Bệnh bạch tạng da và mắt là một khiếm khuyết di truyền trong sự hình thành melanin gây ra tình trạng giảm sắc tố da, tóc và mắt. Bệnh bạch tạng mắt ảnh hưởng đến mắt và thường không ảnh hưởng đến da. Tổn thương mắt gây ra chứng sợ ánh sáng, lác mắt, rung giật nhãn cầu và giảm thị lực. Chẩn đoán bệnh bạch tạng mắt và da thường là rõ ràng từ khi kiểm tra da, nhưng cần phải đánh giá tổn thương mắt. Không có biện pháp điều trị cho tổn thương da ngoài việc tránh nắng.
(Xem thêm Tổng quan về các bệnh sắc tố.)
Sinh lý bệnh của bệnh bạch tạng
Hình ảnh của bác sĩ Noah S. Scheinfeld và Dermatology Online Journal.
Bệnh bạch tạng da và mắt (OCA) là một nhóm bệnh di truyền hiếm gặp, trong đó số lượng tế bào melanocyte bình thường nhưng sự sản sinh melanin không có hoặc giảm đáng kể. OCA xảy ra ở những người thuộc mọi chủng tộc trên khắp thế giới. Có cả cơ chế liên quan ở da và mắt. Người ta thấy các biểu hiện liên quan đến mắt bao gồm sự bất thường trong đường dẫn quang biểu hiện bằng chứng giảm tầm nhìn với giảm thụ thể ánh sáng và làm sai lệch của các sợi xơ quang.
BSIP, KOKEL/SCIENCE PHOTO LIBRARY
Hầu hết các trường hợp của OCA là di truyền gen lặn trên nhiễm sắc thể thường; di truyền gen trội trên nhiễm sắc thể thường là chủ yếu là rất hiếm. Có 8 dạng di truyền của OCA, trong đó 4 dạng đầu tiên đã được mô tả rõ. Xem bảng Các loại và kiểu hình của bệnh bạch tạng da mắt (OCA).
Các loại và kiểu hình của bệnh bạch tạng da mắt (OCA)
Loại (số OIM) | Khiếm khuyết hoặc đột biến | Kiểu hình | Bình luận |
|---|---|---|---|
Loại I | Các đột biến trong gen TYR dẫn đến không có (OCA1A) hoặc giảm hoạt tính tyrosinase (OCA1B). Tyrosinase xúc tác một số bước trong tổng hợp melanin. | Trong OCA1A, da và tóc có màu trắng sữa, còn mắt có màu xanh xám (giảm thị lực là tình trạng nặng nhất ở dạng OCA này). Trong OCA1B, tình trạng pha loãng sắc tố có thể rõ ràng hoặc khó nhận biết. | OCA1A chiếm 40% tổng số OCA. |
Loại II (203.200) | Gen P (mắt hồng) Chức năng của protein P chưa được biết nhưng có thể liên quan đến sự điều chỉnh pH của cơ quan và sự tích tụ của glutathione. | Loại II có các kiểu hình với độ pha loãng màu sắc từ nhỏ đến vừa. Các nevi và lentigte sắc tổ có thể phát triển nếu da tiếp xúc với ánh nắng mặt trời; một số đồi mồi trở nên lớn và tối màu hơn. Màu mắt thay đổi rất nhiều. | Có mặt chất hoạt động của men tyrosinase. Loại II chiếm 50% tổng số OCA và là dạng OCA phổ biến nhất ở Châu Phi. |
Loại III (203.290) | Gen protein liên quan đến Tyrosinase 1 (TYRP1) Sản phẩm của gen này đóng vai trò quan trọng trong quá trình tổng hợp eumelanin, loại melanin phổ biến nhất trong 3 loại melanin tạo nên màu sắc của da, tóc và mắt. | Ở OCA kiểu III, da có màu nâu, tóc có màu đỏ (đỏ) và màu mắt có thể xanh hoặc nâu. | Loại III chỉ xảy ra ở những người có da tối khác (Fitzpatrick loại III đến V- xem bảng Phân loại da Fitzpatrick). |
Loại IV (606574) | Gen SLC45A2 Gen này mã hóa một protein vận chuyển qua màng liên quan đến quá trình xử lý tyrosinase và vận chuyển protein đến các melanosome. | Ở OCA kiểu IV, kiểu hình cũng tương tự như kiểu II. | Loại IV là một dạng cực kỳ hiếm gặp. Đây là dạng OCA phổ biến nhất ở Nhật Bản. |
Loại V (615312) | Liên kết với nhiễm sắc thể 4q24 Nhiễm sắc thể này nằm ở một vùng có thể mã hóa cho các protein lysosome. | Trong OCA loại V, da có màu trắng và tóc có màu vàng kim. | — |
Loại VI (113750) | Liên kết với đột biến ở gen SLC45A5 Gen này mã hóa một protein vận chuyển qua màng. | Trong OCA loại VI, da có thể trắng, tóc có thể sáng màu khi mới sinh và có thể sẫm màu theo tuổi. | — |
Loại VII (615179) | Đột biến gen C10ORF11 Gen này mã hóa một loại protein giàu leucine có thể đóng vai trò trong quá trình biệt hóa tế bào hắc tố. | Trong OCA loại VII, sắc tố da giảm và tóc có thể chuyển từ màu trắng sang màu nâu. | — |
Loại VIII (619165) | Liên quan đến đột biến gen dopachrome tautomerase (DCT) trên nhiễm sắc thể 13q32 Gen này mã hóa một loại enzyme có vai trò trong việc thay đổi màu sắc sắc tố da. | Trong OCA loại VIII, da và tóc bị giảm sắc tố nhẹ. | — |
Nettleship-Falls (bạch tạng mắt 1 [OA1]) và Forsius-Eriksson (OA2) cực kỳ hiếm so với OCA. Chúng được di truyền theo kiểu trội liên kết X. Thông thường các phát hiện chỉ giới hạn ở mắt, nhưng da có thể bị giảm sắc tố. Bệnh nhân có OA1 có thể bị điếc nhưng khởi phát muộn.
Trong một nhóm các bệnh di truyền khác, một kiểu hình lâm sàng của OCA xuất hiện cùng với bệnh lý chảy máu. Trong hội chứng Hermansky-Pudlak, những phát hiện giống như OCA xảy ra với các bất thường tiểu cầu và bệnh dự trữ lysosome ở ceroid-lipofuscin. Hội chứng này hiếm gặp, ngoại trừ những người có nguồn gốc gia đình ở Puerto Rico, nơi tỷ lệ mắc khoảng 1/1800 (1). Trong hội chứng Chédiak-Higashi, xuất hiện trên da và mắt OCA xảy ra, tóc màu xám bạc, và sự giảm tiểu cầu nhiều sẽ dẫn đến chảy máu. Bệnh nhân suy giảm miễn dịch nặng do bất thường chu kỳ của dòng bạch cầu hạt. Sự thoái hóa thần kinh tiến triển xảy ra.
Tài liệu tham khảo chung
1. Witkop CJ, Almadovar C, Piñeiro B, et al : Hermansky-Pudlak syndrome (HPS). An epidemiologic study. Ophthalmic Paediatr Genet 11(3):245-250. doi: 10.3109/13816819009020986
Các triệu chứng và dấu hiệu của bệnh bạch tạng
Các dạng di truyền khác nhau có nhiều kiểu hình khác nhau. Xem bảng Các loại và kiểu hình của bệnh bạch tạng da mắt (OCA).
Bệnh nhân bị tổn thương mắt có thể bị giảm sắc tố võng mạc, dẫn đến tình trạng cực kỳ nhạy cảm với ánh sáng (sợ ánh sáng) và tránh ánh sáng. Ngoài ra, mắt dọc (nystagmus), mắt ngang (strabismus), giảm thị lực, và mất thị giác hai mắt có thể là kết quả của việc thiếu hụt các sợi dẫn truyền ánh sáng.
Chẩn đoán bệnh bạch tạng
Đánh giá lâm sàng
Chẩn đoán tất cả các loại OCA và OA dựa trên việc khám da và mắt. Khám mắt sớm có thể phát hiện sự mờ mờ của mống mắt, giảm sắc tố võng mạc, mất sắc tố điểm mù, giảm thị lực, mắt ngang, mắt dọc.
Vì không phải lúc nào cũng có thể phân biệt được các phân nhóm của OCA nên xét nghiệm di truyền có thể hữu ích.
Điều trị bệnh bạch tạng
Bảo vệ chống nắng nghiêm ngặt
Đôi khi phẫu thuật can thiệp cho tình trạng mắt ngang
Không có cách chữa khỏi bệnh bạch tạng.
Bệnh nhân có nguy cơ cao bị cháy nắng và ung thư da (đặc biệt là ung thư biểu mô tế bào vảy) và nên tránh ánh nắng trực tiếp, sử dụng kính râm có chức năng lọc tia cực tím (UV), mặc quần áo chống nắng có chỉ số chống tia UV từ 50 trở lên và sử dụng kem chống nắng có chỉ số chống nắng phổ rộng (SPF) từ 50 trở lên để bảo vệ da khỏi các bước sóng UVA và UVB (xem phần phòng ngừa tiếp xúc với ánh nắng mặt trời).
Bệnh nhân OCA nên khám da thường xuyên. Cần lưu ý, ung thư tế bào hắc tố phát triển ở bệnh nhân OCA thường là không melanin; các vị trí phổ biến bao gồm lưng và chân.
Những điểm chính
Bệnh bạch tạng da và mắt là một nhóm các bệnh lý hiếm, thường có biểu hiện bệnh lý lưỡng cực, dẫn đến sự giảm sắc tố ở da, tóc và mắt.
Tổn thương mắt gây ra sự nhạy cảm với ánh sáng và thường là mắt dọc, mắt ngang, giảm thị lực, và mất thị giác hai mắt.
Kiểm tra mắt và da để chẩn đoán.
Hướng dẫn bệnh nhân cách để bảo vệ da và mắt khỏi tiếp xúc với ánh nắng.
