- Tổng quan về mê sảng và sa sút trí tuệ
- Sảng
- Sa sút trí tuệ
- Bệnh Alzheimer
- Các triệu chứng hành vi và tâm lý của sa sút trí tuệ
- Bệnh não do chấn thương mạn tính (CTE)
- Sa sút trí tuệ với thể Lewy và bệnh Parkinson Sa sút trí tuệ
- Sa sút trí tuệ thùy trán-thái dương (FTD)
- Não úng thủy áp suất bình thường
- Suy giảm nhận thức do mạch máu và sa sút trí tuệ
Nguồn chủ đề
Sảng (đôi khi được gọi là trạng thái lú lẫn cấp tính) và sa sút trí tuệ là những nguyên nhân phổ biến nhất của suy giảm nhận thức, mặc dù các rối loạn cảm xúc (ví dụ, trầm cảm) cũng có thể gây rối loạn nhận thức. Mê sảng và sa sút trí tuệ là những rối loạn nhận thức riêng biệt nhưng có thể khó phân biệt. Nhầm lẫn mê sảng với sa sút trí tuệ ở bệnh nhân cao tuổi là một sai sót lâm sàng phổ biến.
Những đặc điểm sau đây giúp phân biệt chúng (xem bảng Sự khác biệt giữa mê sảng và sa sút trí tuệ):
Mê sảng chủ yếu ảnh hưởng đến sự chú ý và nhận thức, thường do bệnh cấp tính hoặc ngộ độc thuốc (thuốc hoặc chất tiêu khiển) và thường có thể hồi phục.
Sa sút trí tuệ chủ yếu ảnh hưởng đến trí nhớ và các chức năng nhận thức khác, thường do những thay đổi về mặt giải phẫu ở não, khởi phát chậm hơn và thường không thể phục hồi.
Trong hầu hết các trường hợp, xét nghiệm trong phòng thí nghiệm không thể xác định chính xác nguyên nhân gây suy giảm nhận thức; việc tìm hiểu bệnh sử và khám thực thể toàn diện cũng như hiểu biết về chức năng cơ bản là điều cần thiết.
Phân biệt giữa mê sảng và sa sút trí tuệ*
Đặc điểm | Sảng | Sa sút trí tuệ |
|---|---|---|
Khởi phát | Thời điểm bắt đầu rõ ràng, đột ngột | Thời điểm bắt đầu không rõ ràng, tiến triển chậm và tăng dần. |
Thời lượng | Vài ngày đến vài tuần, mặc dù nó có thể dài hơn | Thường vĩnh viễn |
Nguyên nhân | Hầu như luôn là một tình trạng khác (ví dụ: nhiễm trùng, mất nước, sử dụng hoặc ngừng sử dụng một số loại thuốc) | Thường do bệnh não mạn tính (ví dụ bệnh Alzheimer,sa sút trí tuệ thể Lewy, sa sút trí tuệ do mạch) |
tiến triển | Thường hồi phục | tăng dần |
Hiệu quả về đêm | Hầu như luôn xấu đi | Thường xấu đi |
Khả năng chú ý | Suy giảm nặng | Được bảo tồn cho đến khi sa sút trí tuệ trở nên trầm trọng |
Mức ý thức | Suy giảm ở các mức độ khác nhau | Được bảo tồn cho đến khi sa sút trí tuệ trở nên trầm trọng |
Định hướng về thời gian và địa điểm | Thay đổi ở các mức độ khác nhau | Bị suy yếu |
Sử dụng ngôn ngữ | Chậm, thường không nhất quán và không phù hợp | Đôi khi gặp khó khăn khi tìm đúng từ |
Trí nhớ | Thay đổi ở các mức độ khác nhau | Mất trí nhớ, đặc biệt đối với các sự kiện gần đây |
Cần chăm sóc y tế | Ngay lập tức | Bắt buộc nhưng ít khẩn cấp hơn |
Hiệu quả điều trị | Thường đảo ngược các triệu chứng | Có thể làm chậm tiến triển nhưng không thể đảo ngược hoặc chữa khỏi |
* Các đặc điểm phân biệt trên nhìn chung đúng trong hầu hết các trường hợp, đồng thời hữu ích trong chẩn đoán, nhưng cũng không hiếm khi gặp các ngoại lệ. Ví dụ, chấn thương sọ não xảy ra đột ngột nhưng có thể dẫn đến sa sút trí tuệ nặng, vĩnh viễn; suy giáp có thể tạo ra bệnh cảnh sa sút trí tuệ tiến triển chậm, tăng dần nhưng có thể hồi phục hoàn toàn khi điều trị. | ||
Mặc dù mê sảng và sa sút trí tuệ được coi là những rối loạn riêng biệt, nhưng chúng có mối quan hệ phức tạp (1). Tình trạng mê sảng thường phát sinh ở những bệnh nhân mắc sa sút trí tuệ và được gọi là tình trạng mê sảng chồng lên sa sút trí tuệ (DSD). DSD có thể xảy ra ở 49% số bệnh nhân bị sa sút trí tuệ trong thời gian nằm viện (2). Ngoài ra, những bệnh nhân bị mê sảng có nguy cơ cao hơn bị sa sút trí tuệ.
Tài liệu tham khảo chung
1. Fong TG, Inouye SK:The inter-relationship between delirium and dementia: The importance of delirium prevention. Nat Rev Neurol 18 (10):579–596, 2022 doi: 10.1038/s41582-022-00698-7
2. Han QYC, Rodrigues NG, Klainin-Yobas P, Haugan G, Wu XV: Prevalence, Risk Factors, and Impact of Delirium on Hospitalized Older Adults With Dementia: A Systematic Review and Meta-Analysis. J Am Med Dir Assoc 23(1):23–32.e27, 2022. doi:10.1016/j.jamda.2021.09.008
