hoặc ánh sáng thông thường viền ngoài phẳng hơn trung tâm Sắc tố thường bị mờ ở các cạnh hoặc có khía |
Đường kính | 1-10 mm (thường < 6 mm) | 5-12 mm |
Hình dạng | Đối xứng với bờ đều | Có thể không đối xứng hoặc có bờ không đều |
Vị trí | Bất cứ nơi nào trên cơ thể | Phổ biến trên vùng da tiếp xúc với ánh nắng mặt trời nhưng có thể xảy ra trên các vùng được che phủ (ví dụ, mông, vú, da đầu) |
Số tổn thương | ≤ 10 | một đến vài chục |
Bệnh nhân có nhiều nốt ruồi không điển hình và tiền sử cá nhân hoặc gia đình có khối u ác tính nên được kiểm tra thường xuyên (ví dụ, hàng năm với tiền sử gia đình mắc bệnh ung thư tế bào hắc tố, thường xuyên hơn đối với tiền sử cá nhân bị ung thư tế bào hắc tố). Một số bác sĩ da liễu quan sát các mô hình sắc tố của tổn thương tế bào hắc tố bằng dụng cụ cầm tay được gọi là kính soi da. Soi da cho phép bác sĩ da liễu nhìn thấy các cấu trúc không thể nhìn thấy bằng mắt thường. Soi da có thể cho thấy một số đặc điểm nguy cơ cao gợi ý u hắc tố (ví dụ như bề mặt phủ màu xanh trắng, các chấm và nốt không đều, mạng lưới màu sắc không điển hình, đảo ngược).
Điều trị nốt ruồi không điển hình
Loại bỏ bằng cách cắt bỏ hoặc cạo khi muốn
Cắt bỏ hoàn toàn các tổn thương không điển hình
Loại bỏ dự phòng tất cả các nốt ruồi không điển hình không có hiệu quả trong việc ngăn ngừa u ác tính và không được khuyến cáo. Tuy nhiên, những nốt ruồi không điển hình cần bảo đảm phải được loại bỏ đối khi có bất cứ dấu hiệu nào sau đây:
Một bệnh nhân có tiền sử nguy cơ cao (ví dụ như tiền sử ung thư tế bào hắc tố).
Một bệnh nhân không thể bảo đảm theo dõi chặt chẽ.
Nốt ruồi có những đặc điểm trên dermatoscopy có nguy cơ cao.
Nốt ruồi ở vị trí giám sát khó khăn, hoặc không giám sát được.
Phòng ngừa nốt ruồi không điển hình
Chống nắng (ví dụ, quần áo bảo vệ nắng, kem chống nắng, tránh nắng trong giờ cao điểm, tìm bóng mát)
Tự kiểm tra thường xuyên
Chụp ảnh toàn thân
Đôi khi cần sự giám sát của các thành viên trong gia đình
Bệnh nhân có nốt ruồi không điển hình nên tránh phơi nắng quá nhiều và sử dụng các biện pháp chống nắng. Những bệnh nhân phải chống nắng cẩn thận nên được tư vấn để bổ sung đủ vitamin D. Ngoài ra, họ nên được dạy tự kiểm tra để phát hiện sự thay đổi của nốt ruồi hiện tại và để nhận ra các đặc điểm của u tế bào hắc tố. chụp ảnh cơ thể có thể giúp phát hiện nốt ruồi mới và giám sát thay đổi của nốt ruồi hiện có. Chụp ảnh toàn thân có thể giúp phát hiện các nốt ruồi mới và theo dõi các nốt ruồi hiện có để biết các thay đổi. Đề nghị nên theo dõi thường xuyên.
Nếu bệnh nhân có tiền sử u ác tính (dù phát triển từ nốt ruồi không điển hình hay tổn thương mới) hoặc các loại ung thư da khác, người thân ở mức độ 1 cần được kiểm tra. Những bệnh nhân thuộc gia đình tiền sử ung thư tế bào hắc tố (nghĩa là ≥ 2 người họ hàng cấp 1 có ung thư tế bào hắc tố) có nguy cơ cao bị ung thư hắc tố. Toàn bộ da (kể cả da đầu và sinh dục) của các thành viên trong gia đình có nguy cơ cần được kiểm tra ít nhất một lần để xác định nguy cơ và cần theo dõi.
Những điểm chính
Nguy cơ bị ung thư tế bào hắc tố cao hơn nếu bệnh nhân có số lượng nốt ruồi không điển hình tăng lên, tiếp xúc nhiều với ánh nắng mặt trời hoặc hội chứng đa nốt ruồi-ung thư tế bào hắc tố không điển hình mang tính chất gia đình.
Do khó thấy sự khác biệt lâm sàng của ung thư tế bào hắc tố, sinh thiết các nốt ruồi không điển hình nghi ngờ nhất.
Theo dõi chặt chẽ bệnh nhân có các nốt ruồi không điển hình, đặc biệt những người có nguy cơ cao về ung thư tế bào hắc tố, và chụp ảnh toàn cơ thể.
Đề nghị bảo vệ nắng (với bổ sung vitamin D) và thường xuyên tự kiểm tra những bệnh nhân có nguy cơ cao.
Thực hiện kiểm tra toàn thân của tất cả các thân nhân bậc 1 của bệnh nhân bị u hắc tố.
