Cơ chế phòng vệ của vật chủ chống lại sự nhiễm trùng

Da thường chặn các vi sinh vật xâm nhập trừ khi nó bị tổn thương (ví dụ do động vật chân đốt, chấn thương, ống thông IV, hoặc phẫu thuật rạch). Các ngoại lệ bao gồm:

• Virus Papilloma người, có thể xâm nhập vào da bình thường, gây ra mụn cóc

• Một số ký sinh trùng (ví dụ: Schistosoma mansoni, Strongyloides stercoralis, những loại gây bệnh nhiễm giun móc)

Nhiều màng nhầy ngập trong chất tiết có đặc tính kháng khuẩn. Ví dụ: chất nhầy cổ tử cung, dịch tuyến tiền liệt và nước mắt chứa lysozyme, có tác dụng cắt đứt liên kết axit muramic trong thành tế bào vi khuẩn, đặc biệt là ở vi khuẩn gram dương; vi khuẩn gram âm được bảo vệ bởi lipopolysaccharides ở màng ngoài của vi khuẩn.

Các dịch tiết tại chỗ cũng chứa globulin miễn dịch, chủ yếu là IgG và IgA tiết ra, ngăn ngừa các vi sinh vật gắn vào tế bào chủ, và các protein liên kết sắt, rất cần thiết cho nhiều vi sinh vật.

Đường hô hấp có các hệ thống lọc đường thở trên. Nếu các sinh vật xâm lược đến được cây khí - phế quản, biểu mô nhầy sẽ vận chuyển các vi sinh vật đó ra khỏi phổi. Ho cũng giúp loại bỏ các sinh vật. Nếu các sinh vật đến được phế nang, các đại thực bào phế nang và các tế bào biểu mô hấp thụ chúng. Tuy nhiên, những biện pháp phòng vệ này có thể bị vượt qua được bởi một số lượng lớn các sinh vật hoặc do khả năng bị suy giảm do các chất gây ô nhiễm không khí (ví dụ như khói thuốc lá) hoặc can thiệp vào các cơ chế bảo vệ (ví dụ: đặt nội khí quản, mở khí quản), hoặc do dị tật bẩm sinh (ví dụ, bệnh xơ nang).

Các rào cản trong đường tiêu hóa bao gồm pH acid trong dạ dày và hoạt tính kháng khuẩn của các enzyme tụy, mật, và các chất tiết đường ruột.

Nhu động ruột và sự đào thải bình thường của tế bào biểu mô ruột loại bỏ các vi sinh vật. Nếu nhu động ruột bị chậm lại (ví dụ: do thuốc như belladonna hoặc thuốc phiện), quá trình đào thải này bị chậm lại và kéo dài một số bệnh nhiễm trùng, chẳng hạn như bệnh lỵ trực khuẩn có triệu chứng và viêm đại tràng do Clostridioides difficile gây ra.

Các cơ chế bảo vệ đường tiêu hóa có thể bị tổn thương có thể dẫn đến bệnh nhân bị nhiễm trùng đặc hiệu (ví dụ, thiếu axit dịch vị có khuynh hướng nhiễm Salmonella, Campylobacter và C. difficile).

Hệ sinh vật ruột bình thường có thể ức chế các mầm bệnh; sự thay đổi của hệ sinh vật bằng kháng sinh có thể làm phát triển quá mức các vi sinh vật gây bệnh mắc phải (ví dụ Salmonella Typhimurium), sự phát triển quá mức và độc tố của C. difficile, hoặc bội nhiễm với các sinh vật hội sinh thông thường (ví dụ: Candida albicans).

Các rào cản đường tiết niệu sinh dục bao gồm chiều dài niệu đạo (20 cm) ở nam giới, độ pH axit của âm đạo ở nữ giới, trạng thái tăng trương lực của tủy thận và nồng độ urê trong nước tiểu.

Thận cũng sản sinh và bài tiết một lượng lớn mucoprotein Tamm-Horsfall, có tác dụng gắn kết một số vi khuẩn, giúp loại bỏ các vi khuẩn đó theo cách vô hại (1).

1. 1. Wu TH, Li KJ, Yu CL, Tsai CY. Tamm-Horsfall Protein is a Potent Immunomodulatory Molecule and a Disease Biomarker in the Urinary System. Molecules. 2018;23(1):200. Xuất bản ngày 22 tháng 1 năm 2018. doi:10.3390/molecules23010200