Xẹp phổi

Các yếu tố phổ biến nhất có thể gây ra xẹp phổi bao gồm:

• Sự tắc nghẽn trong đường thở (ví dụ như do dị vật, khối u, nút đờm)

• Chèn ép đường thở từ bên ngoài (ví dụ: do khối u, hạch bạch huyết to)

• Giảm thở hoặc ho (ví dụ, gây mê, quá liều thuốc an thần, đau)

• Tư thế nằm ngửa, đặc biệt là ở những bệnh nhân béo phì hoặc tim to

• Chèn ép hoặc xẹp nhu mô phổi (ví dụ: do tràn dịch màng phổi số lượng lớn hoặc tràn khí màng phổi)

Phẫu thuật ngực và bụng là những nguyên nhân phổ biến vì được gây mê, sử dụng opioid (có thể có suy hô hấp thứ phát) và thường đau khi thở. Đặt ống nội khí quản sai vị trí có thể gây ra xẹp phổi do tắc nghẽn phế quản gốc.

Những nguyên nhân ít phổ biến hơn gây ra xẹp phổi bao gồm thiếu hụt hoặc rối loạn chức năng chất hoạt động bề mặt, sẹo nhu mô phổi hoặc khối u.

Bản thân xẹp phổi không có triệu chứng trừ khi có hạ oxy huyết hoặc viêm phổi. Các triệu chứng của tình trạng hạ oxy trong máu có xu hướng liên quan đến mức độ khởi phát và mức độ xẹp phổi. Với sự xẹp phổi nhanh và rộng, khó thở hoặc thậm chí là suy hô hấp có thể tiến triển. Với sự tiến triển chậm, xẹp phổi ít, các triệu chứng có thể nhẹ hoặc không có.

Viêm phổi có thể gây ho, khó thở và đau màng phổi. Đau màng phổi cũng có thể là do rối loạn ban đầu gây ra xẹp phổi (ví dụ: chấn thương ngực, phẫu thuật).

Thường không có các dấu hiệu nếu tình trạng xẹp phổi ở mức không đáng kể. Có thể phát hiện thấy tiếng thở giảm ở vùng xẹp phổi và có thể thấy đục khi gõ và giảm chuyển động lồng ngực nếu vùng xẹp phổi rộng. Thông thường tình trạng này được phát hiện tình cờ trên chẩn đoán hình ảnh ngực (ví dụ: chụp X quang hoặc chụp cắt lớp vi tính [CT]).

• Phim chụp X-quang ngực hoặc, đặc biệt là trong trường hợp bệnh nhẹ hơn, chụp CT ngực

Xẹp phổi nên được nghi ngờ ở những bệnh nhân có bất kỳ triệu chứng hô hấp nào không giải thích được và những người có các yếu tố nguy cơ, đặc biệt là phẫu thuật lớn gần đây. Tình trạng xẹp phổi có ý nghĩa lâm sàng (ví dụ: gây ra các triệu chứng, làm tăng nguy cơ bị các biến chứng hoặc ảnh hưởng đáng kể đến chức năng phổi) thường có thể nhìn thấy trên phim chụp X-quang ngực; các dấu hiệu có thể bao gồm tình trạng mờ phổi cục bộ và/hoặc mất thể tích phổi. Những trường hợp nhẹ hơn có thể không thấy rõ trên phim chụp X-quang ngực và chỉ có thể nhìn thấy bằng hình ảnh cắt ngang (tức là chụp CT ngực).

Atelectasis and Left Lung Collapse (X-Ray)

Hình ảnh

Hình ảnh do bác sĩ Alexander S. Niven cung cấp

Nếu nguyên nhân gây xẹp phổi không rõ ràng về mặt lâm sàng (ví dụ: nếu không phải do phẫu thuật gần đây hoặc không phát hiện thấy viêm phổi trên phim chụp X-quang ngực) hoặc nghi ngờ có một bệnh lý khác (ví dụ: thuyên tắc phổi, khối u), thì có thể cần phải thực hiện các kiểm tra khác, chẳng hạn như nội soi phế quản hoặc chụp cắt lớp vi tính (chụp CT) ngực.

• Tăng tối đa ho và hít thở sâu

• Nếu nghi ngờ tắc nghẽn do khối u hoặc dị vật thì cần nội soi phế quản

Bằng chứng về hiệu quả của hầu hết các phương pháp điều trị xẹp phổi đều không rõ ràng. Tuy nhiên, các biện pháp thường được khuyến nghị bao gồm vật lý trị liệu ngực để giúp duy trì thông khí và làm sạch dịch tiết, và khuyến khích các kỹ thuật mở rộng phổi như ho theo định hướng, các bài tập thở sâu và thường xuyên sử dụng phế dung kế khuyến khích, loại phế dung kế này thường được thực hiện trong trường hợp điều trị nội trú (1). Ở những bệnh nhân đi cấp cứu, tập thể dục (ví dụ: đi bộ) là một cách mong muốn để thúc đẩy việc hít thở sâu.

Đối với những bệnh nhân được đặt nội khí quản và thở máy, áp lực dương cuối thì thở ra có thể ngăn ngừa tình trạng xẹp phổi. Trong khi thể tích khí lưu thông cao hơn có thể làm giảm tình trạng xẹp phổi, bằng chứng ủng hộ việc sử dụng thể tích thấp hơn (ví dụ: 6 đến 8 cm H2O) cho phần lớn bệnh nhân để giảm nguy cơ tổn thương phổi do thở máy. Đối với những bệnh nhân không được đặt nội khí quản và không tiết dịch quá nhiều, áp lực đường thở dương liên tục có thể có hiệu quả (2).

Tránh quá liều thuốc an thần có thể giúp đảm bảo thông khí, và hiệu quả của thở sâu và ho. Tuy nhiên, đau màng phổi dữ dội có thể làm suy yếu khả năng thở sâu, ho và chỉ có thể thuyên giảm khi dùng thuốc opioid. Vì vậy, nhiều bác sĩ lâm sàng cho thuốc giảm đau opioid với liều lượng đủ để làm giảm đau và khuyên bệnh nhân ho có ý thức và hít thở sâu theo chu kỳ. Ở một số bệnh nhân sau mổ, gây tê ngoài màng cứng hoặc phong bế thần kinh liên sườn có thể được sử dụng để giảm đau mà không gây suy hô hấp. Cần tránh dùng thuốc giảm ho.

Quan trọng nhất, nguyên nhân bên trong gây ra xẹp phổi (ví dụ: nút nhầy, dị vật, khối u, khối u, tràn dịch phổi) phải được điều trị. Đối với tình trạng tắc nghẽn do chất nhầy dai dẳng, người ta có thể thử dùng dornase alfa dạng khí dung (phân hủy DNA trong chất nhầy) và đôi khi là thuốc giãn phế quản; cả hai đều giúp hóa lỏng và khạc chất nhầy bám chặt (3). Acetylcysteine ​​có hiệu quả nhưng đôi khi nên tránh dùng vì thuốc này có thể gây co thắt phế quản. Nếu các biện pháp khác không hiệu quả hoặc nếu nghi ngờ nguyên nhân gây tắc nghẽn khác ngoài tắc nghẽn do chất nhầy, nên tiến hành nội soi phế quản.

Những người hút thuốc có thể làm giảm nguy cơ xẹp phổi sau phẫu thuật bằng cách ngừng hút thuốc, lý tưởng nhất là ít nhất 6 tuần đến 8 tuần trước khi phẫu thuật. Điều trị bằng thuốc cho bệnh nhân mắc bệnh phổi mạn tính (ví dụ: bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính [COPD]) cần phải được tối ưu hóa trước khi phẫu thuật.

Tập luyện về cơ hô hấp trước mổ (bao gồm đo dung tích phổi) nên được xem xét cho bệnh nhân dự kiến phẫu thuật vùng ngực hoặc bụng trên. Trong quá trình phẫu thuật hoặc ngay trong giai đoạn quanh phẫu thuật, việc sử dụng vật lý trị liệu hô hấp dự phòng, các chế độ thông khí bảo vệ phổi và áp lực đường thở dương liên tục sau phẫu thuật (bằng cách cung cấp áp lực thở ra liên tục và ngăn ngừa xẹp phế nang) đều có ích trong việc ngăn ngừa xẹp phổi. Sau phẫu thuật, vận động sớm và các kĩ thuật làm nở phổi (ví dụ ho, tập thở sâu, đo dung tích phổi) cũng có thể làm giảm nguy cơ.