Cystin niệu

Các bất thường chính dẫn đến việc làm giảm tái hấp thu cystine trong ống lượn gần và tăng nồng độ cystine trong nước tiểu. Cystine tan kém trong nước tiểu có tính axit, do đó, khi nồng độ trong nước tiểu vượt quá khả năng hòa tan, tinh thể và cystine kết tủa tạo thành sỏi thận. Nam giới thường bị ảnh hưởng nhiều hơn nữ giới.

Sự tái hấp thu các axit amin dibasic khác (lysine, ornithine, arginine) cũng bị suy yếu nhưng không gây ra vấn đề gì vì các axit amin này có hệ thống vận chuyển thay thế riêng biệt với cystine. Hơn nữa, chúng hòa tan nhiều hơn cystine trong nước tiểu, và sự bài tiết tăng lên của chúng không dẫn đến sự hình thành tinh thể hoặc sỏi. Sự tái hấp thụ của chúng (và của cystine) cũng giảm trong ruột non.

Các triệu chứng của bệnh cystin niệu, thường gặp nhất là cơn đau quặn thận, có thể xảy ra ở trẻ sơ sinh nhưng thường xuất hiện ở độ tuổi từ 10 tuổi đến 30 tuổi.

Nhiễm trùng đường tiết niệu và bệnh thận mạn tính do tắc nghẽn đường tiết niệu có thể phát triển.

• Phân tích sỏi thận thu được

• Xét nghiệm soi cặn nước tiểu

• Định lượng nồng độ cystine trong nước tiểu

Chụp X-quang phát hiện sỏi cystin hình thành trong bể thận hoặc bàng quang, thường gặp là sỏi san hô. Sỏi Staghorn là loại phổ biến.

Cystine có thể xuất hiện trong nước tiểu dưới dạng tinh thể lục giác vàng nâu.

Có thể phát hiện lượng cystine dư thừa trong nước tiểu bằng xét nghiệm nitroprusside xyanua. Định lượng cystine niệu thường > 400 mg/ngày ở bệnh nhân đái cystin (thường là < 30 mg/ngày).

• Uống nhiều nước

• Kiềm hóa nước tiểu

• Hạn chế natri, protein động vật và methionine trong chế độ ăn (nếu có thể)

• Đôi khi thuốc gắn kết cystine

Bệnh thận giai đoạn cuối có thể phát sinh. Giảm nồng độ cystine trong nước tiểu xuống dưới khoảng 250 đến 300 mg/L (1 đến 1,25 mmol/L) làm giảm độc tính đối với thận và có thể cho phép thanh thải cystine trong dung dịch. Việc làm giảm này được thực hiện bằng cách tăng thể tích nước tiểu với lượng dịch đưa vào đủ để cung cấp tốc độ dòng nước tiểu từ 1,5 đến 2 L/m2/ngày, có thể cần lượng dịch đưa vào cao tới 2 đến 4 L/ngày (1). Bù nước đặc biệt quan trọng vào ban đêm khi lượng nước tiểu và độ pH giảm xuống.

Kiềm hóa nước tiểu đến pH > 7,0 bằng kali citrat hoặc kali bicarbonat làm tăng đáng kể độ hòa tan của cystine.

Hạn chế nhẹ lượng natri trong chế độ ăn (100 mEq/ngày), protein động vật (0,8 đến 1,0 g/kg/ngày) và methionine trong chế độ ăn có thể giúp giảm bài tiết cystine. Vì protein rất cần thiết cho sự tăng trưởng bình thường nên không nên hạn chế quá mức lượng protein nạp vào cơ thể trẻ em.

Khi uống nhiều nước và kiềm hóa không làm giảm sự hình thành sỏi, có thể thử dùng thuốc liên kết cystine vì phức hợp thuốc-cystine có thể làm tăng độ hòa tan lên đến 50 lần. Penicillamine và tiopronin là những loại thuốc gắn kết cystine hiện nay. Nên bổ sung pyridoxine cùng với penicillamine. Khoảng một nửa số bệnh nhân phát triển một số biểu hiện nhiễm độc, chẳng hạn như sốt, phát ban, đau khớp, hoặc ít phổ biến hơn là hội chứng thận hư, giảm toàn thể huyết cầu hoặc phản ứng giống lupus. Mặc dù nguy cơ độc tính thấp hơn đã được đề xuất khi sử dụng tiopronin, nhưng điều này vẫn chưa được xác nhận (2). Bệnh nhân cần được theo dõi chặt chẽ đáp ứng với điều trị.

Mặc dù thuốc có thể làm giảm gánh nặng sỏi nhưng nguy cơ sỏi tái phát vẫn rất cao.

Các mô hình động vật đã hữu ích trong việc phát triển các liệu pháp mới cho bệnh cystin niệu (3). Các thử nghiệm lâm sàng hiện đang được thực hiện để thăm dò hiệu quả của một số biện pháp can thiệp, bao gồm bucillamine, tolvaptan và axit alpha-lipoic. Một nghiên cứu gần đây cho thấy hiệu quả và độ an toàn trong thời gian ngắn với liệu pháp pha loãng sử dụng tolvaptan ở những bệnh nhân trẻ mắc bệnh cystin niệu (4).

(Xem thêm khuyến nghị thực hành lâm sàng năm 2021 về xử trí cystin niệu của nhiều xã hội.)

Tài nguyên bằng tiếng Anh sau đây có thể hữu ích. Vui lòng lưu ý rằng CẨM NANG không chịu trách nhiệm về nội dung của tài liệu này.

1. Multiple societies: Clinical practice recommendation for cystinuria management (2021)