Bệnh sốt mèo cào là bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn gram âm Bartonella henselae gây ra. Triệu chứng là nổi sẩn khu trú và viêm hạch vùng. Chẩn đoán dựa vào lâm sàng và chẩn đoán xác định bằng sinh thiết hoặc xét nghiệm huyết thanh học. Điều trị là hạ sốt, thuốc giảm đau và đôi khi cần dùng kháng sinh.
(Xem thêm Tổng quan về nhiễm Bartonella.)
Mèo nhà, đặc biệt là mèo con, là nguồn chứa chính của Bartonella henselae. Tỷ lệ hiện mắc của các kháng thể B. henselae ở mèo ở Hoa Kỳ lớn hơn ở những vùng ấm, ẩm và cao hơn ở động vật hoang dã (1).
Hầu hết tất cả bệnh nhân mắc bệnh mèo cào đều cho biết đã tiếp xúc với mèo, thường là mèo con hoặc mèo con, hầu hết đều khỏe mạnh. Vị trí cụ thể của cơ thể trong mèo có vi khuẩn không rõ ràng; tuy nhiên, thời gian nhiễm trùng máu không triệu chứng xảy ra theo chu kỳ. Nhiễm trùng lây sang người qua vết cắn, liếm hoặc cào.
Bọ chét mèo truyền bệnh ở mèo và có thể là nguyên nhân gây bệnh ở người chưa tiếp xúc với mèo. Các loài động vật chân đốt khác (ví dụ: ve, chấy, muỗi) cũng có thể chứa các loài Bartonella đa dạng và đã được chứng minh là có tác dụng như các vectơ của bệnh ở người. Trẻ em thường bị ảnh hưởng nhiều nhất.
Tài liệu tham khảo chung
1. Chomel BB, Abbott RC, Kasten RW, et al. Bartonella henselae prevalence in domestic cats in California: risk factors and association between bacteremia and antibody titers. J Clin Microbiol. 1995;33(9):2445-2450. doi:10.1128/jcm.33.9.2445-2450.1995
Các triệu chứng và dấu hiệu của bệnh mèo cào
Trong vòng 3 đến 10 ngày sau khi bị vết cắn hoặc vết xước, hầu hết bệnh nhân bị bệnh do mèo cào đều phát triển một nốt ban đỏ, đóng vảy, không đau (hiếm khi là mụn mủ) tại vết xước.
Bệnh hạch bạch huyết tại vùng phát triển trong vòng 2 tuần. Các hạch ban đầu đặc và mềm, sau đó trở nên lỏng, và có thể có lỗ rò để thoát mủ ra ngoài. Sốt, khó chịu, nhức đầu, và chán ăn có thể đi kèm với hạch to.
CAVALLINI JAMES/BSIP/SCIENCE PHOTO LIBRARY
Các biểu hiện bất thường xảy ra ở 11% đến 12% số bệnh nhân và có nhiều khả năng xảy ra ở người lớn:
Hội chứng tuyến-mắt Parinaud (viêm kết mạc liên quan đến các hạch trước tai có thể sờ thấy) (chiếm khoảng 50% số trường hợp không điển hình)
Các biểu hiện thần kinh (bệnh não, co giật, viêm thần kinh võng mạc [gây mất thị lực cấp tính một bên], viêm rễ thần kinh, viêm tủy, liệt hai chân, viêm động mạch não) ở 2%
Bệnh u hạt gan lách ở < 1%
Bệnh nhân cũng có thể bị sốt không rõ nguyên nhân. B. henselae là một trong những nguyên nhân phổ biến hơn gây viêm nội tâm mạc có nuôi cấy âm tính, thường ở những bệnh nhân có nguy cơ mắc bệnh van tim. Ở những bệnh nhân bị suy giảm miễn dịch, B.henselae có thể gây ra bệnh u mạch do trực khuẩn và bệnh lý ứ máu gan. Bệnh tiến triển lan toả có thể xảy ra ở bệnh nhân AIDS.
Hạch to kéo dài trong vòng 2 đến 5 tháng. Hầu như hồi phục hoàn toàn, ngoại trừ bệnh thần kinh hoặc tổn thương gan lách nghiêm trọng, có thể gây tử vong hoặc biến chứng.
Chẩn đoán bệnh mèo cào
Xét nghiệm huyết thanh cấp tính và dưỡng bệnh hoặc xét nghiệm phản ứng chuỗi polymerase (PCR)
Đôi khi sinh thiết hạch bạch huyết
Chẩn đoán bệnh mèo cào thường được khẳng định bằng hiệu giá kháng thể dương tính (khuyến cáo xét nghiệm huyết thanh giai đoạn cấp và sau 6 tuần) hoặc xét nghiệm PCR từ mẫu chọc hút hạch lympho.
Vì bệnh hạch bạch huyết có thể do các bệnh nhiễm trùng khác (ví dụ: bệnh tularemia, nhiễm mycobacterial, brucellosis, nhiễm nấm, u lymphogranuloma venereum), nên làm các xét nghiệm nếu chẩn đoán không rõ bệnh mèo cào.
Sinh thiết hạch bạch huyết có thể được thực hiện nếu nghi ngờ bị ung thư hoặc nếu cần phải xác định chẩn đoán bệnh mèo cào. Chẩn đoán được gợi ý bởi những phát hiện mô bệnh học điển hình (ví dụ: u hạt mủ) hoặc phát hiện các sinh vật bằng cách miễn dịch huỳnh quang. Nhuộm bạc Warthin-Starry cũng có thể được sử dụng để chứng minh vi khuẩn; sự kết hợp của thuốc nhuộm với hóa mô miễn dịch có độ nhạy cao (1).
Nuôi cấy máu cho các bệnh nhân suy giảm miễn dịch và bệnh nhân có triệu chứng toàn thân. Chọc hút bạch huyết hiếm khi định danh được vi khuẩn. Tuy nhiên, loài Bartonella có thể được phân lập từ mẫu sinh thiết hạch. Phương tiện nuôi cấy đặc biệt thường được yêu cầu.
Tài liệu tham khảo chẩn đoán
1. Peng J, Fan Z, Zheng H, Lu J, Zhan Y. Combined Application of Immunohistochemistry and Warthin-Starry Silver Stain on the Pathologic Diagnosis of Cat Scratch Disease. Appl Immunohistochem Mol Morphol. 2020;28(10):781-785. doi:10.1097/PAI.0000000000000829
Điều trị bệnh mèo cào
Hạ sốt và thuốc giảm đau.
Kháng sinh trong điều trị cho bệnh nhân suy giảm miễn dịch và đôi khi cho bệnh nhân mắc bệnh hệ thống
Điều trị bệnh mèo cào ở những bệnh nhân có hệ miễn dịch bình thường bằng cách chườm nóng tại chỗ và dùng thuốc giảm đau đối với bệnh thường tự khỏi này. Nếu hạch hoá lỏng, chọc hút bằng kim nhỏ có thể giảm đau.
Điều trị bằng kháng sinh thường không được áp dụng đối với nhiễm trùng cục bộ ở những bệnh nhân có hệ miễn dịch bình thường. Tuy nhiên, azithromycin có thể được dùng để có khả năng làm giảm thời gian của các triệu chứng và hạch to (1) và có thể làm giảm nguy cơ lây lan toàn thân.
Điều trị kháng sinh được khuyến nghị cho những bệnh nhân bị suy giảm miễn dịch và thường được dùng cho bệnh nhân mắc bệnh hệ thống. Azithromycin hoặc doxycycline thường được sử dụng và các phương án khác bao gồm fluoroquinolones, rifampin và trimethoprim/sulfamethoxazole; liệu pháp phối hợp thường được sử dụng cho viêm võng mạc thần kinh và gentamicin đường tĩnh mạch được cho trong 2 tuần nếu có viêm nội tâm mạc. Điều trị kéo dài (ví dụ: vài tuần đến vài tháng) thường là cần thiết. Tính nhạy cảm kháng sinh trong phòng thí nghiệm thường không tương quan với kết quả lâm sàng.
Tài liệu tham khảo về điều trị
1. Stevens DL, Bisno AL, Chambers HF, et al. Practice guidelines for the diagnosis and management of skin and soft tissue infections: 2014 update by the Infectious Diseases Society of America [published correction appears in Clin Infect Dis. Ngày 1 tháng 5 năm 2015;60(9):1448. Dosage error in article text]. Clin Infect Dis. 2014;59(2):e10-e52. doi:10.1093/cid/ciu444