Đau đầu do dùng thuốc quá mức

Các loại thuốc phổ biến nhất được bệnh nhân bị đau đầu do lạm dụng thuốc sử dụng là

• Opioid

• Các thuốc chống viêm không có steroid (NSAID)

• Thuốc giảm đau có chứa butalbital

• Aspirin hoặc acetaminophen dùng với caffeine

• Ergotamine

• Triptans

Cơ chế gây đau đầu do dùng thuốc quá mức được cho là bao gồm sự nhạy cảm của hệ thần kinh trung ương, tương tự như những gì xảy ra trong chứng đau nửa đầu.

Tỷ lệ phụ thuộc chất gây nghiện ở những người bị đau đầu do lạm dụng thuốc gợi ý một yếu tố hành vi. Một khuynh hướng di truyền cũng có thể liên quan.

Đau đầu xảy ra hàng ngày hoặc gần như hàng ngày, thường là khi thức. Buồn nôn, khó chịu, và khó tập trung có thể xuất hiện. Vị trí và đặc điểm của đau khác nhau.

• Tiêu chuẩn lâm sàng

• Hiếm khi CT hoặc MRI để loại trừ các rối loạn khác 

Chẩn đoán đau đầu do lạm dụng thuốc là chẩn đoán lâm sàng và dựa trên tần suất đau đầu và việc sử dụng quá nhiều thuốc để giảm đau.

Theo phân loại quốc tế về rối loạn đau đầu (1), tiêu chuẩn chẩn đoán đau đầu do lạm dụng thuốc bao gồm

• Đau đầu xảy ra ≥ 15 ngày mỗi tháng ở bệnh nhân bị rối loạn đau đầu từ trước

• Thường xuyên lạm dụng một hoặc nhiều loại thuốc dùng để điều trị đau đầu cấp tính trong > 3 tháng (dùng các loại thuốc bao gồm ergotamine, triptans, opioid hoặc thuốc giảm đau hỗn hợp ≥ 10 ngày mỗi tháng hoặc dùng một loại thuốc giảm đau không chứa opioid như là acetaminophen, aspirin hoặc một loại NSAID khác ≥ 15 ngày/tháng)

• Không có loại đau đầu nào khác tốt hơn cho các biểu hiện lâm sàng

Đau đầu do lạm dụng thuốc phải được phân biệt với rối loạn đau đầu nguyên phát, thường gây ra các triệu chứng đồng thời.

Hình ảnh thần kinh thường quy là không cần thiết. Xét nghiệm được thực hiện để loại trừ các rối loạn khác.

• Thuốc ngăn ngừa rối loạn đau đầu tiềm ẩn

• Bỏ thuốc đau đầu do sử dụng quá mức

• Sử dụng thuốc cấp cứu (ví dụ: thuốc chống loạn thần, corticosteroid, dihydroergotamine) để điều trị đau đầu trong thời gian cai thuốc

• Liệu pháp nhận thức

• Phản hồi sinh học

• Giáo dục

Bệnh nhân đau đầu do lạm dụng thuốc có thể được điều trị ngoại trú hoặc nội trú; đôi khi cần dùng thuốc theo đường tĩnh mạch. Bệnh nhân đau đầu do lạm dụng opioid cần phải được điều trị nội trú.

Thuốc phòng ngừa (ví dụ: topiramate, onabotulinumtoxinA, erenumab, epitinezumab, fremanezumab, galcanezumab) thường được bắt đầu trước, sau đó dừng thuốc đã sử dụng quá mức (1). Thuốc dùng quá liều thường phải dừng đột ngột, ngoại trừ những bệnh nhân dùng liều cao thuốc opioid, barbiturat hoặc benzodiazepin, những bệnh nhân này có thể cần phải giảm liều thuốc dần dần hơn (trong vòng 2 tuần đến 4 tuần).

Các triệu chứng sớm sau khi ngừng dùng opioid, barbiturat, hoặc các thuốc benzodiazepine bao gồm buồn nôn, bồn chồn, lo lắng và ngủ kém.  Ngoài ra, ngừng sử dụng bất kỳ loại thuốc giảm đau nào cũng có thể làm tăng tần suất, thời gian và/hoặc đau đầu. Các triệu chứng này có thể kéo dài vài ngày hoặc đến 4 tuần.

Thuốc chuyển tiếp (bắc cầu) được sử dụng để giúp phòng ngừa các triệu chứng đau đầu do cai thuốc nếu cai loại thuốc đã sử dụng quá mức, khó có thể thành công khi sử dụng thuốc cấp cứu và thuốc phòng ngừa. Thuốc chuyển tiếp bao gồm

• NSAID

• Corticosteroid

• Dihydroergotamine

• Prochlorperazine và diphenhydramine

• Clonidine (được ưu tiên dùng nếu thuốc bị lạm dụng là thuốc phiện)

• Phenobarbital (được sử dụng để phòng ngừa các co giật do cai thuốc nếu thuốc bị lạm dụng là một loại barbiturat)

Thuốc cấp cứu được dùng để điều trị chứng đau đầu khi cai thuốc; các lựa chọn thuốc giải độc cũng giống như thuốc chuyển tiếp.

Sau khi điều trị tình trạng đau đầu do dùng thuốc quá mức, bệnh nhân nên được hướng dẫn hạn chế sử dụng thuốc đau đầu cấp tính như sau:

• Đối với NSAID: < 6 ngày/tháng

• Đối với triptans, ergotamine, hoặc thuốc giảm đau kết hợp: < 4 ngày/tháng

• Gepants là thuốc chủ vận thụ thể CGRP phân tử nhỏ được sử dụng để điều trị cấp tính và phòng ngừa; thuốc này không gây đau đầu do dùng thuốc quá liều

Không khuyến khích sử dụng các loại thuốc đã bị lạm dụng trước đây.

Liệu pháp nhận thức, phản hồi sinh học (ví dụ, phản hồi điện cơ phía trước) và giáo dục là hữu ích.

Đau đầu do lạm dụng thuốc có thể được điều trị hiệu quả đến mức thuyên giảm ở khoảng 50% số bệnh nhân sau 10 năm. Thời gian thuyên giảm bệnh được dự đoán sẽ dài hơn ở những bệnh nhân giảm số ngày đau đầu mỗi tháng sau 1 năm điều trị.