Nhiễm trùng mắc phải trong bệnh viện ở trẻ sơ sinh

TheoAnnabelle de St. Maurice, MD, MPH, UCLA, David Geffen School of Medicine

Xem xét bởiBrenda L. Tesini, MD, University of Rochester School of Medicine and Dentistry

Đã xem xét/Đã chỉnh sửa Thg 4 2025

Căn nguyên|
Phòng ngừa|
Những điểm chính|

Trẻ sơ sinh có thể bị nhiễm trùng sau khi nhập viện vào khoa nhi hoặc khoa chăm sóc tích cực dành cho trẻ sơ sinh thay vì lây truyền từ mẹ sang con trong tử cung hoặc trong khi chuyển dạ. Đối với một số bệnh nhiễm trùng (ví dụ: liên cầu khuẩn nhóm B, vi rút herpes simplex [HSV]), có thể không rõ nguồn lây là từ mẹ hay môi trường bệnh viện.

Nhiễm trùng mắc phải tại bệnh viện (nhiễm trùng bệnh viện) chủ yếu là vấn đề đối với trẻ sinh non và trẻ đủ tháng mắc các bệnh lý cần phải nằm viện trong thời gian dài. Trẻ sơ sinh khỏe mạnh, đủ tháng có tỷ lệ nhiễm trùng < 1% (1). Đối với trẻ sơ sinh trong phòng chăm sóc đặc biệt, tỷ lệ mắc bệnh tăng khi cân nặng khi sinh giảm (2).

Nhiễm trùng bệnh viện phổ biến nhất là nhiễm khuẩn huyết liên quan đến đường truyền trung tâm (CLABSI) và viêm phổi mắc phải bệnh viện.

(Xem thêm Tổng quan về nhiễm trùng ở trẻ sơ sinh.)

Tài liệu tham khảo chung

1. Testoni D, Hayashi M, Cohen-Wolkowiez M, et al. Late-onset bloodstream infections in hospitalized term infants. Pediatr Infect Dis J. 2014;33(9):920-923. doi:10.1097/INF.0000000000000322
2. Wang L, Du KN, Zhao YL, Yu YJ, Sun L, Jiang HB. Risk Factors of Nosocomial Infection for Infants in Neonatal Intensive Care Units: A Systematic Review and Meta-Analysis. Med Sci Monit. 2019;25:8213-8220. Xuất bản ngày 1 tháng 11 năm 2019 doi:10.12659/MSM.917185

Căn nguyên của nhiễm trùng mắc phải ở bệnh viện ở trẻ sơ sinh

Ở trẻ sơ sinh đủ tháng, nhiễm trùng mắc phải ở bệnh viện thường gặp nhất là:

Nhiễm trùng da do Staphylococcus aureus (cả nhạy cảm với methicillin và kháng methicillin)

Mặc dù nhân viên nhà trẻ bệnh viện là người mang vi khuẩn S. aureus trong mũi có thể là nguồn lây nhiễm tiềm ẩn, nhưng trẻ sơ sinh và bà mẹ bị nhiễm khuẩn cũng có thể là ổ chứa. Gốc rốn, mũi và bẹn có thể bị vi khuẩn xâm chiếm trong vài ngày đầu tiên của cuộc đời. Thông thường, nhiễm trùng không biểu hiện cho đến khi trẻ sơ sinh ở nhà.

Ở trẻ sơ sinh rất nhẹ cân (VLBW; < 1500 g), vi khuẩn gram dương gây ra khoảng 70% số trường hợp nhiễm trùng khởi phát muộn, đặc biệt là tụ cầu khuẩn coagulase âm tính (1). Các vi khuẩn Gram âm, bao gồm Escherichia coli, Klebsiella, Pseudomonas, Enterobacter và Serratia, cũng là những tác nhân gây bệnh quan trọng và có thể là nguyên nhân phổ biến hơn gây nhiễm trùng khởi phát sớm. Nhiễm trùng do nấm (Candida albicans và C. parapsilosis) phổ biến hơn ở trẻ sơ sinh được truyền lipid theo đường tĩnh mạch để dinh dưỡng. Các mô hình nhiễm trùng (vàtình trạng kháng thuốc kháng sinh) khác nhau giữa các tổ chứ, đơn vị và thay đổi theo thời gian. Đôi khi, các đợt bùng phát không liên tục xảy ra khi một loại vi sinh vật đặc biệt độc hại xâm chiếm một đơn vị.

Thời gian nằm viện chăm sóc đặc biệt càng dài và thực hiện càng nhiều thủ thuật ở trẻ sơ sinh VLBW (ví dụ: đặt ống thông động mạch và tĩnh mạch dài hạn, đặt nội khí quản, áp lực đường thở dương liên tục, ống thông mũi dạ dày hoặc ống thông mũi hỗng tràng), khả năng nhiễm trùng càng cao.

Tài liệu tham khảo nguyên nhân gây bệnh

1. Stoll BJ, Hansen N, Fanaroff AA, et al. Late-onset sepsis in very low birth weight neonates: the experience of the NICHD Neonatal Research Network. Pediatrics. 2002;110(2 Pt 1):285-291. doi:10.1542/peds.110.2.285

Phòng ngừa nhiễm trùng mắc phải ở bệnh viện ở trẻ sơ sinh

Giảm quần cư S. aureus ở tất cả trẻ sơ sinh nhập viện
Phòng ngừa quần cư và nhiễm trùng ở các nhà trẻ chăm sóc đặc biệt và các khoa hồi sức tích cực sơ sinh (NICU)
Vệ sinh tay
Giám sát nhiễm trùng
Đôi khi kháng sinh
Tiêm vắc xin

Giảm tình trạng mang vi khuẩn

Sử dụng thuốc sát trùng tại chỗ trong quá trình tắm rửa thường xuyên và/hoặc chuẩn bị da cho các thủ thuật vô trùng có thể giúp giảm tình trạng vi khuẩn xâm nhập vào da ở trẻ sơ sinh. Các sản phẩm dựa trên Chlorhexidine ngày càng được sử dụng nhiều hơn cho mục đích này, nhưng Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ cảnh báo nguy cơ kích ứng da và bỏng hóa chất ở trẻ sơ sinh < 2 tháng tuổi. Một số chuyên gia khuyến nghị tắm bằng chlorhexidine thường quy ở trẻ sơ sinh trong NICU có nguy cơ cao bị CLABSI (1).

Viện Hàn lâm Nhi khoa Hoa Kỳ khuyến nghị việc chăm sóc rốn khô, nhưng cách làm này có thể dẫn đến tỷ lệ có quần cư S. aureus cao và các đợt bùng phát đã xảy ra ở một số bệnh viện (2).

Không khuyến nghị các nền văn hóa thường lệ của nhân viên hoặc của môi trường (3).

Ngăn ngừa việc mang vi khuẩn và nhiễm bệnh trong các đơn vị chăm sóc sơ sinh đặc biệt đòi hỏi phải có không gian và nhân viên đầy đủ.

Cần có kỹ thuật thích hợp, đặc biệt là để đặt và chăm sóc các dụng củ, thủ thuật xâm lấn cần được làm sạch tỉ mỉ và khử trùng hay tiệt trùng các dụng cụ. Cần chủ động theo dõi các thủ thuật. Các giao thức chính thức dựa trên bằng chứng về việc đặt và duy trì ống thông trung tâm đã làm giảm đáng kể tỷ lệ CLABSI.

Tương tự như vậy, một nhóm các quy trình và giao thức giúp giảm tình trạng viêm phổi mắc phải ở bệnh viện tại NICU đã được xác định; bao gồm giáo dục và đào tạo nhân viên, giám sát tích cực tình trạng viêm phổi mắc phải ở bệnh viện, nâng đầu trẻ sơ sinh đang đặt nội khí quản lên 30° đến 45° và cung cấp vệ sinh răng miệng toàn diện. Đặt trẻ sơ sinh ở tư thế nằm nghiêng với ống nội khí quản nằm ngang với mạch máy thở cũng có thể hữu ích (4, 5).

(Xem thêm hướng dẫn hiện tại của Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh [CDC] để biết prevention and control [2024] và CLABSI prevention and control [2024] in the NICU.)

Vệ sinh tay

Các biện pháp phòng ngừa khác bao gồm sự chú ý tỉ mỉ đến vệ sinh bàn tay. Việc làm sạch bằng các chế phẩm cồn được coi là có hiệu quả như xà bông và nước trong việc giảm số khuẩn lạc trên tay, tuy nhiên, nếu tay bị bẩn, cần được rửa trước tiên bằng xà bông và nước sau đó là sát khuẩn lại với dung dịch có cồn.

Lồng ấp có thể tạo ra một không gian bảo về nhỏ; Môi trường ngoài và các đồ vật dụng trong đơn cị chăm sóc có thể dễ dàng bị nhiễm bẩn và tay và bàn tay người chăm sóc có nguy cơ cao nhiễm bẩn từ đó. Các biện pháp phòng ngừa nhiêm khuẩn đặc biệt khi tiếp cận với máu và các dịch tiết.

Giám sát nhiễm trùng

Cần phải thực hiện giám sát tích cực để phát hiện nhiễm trùng. Trong một đợt bùng phát, việc thành lập một nhóm trẻ sơ sinh bị bệnh hoặc có quần cư và chỉ định một đội ngũ y tá riêng cho trẻ là rất hữu ích. Cần tiếp tục giám sát trong vòng 1 tháng sau khi xuất viện để đánh giá mức độ đầy đủ của các biện pháp kiểm soát được đưa ra nhằm chấm dứt đợt bùng phát.

Thuốc kháng sinh

Điều trị bằng kháng sinh dự phòng là không hiệu quả thậm chí thúc đẩy sự phát triển vi khuẩn kháng thuốc và làm thay đổi sự cân bằng của hệ vi khuẩn bình thường ở trẻ sơ sinh. Tuy nhiên, trong trường hợp bùng phát dịch bệnh ở trẻ em đã được xác nhận, có thể cân nhắc sử dụng kháng sinh dự phòng chống lại các tác nhân gây bệnh cụ thể (ví dụ: penicillin G để dự phòng nhiễm trùng liên cầu khuẩn nhóm A).

Tiêm vắc xin

Vắc-xin bất hoạt phải được tiêm theo lịch tiêm chủng thường quy cho bất kỳ trẻ sơ sinh nào đang nằm viện.

Vắc xin vi rút sống (ví dụ: vắc xin rotavirus) có thể dẫn đến một số loại vi rút không có triệu chứng và có thể được tiêm khi xuất viện hoặc trong thời gian nằm viện tùy theo sở thích của bệnh viện.

Tài liệu tham khảo về phòng ngừa

1. Nelson MU, Shaw J, Gross SJ. Randomized Placebo-Controlled Trial of Topical Mupirocin to Reduce Staphylococcus aureus Colonization in Infants in the Neonatal Intensive Care Unit. J Pediatr. 2021;236:70-77. doi:10.1016/j.jpeds.2021.05.042
2. Stewart D, Benitz W; COMMITTEE ON FETUS AND NEWBORN. Umbilical Cord Care in the Newborn Infant. Pediatrics. 2016;138(3):e20162149. doi:10.1542/peds.2016-2149
3. Bryant K, Brady MT, Myers Cox K, et al. Recommendations for Prevention and Control of Infections in Neonatal Intensive Care Unit Patients: Central Line-associated Blood Stream Infections. Centers for Disease Control and Prevention National Center for Emerging and Zoonotic Infectious Diseases Division of Healthcare Quality Promotion. 2022;1-37.
4. Manzoni P, De Luca D, Stronati M, et al. Prevention of nosocomial infections in neonatal intensive care units. Am J Perinatol. 2013;30(2):81-88. doi:10.1055/s-0032-1333131
5. Cipolla D, Giuffrè M, Mammina C, Corsello G. Prevention of nosocomial infections and surveillance of emerging resistances in NICU. J Matern Fetal Neonatal Med. 2011;24 Suppl 1:23-26. doi:10.3109/14767058.2011.607567

Những điểm chính

Nhiễm trùng bệnh viện chủ yếu là vấn đề đối với trẻ sinh non và trẻ đủ tháng mắc các bệnh lý đòi hỏi phải nằm viện trong thời gian dài.
Cân nặng khi sinh thấp là một yếu tố nguy cơ nhiễm trùng, đặc biệt ở trẻ sơ sinh có ống thông trung tâm, ống nội khí quản hoặc cả hai.
Kỹ thuật đặt và chăm sóc tỷ mỷ catherter, ống thông và thiết bị là rất cần thiết để phòng ngừa nhiễm trùng; xây dựng quy trình ký thuật và bảng kiểm giúp cải thiện sự chăm sóc.
Không nên dùng kháng sinh dự phòng, ngoại trừ trường hợp có đợt bùng phát dịch bệnh ở nhà trẻ được xác nhận liên quan đến một tác nhân gây bệnh cụ thể.
Vắc xin bất hoạt nên được tiêm theo lịch định kỳ.