Thoái hóa khớp là bệnh khớp mạn tính có đặc điểm là nứt vỡ và mất sụn khớp cùng với những thay đổi khác của khớp, bao gồm phì đại xương (hình thành gai xương quanh khớp và xơ cứng). Triệu chứng bao gồm đau xuất hiện dần dần, tăng hoặc khởi phát sau vận động, cứng khớp kéo dài < 30 phút sau khi thức dậy và sau khi không hoạt động, và thỉnh thoảng có sưng khớp. Chẩn đoán được xác nhận bằng chụp X-quang. Điều trị bao gồm bảo vệ khớp, phục hồi chức năng cùng với cơ lực và thuốc để giảm đau.
Thoái hóa khớp, tình trạng rối loạn khớp phổ biến nhất, thường có triệu chứng ở độ tuổi 40 và 50 và gần như phổ biến (mặc dù không phải lúc nào cũng có triệu chứng) khi ở tuổi 80. Chỉ một nửa số bệnh nhân có những thay đổi bệnh lý của thoái hóa khớp là có triệu chứng (1). Dưới 40 tuổi, hầu hết thoái hóa khớp lớn xảy ra ở nam giới và thường do chấn thương hoặc do thay đổi giải phẫu (ví dụ: loạn sản xương hông). Nữ giới trội hơn hẳn về số lượng trong độ tuổi từ 40 tuổi đến 70 tuổi, sau đó nam giới và nữ giới đều bị ảnh hưởng như nhau (2).
Tài liệu tham khảo
1. Hannan MT, Felson DT, Pincus T. Analysis of the discordance between radiographic changes and knee pain in osteoarthritis of the knee. J Rheumatol. 2000;27(6):1513-1517.
2. Allen KD, Thoma LM, Golightly YM. Epidemiology of osteoarthritis. Osteoarthritis Cartilage. 2022;30(2):184-195. doi:10.1016/j.joca.2021.04.020
Phân loại thoái hóa khớp
Thoái hóa khớp được phân loại là nguyên phát (vô căn) hoặc thứ phát do một số nguyên nhân đã biết.
Thoái hóa khớp nguyên phát có thể khu trú ở các khớp cụ thể (ví dụ: bàn tay, khớp gối, khớp háng). Nếu thoái hóa khớp nguyên phát liên quan đến nhiều khớp thì được phân loại là thoái hóa khớp toàn thân.
Thoái hóa khớp thứ phát là kết quả của các tình trạng bệnh lý làm thay đổi môi trường vi mô của cấu trúc sụn hoặc của khớp. Những tình trạng này bao gồm chấn thương nghiêm trọng, các bất thường bẩm sinh ở khớp, khiếm khuyết về chuyển hóa (ví dụ: bệnh nhiễm sắc tố sắt mô, bệnh Wilson), nhiễm trùng (gây viêm khớp sau nhiễm trùng), bệnh nội tiết và bệnh do nguyên nhân thần kinh và các rối loạn làm thay đổi cấu trúc và chức năng bình thường của sụn trong (ví dụ: viêm khớp dạng thấp, viêm khớp do vẩy nến, bệnh lắng đọng tinh thể canxi).
Sinh lý bệnh thoái hóa khớp
Các khớp bình thường có ít tiếng lục khục khi cử động và không bị mòn khi vận động thông thường, vận động quá mức hoặc hầu hết các chấn thương. Sụn hyalin là cấu trúc vô mạch, không có thần kinh chi phối, và không có mạch bạch huyết. Các thành phần của sụn khớp bao gồm 95% là nước và chất ngoại bào và tế bào sụn khớp chỉ chiếm 5%. Tế bào sụn có chu kỳ tế bào dài nhất trong cơ thể (tương tự như tế bào thần kinh trung ương và tế bào cơ). Sức khỏe và chức năng của sụn phụ thuộc vào việc ép và nhả khi chịu sức nặng của trọng lượng và sử dụng sức nặng của trọng lượng (nghĩa là ép sẽ bơm dịch từ sụn vào khoang khớp và vào các mao mạch và tĩnh mạch, trong khi nhả sẽ cho phép sụn tái nở ra, ngậm nhiều nước và hấp thụ các chất điện giải và các chất dinh dưỡng cần thiết).
Thường không rõ nguyên nhân gây thoái hóa khớp, nhưng viêm xương khớp đôi khi bắt đầu bằng các cơ chế bất thường do chấn thương gây ra (ví dụ: rách sụn chêm), truyền các chất trung gian gây viêm từ màng hoạt dịch vào sụn hoặc các khiếm khuyết trong chuyển hóa sụn. Béo phì gây ra một số khiếm khuyết về quá trình chuyển hóa sụn, dẫn đến tổn thương chất nền của sụn và tái tổ chức xương dưới sụn qua trung gian adipokine, chẳng hạn như leptin và adipsin và kết hợp bởi các yếu tố cơ học do thừa cân. Sự hủy hoại mô kích thích tế bào sụn cố gắng sửa chữa, làm tăng sản xuất proteoglycans và collagen. Tuy nhiên, quá trình sửa chữa cũng sẽ kích thích các enzym làm giáng hóa sụn cũng như các cytokine viêm. Các chất trung gian gây viêm sẽ kích hoạt một chu trình viêm, kích thích thêm các tế bào sụn và tế bào màng hoạt dịch lót, cuối cùng phá vỡ sụn. Tế bào sụn trải qua quá trình chết tế bào (apoptosis). Khi sụn bị phá hủy, dẫn đến lộ xương dưới sụn và xương sẽ bị xơ và cứng.
Tất cả các mô khớp và một số mô quanh khớp có thể liên quan đến thoái hóa khớp. Xương dưới sụn bị cứng, sau đó bị nhồi máu, và phát triển nang dưới sụn. Các quá trình sửa chữa xương gây ra xơ xương dưới sụn và hình thành gai xương ở rìa khớp. Các gai xương phát triển dường như để ổn định khớp. Sụn ban đầu có thể trở nên phì đại nhưng sau đó sẽ thoái hóa. Hoạt dịch bị viêm nhẹ và dày lên và tạo ra hoạt dịch có độ nhớt ít hơn và thể tích lớn hơn. Các gân cạnh khớp và dây chằng bị chèn ép, dẫn đến viêm gân và co rút. Khi khớp trở nên ít di động hơn, các cơ xung quanh sẽ yếu đi và ít hỗ trợ hơn. Các sụn chêm ở khớp gối có phân bố các dây thần kinh, nứt ra và có thể bị phân mảnh và góp phần gây đau.
Thoái hóa khớp cột sống có thể, ở cấp độ đĩa đệm, khiến cho các dây chằng dọc sau, nằm phía sau thân đốt sống nhưng phía trước tủy sống, dày lên và tăng sinh rõ rệt. Nó có thể trở thành các thanh ngang xâm lấn vào phần trước tủy sống. Phì đại và tăng sản của dây chằng vàng, nằm phía sau tủy sống, thường chèn ép phía sau ống sống, gây ra hẹp ống sống thắt lưng. Ngược lại, rễ thần kinh trước và sau, hạch, và dây thần kinh tủy sống được bảo vệ tương đối tốt trong lỗ liên hợp, chỉ chiếm 25% không gian có sẵn và có khả năng đệm tốt.
Triệu chứng và dấu hiệu của thoái hóa khớp
Thoái hoá khớp thường bắt đầu từ từ, thường bắt đầu với một hoặc vài khớp.
Đau là triệu chứng sớm nhất của thoái hóa khớp, đôi khi được mô tả là nhức nhối sâu bên trong. Đau thường tăng lên ở những tư thế chịu trọng lực và giảm khi nghỉ ngơi nhưng cuối cùng có thể đau liên tục.
Cứng khớp sau khi ngủ dậy hoặc không hoạt động nhưng kéo dài < 30 phút và giảm đi khi vận động. Khi thoái hóa khớp tiến triển, cử động của khớp bị hạn chế, ấn đau và cảm giác lạo xạo hoặc cảm giác tiếng kèn kẹt phát sinh. Tràn dịch khớp ở các khớp lớn hơn, đặc biệt là khớp gối, là phổ biến. Dịch khớp thường không viêm (tức là ≤ 2000 WBC/mcL).
Có thể bị co rút ở tư thế gấp. Viêm màng hoạt dịch cấp tính hoặc nặng rất hiếm gặp.
Được sự cho phép của nhà xuất bản. Từ Myers S: Atlas về Thấp khớp. Biên tập bởi G Hunder. Philadelphia, Current Medicine, 2005.
Đau khi sờ và đau khi vận động thụ động là những dấu hiệu tương đối muộn. Co cứng cơ và co rút làm đau tăng. Khối cơ học do các vật thể rời ra trong khớp hoặc sụn chêm bị dịch chuyển hoặc bị rách có thể xảy ra và gây ra tình trạng khóa khớp hoặc kẹt khớp. Sự biến dạng và các lỏng lẻo cũng có thể xuất hiện.
Thoái hóa khớp thường tiến triển không thường xuyên nhưng đôi khi dừng lại mà không dự đoán được.
Các khớp thường bị thương tổn nhất trong thoái hóa khớp bao gồm:
Khớp liên đốt xa (DIP) và khớp liên đốt gần (PIP) (tương ứng gây ra các nốt Heberden và nốt Bouchard)
Khớp cổ tay-ngón tay của ngón tay cái (khớp bàn tay thường bị đau nhất)
Đĩa đệm và khớp liên mấu trong thoái hóa cột sống cổ và thắt lưng
Khớp bàn ngón chân cái
Khớp háng
Khớp gối
© Springer Science+Business Media
Thoái hóa cột sống cổ và cột sống thắt lưng có thể dẫn đến bệnh tủy sống hoặc bệnh rễ thần kinh. Tuy nhiên, các dấu hiệu lâm sàng của tổn thương tủy sống thường nhẹ. Hẹp cột sống thắt lưng có thể gây đau lưng hoặc đau chân trầm trọng hơn khi đi bộ (đau cách hồi do thần kinh, đôi khi được gọi là giả đau cách hồi) hoặc khi ưỡn lưng. Bệnh lý rễ thần kinh có thể nổi trội hơn nhưng ít phổ biến hơn vì rễ thần kinh và hạch được bảo vệ tốt. Đôi khi xảy ra tình trạng suy giảm chức năng động mạch đốt sống, nhồi máu tủy sống và chứng khó nuốt do gai xương cổ chèn ép vào thực quản. Các triệu chứng và dấu hiệu do thoái hóa khớp nói chung cũng có thể xuất phát từ xương dưới sụn, cấu trúc dây chằng, màng hoạt dịch, bao hoạt dịch quanh khớp, bao khớp, cơ, gân, đĩa đệm và màng xương, tất cả đều nhạy cảm với đau. Áp lực tĩnh mạch có thể tăng trong tủy xương dưới sụn và gây đau (đôi khi được gọi là đau xương do thiếu máu).
BÁC SĨ P. MARAZZI/SCIENCE PHOTO LIBRARY
Thoái hóa khớp háng gây mất dần phạm vi vận động và thường có triệu chứng nhất trong các hoạt động chịu trọng lượng của cơ thể hoặc xoay hoàn toàn (ví dụ: khi đi tất hoặc khi vào xe). Có thể đau ở vùng bẹn hoặc mấu chuyển lớn hoặc lan tới đùi và đầu gối.
Thoái hóa khớp gối gây mất sụn (mất khoang giữa ở phần lớn các trường hợp). Các dây chằng lỏng lẻo và khớp trở nên mất vững, với đau do tổn thương dây chằng và gân.
Thoái hóa khớp bàn tay gây hẹp khoang khớp kèm theo đau, cứng khớp và hạn chế chức năng. Có thể quan sát thấy viêm màng hoạt dịch. Thoái hóa khớp bàn tay chủ yếu ảnh hưởng đến khớp DIP, khớp PIP và khớp bàn tay ngón tay cái. Các khớp bàn ngón tay thứ 2 và thứ 3 ít bị tổn thương hơn, nhưng cổ tay gần như không bị tổn thương. Thoái hóa khớp có nốt được đặc trưng bởi các nốt Heberden và nốt Bouchard. Thoái hóa khớp ăn mòn được đặc trưng bởi các tổn thương ăn mòn nặng được quan sát thấy trên X-quang. Tại thời điểm này, vẫn chưa chắc chắn liệu thoái hóa khớp ăn mòn có phải là một biến thể của thoái hóa khớp bàn tay hay nó là một thực thể riêng biệt, chẳng hạn như bệnh vi tinh thể (ví dụ: viêm khớp do canxi pyrophosphate).
Hình ảnh do bác sĩ Kinanah Yaseen cung cấp.
Chẩn đoán thoái hóa khớp
Các phim chụp X-quang
Được sự cho phép của nhà xuất bản. Từ Myers S: Atlas về Thấp khớp. Biên tập bởi G Hunder. Philadelphia, Current Medicine, 2005.
Thoái hóa khớp cần phải được nghi ngờ ở những bệnh nhân có các triệu chứng và dấu hiệu khởi phát từ từ, đặc biệt ở người cao tuổi. Nếu nghi ngờ thoái hóa khớp, cần phải chụp X-quang các khớp có nhiều triệu chứng nhất. Các phim X-quang thường cho thấy các gai xương ở rìa, hẹp khe khớp, tăng mật độ xương dưới sụn, hình thành u nang dưới sụn, tái tạo xương và đôi khi là tràn dịch khớp. Chụp X quang đầu gối khi đứng chịu trọng lượng cơ thể (góc chụp tiếp tuyến khi đầu gối gập 30°) nhạy hơn trong việc phát hiện tình trạng hẹp khe khớp. Khác biệt giữa mức độ nặng của triệu chứng và mức độ nặng của những thay đổi trên hình ảnh là phổ biến (1).
Hình ảnh do Bác sĩ Roy Altman cung cấp.
Các nghiên cứu trong phòng thí nghiệm là bình thường đối với thoái hóa khớp nhưng đôi khi có thể được cần phải có để loại trừ các rối loạn khác hoặc để chẩn đoán một bệnh nền gây thoái hóa khớp thứ phát. Nếu thoái hóa khớp gây tràn dịch khớp, phân tích dịch khớp có thể giúp phân biệt với viêm khớp; trong thoái hóa khớp, dịch khớp thường trong, nhớt và có ≤ 2000 bạch cầu/mcL.
Thoái hóa khớp có tổn thương đáng kể bên ngoài các khớp thông thường (ví dụ: khớp bàn ngón tay [MCP], cổ chân) gợi ý thoái hóa khớp thứ phát; Có thể cần phải đánh giá thêm để xác định bệnh lý nền ban đầu (ví dụ: rối loạn nội tiết, rối loạn chuyển hóa, ung thư hoặc rối loạn cơ-sinh học).
Tài liệu tham khảo chẩn đoán
1. Bijsterbosch J, Watt I, Meulenbelt I, et al: Clinical and radiographic disease course of hand osteoarthritis and determinants of outcome after 6 years. Ann Rheum Dis 70(1):68-73, 2011 doi:10.1136/ard.2010.133017
Điều trị thoái hóa khớp
Điều trị không dùng thuốc (ví dụ: giáo dục, giảm cân thích hợp, các biện pháp phục hồi và hỗ trợ)
Điều trị bằng thuốc
Mục tiêu điều trị thoái hóa khớp là giảm đau, duy trì mức linh hoạt của khớp, tối ưu hóa khớp và chức năng tổng thể. Các phương pháp điều trị cơ bản bao gồm các biện pháp vật lý bao gồm phục hồi chức năng; thiết bị hỗ trợ; tập thể dục tăng sức mạnh, linh hoạt, và độ bền; giáo dục bệnh nhân; và thay đổi trong các hoạt động của cuộc sống hàng ngày. Các liệu pháp bổ trợ bao gồm điều trị bằng thuốc và phẫu thuật. (Xem thêm 2019 American College of Rheumatology/Arthritis Foundation Guideline for the Management of Osteoarthritis of the Hand, Hip, and Knee để biết về xử trí thoái hóa khớp háng và thoái hóa khớp gối không dùng thuốc.)
Các biện pháp vật lý
Giảm cân vừa phải ở bệnh nhân thừa cân thường làm giảm đau và thậm chí có thể làm giảm sự tiến triển của thoái hóa khớp gối (1). Các kỹ thuật phục hồi chức năng được bắt đầu tốt nhất trước khi xuất hiện hạn chế vận dộng.
Các bài tập (phạm vi vận động, đẳng áp, đẳng trương, đẳng động, tư thế, tăng cường sức bền – xem Vật lý trị liệu) duy trì phạm vi vận động và tăng khả năng hấp thụ lực căng của gân và cơ trong quá trình vận động khớp. Tập thể dục có thể làm chậm tiến triển bệnh và cải thiện các triệu chứng khớp, khả năng vận động và chất lượng cuộc sống ở bệnh nhân thoái hóa khớp gối và/hoặc khớp háng (2, 3). Mặc dù không có đủ bằng chứng để khuyến nghị một chế độ tập thể dục cụ thể hơn một chế độ tập thể khác, các bài tập dưới nước đặc biệt hữu ích cho những bệnh nhân bị đau dữ dội hơn và việc tập thể dục có tác động thấp có thể mang lại lợi ích cho bệnh nhân có những hạn chế về chức năng. Tập thể dục kéo giãn nên được thực hiện hàng ngày.
Bất động trong bất kỳ thời gian kéo dài nào cũng có thể thúc đẩy sự co cứng và làm trầm trọng thêm giai đoạn lâm sàng. Tuy nhiên, nghỉ ngơi vài phút (4 tiếng đến 6 tiếng một lần vào ban ngày) là hợp lý nếu cân bằng với việc tập luyện và sử dụng khớp.
Việc sửa đổi các sinh hoạt hàng ngày có thể có tác dụng. Ví dụ, một bệnh nhân bị thoái hóa khớp ở cột sống thắt lưng, hông hoặc khớp gối cần phải tránh các loại ghế mềm sâu và ghế tựa có tư thế xấu và khó đứng dậy. Việc sử dụng thường xuyên gối dưới khoeo trong khi ngồi làm tăng co gấp và nên tránh. Tuy nhiên, gối nằm giữa hai khớp gối thường có thể làm giảm đau lưng. Bệnh nhân nên ngồi trên ghế lưng thẳng, không bị gập, ngủ trên giường cứng (có lẽ với giát dường), dùng ghế ô tô dựng về phía trước và được thiết kế cho thoải mái, tập bài thể dục tư thế, đi giày thể thao và giày chuyên dụng, và tiếp tục việc làm và hoạt động thể chất.
Trong thoái hóa khớp ở cột sống, khớp gối hoặc khớp cổ tay-ngón tay của ngón tay cái, các hỗ trợ khác nhau có thể làm giảm đau và tăng chức năng, nhưng để duy trì khả năng linh hoạt, các hỗ trợ cần phải đi kèm với các chương trình tập thể dục cụ thể. Đối với thoái hóa khớp gối trong, chỉnh hình được thiết kế để giảm gánh lên khớp gối được ưu tiên hơn so với lót nêm ngoài, mang lại kết quả không rõ ràng (4).
Điều trị bằng thuốc
Điều trị bằng thuốc là một phần bổ sung cho chương trình thể chất.
Thuốc chống viêm không steroid (NSAID) là thuốc chính của điều trị bằng thuốc trong điều trị thoái hóa khớp. Thuốc bôi tại chỗ được ưu tiên làm liệu pháp ban đầu cho khớp gối và khớp bàn tay (tức là khớp nông) do hiệu quả của thuốc có thể có và hạn chế phơi nhiễm toàn thân, do đó làm giảm thiểu nguy cơ bị các tác dụng bất lợi của thuốc (5). NSAID đường uống, bao gồm thuốc ức chế cyclooxygenase-2 (COX-2) có chọn lọc (coxib), có thể được xem xét nếu bệnh nhân bị đau dai dẳng hoặc có các dấu hiệu viêm (ví dụ: ban đỏ, nóng); thuốc này cần phải được sử dụng trong thời gian ngắn có thể do nguy cơ bị các tác dụng bất lợi tiềm ẩn ở đường tiêu hóa, tim mạch và thận. Bảo vệ dạ dày cần phải được xem xét khi sử dụng NSAID ở bệnh nhân cao tuổi.
Capsaicin bôi tại chỗ có thể hữu ích trong việc giảm đau ở các khớp nông (ví dụ: khớp gối và bàn tay) bằng cách làm gián đoạn quá trình truyền cảm giác đau (6). Tuy nhiên, thuốc này chủ yếu được sử dụng trong điều trị thoái hóa khớp gối hơn là thoái hóa khớp bàn tay vì thiếu bằng chứng trực tiếp trong điều trị thoái hóa khớp bàn tay và tăng nguy cơ bị nhiễm bẩn ở mắt (khi bôi ở bàn tay).
Duloxetine, một loại thuốc ức chế tái hấp thu serotonin norepinephrine, có thể có tác dụng giảm đau do thoái hóa khớp (7) ở mức độ không đáng kể. Thuốc này có thể được sử dụng cho những bệnh nhân không đáp ứng hoàn toàn với các NSAID hoặc có chống chỉ định ngăn cản việc sử dụng các loại thuốc đó.
Acetaminophen có thể được thử dùng ở những bệnh nhân không bị bệnh gan hoặc không uống nhiều rượu, không dung nạp với các liệu pháp khác. Tuy nhiên, việc sử dụng thuốc này cần phải được giới hạn dựa trên bằng chứng cho thấy tác dụng không đáng kể đối với đau (8).
Corticosteroid dạng dự trữ nội khớp có thể giúp làm giảm đau trong thời gian ngắn ở một số bệnh nhân (9); tuy nhiên, tác dụng giả dược mạnh mẽ đã được chứng minh trong các thử nghiệm lâm sàng. Việc tiêm corticosteroid vào khớp thường xuyên làm tăng nguy cơ mất sụn (10). Nói chung corticosteroid toàn thân không có vai trò trong điều trị thoái hóa khớp, mặc dù một số bệnh nhân cho biết có giảm đau khi dùng corticosteroid vì những lý do khác.
Các thuốc giảm đau mạnh hơn, chẳng hạn như tramadol hoặc hiếm khi là các opioid khác, có ít lợi ích trong việc kiểm soát các bệnh lý không phải ung thư và có nguy cơ cao bị các tác dụng bất lợi (11); do đó, nhìn chung là nên tránh sử dụng các thuốc này.
Phẫu thuật
Phẫu thuật cắt cung sau cột sống và thay toàn bộ khớp cần phải được xem xét nếu các phương pháp không phẫu thuật thất bại.
Các liệu pháp bổ trợ và liệu pháp nghiên cứu khác
Có các biện pháp bổ trợ khác nhau để điều trị thoái hóa khớp, nhưng việc sử dụng thường quy của các biện pháp này không được khuyến nghị do bằng chứng hạn chế về hiệu quả của các biện pháp này. Tuy nhiên, có thể sử dụng một số liệu pháp một cách hợp lý, đặc biệt là đối với những bệnh nhân có các triệu chứng khó chữa, sau khi xem xét các yếu tố khác, chẳng hạn như sở thích cá nhân, tác hại tiềm ẩn và chi phí.
Một số liệu pháp có thể làm giảm đau bao gồm xoa bóp, miếng đệm chườm nóng và châm cứu.
Các công thức bào chế axit hyaluronic nội khớp đã được sử dụng để điều trị thoái hóa khớp gối kháng với các biện pháp khác. Tuy nhiên, hiệu quả của các công thức bào chế này ở bệnh nhân thoái hóa khớp gối còn hạn chế và có thể không có ý nghĩa lâm sàng (12); do đó, các công thức bào chế này không được khuyến nghị trừ khi tất cả các phương án khác không mang lại lợi ích. Công thức bào chế axit hyaluronic không được khuyến nghị trong thoái hóa khớp háng hoặc thoái hóa khớp vai (13). Ở một số bệnh nhân, tiêm tại chỗ có thể gây viêm bao hoạt dịch nghiêm trọng. Các thử nghiệm phân nhóm ngẫu nhiên đã cho thấy tác dụng giả dược mạnh của bất kỳ lần tiêm nội khớp nào để điều trị thoái hóa khớp (14). Những mũi tiêm này đã được chứng minh là không có tác dụng điều chỉnh bệnh.
Tiêm huyết tương giàu tiểu cầu nội khớp thường không được khuyến nghị do thiếu bằng chứng về hiệu quả so với tiêm axit hyaluronic, corticosteroid hoặc nước muối sinh lý nội khớp (15).
Glucosamine sulfate 1500 mg uống mỗi ngày một lần được cho là có tác dụng giảm đau và làm chậm quá trình thoái hóa khớp; chondroitin sulfate 1200 mg mỗi ngày một lần cũng được đề xuất để giảm đau. Các nghiên cứu cho đến nay đã cho thấy hiệu quả hỗn hợp trong việc giảm đau, thời gian bắt đầu giảm đau thường bị trì hoãn và không có tác dụng mạnh trong việc bảo tồn sụn (16, 17). Sử dụng các chất bổ sung dinh dưỡng khác, chẳng hạn như curcumin (nghệ) và Boswellia serrata, không được khuyến nghị thường xuyên do thiếu bằng chứng mạnh mẽ về lợi ích (18). Tuy nhiên, những chất bổ sung này là hợp lý để thử nếu bệnh nhân quan tâm đến điều này và có thể giảm đau. Không nên sử dụng flavocoxid, một hợp chất có nguồn gốc từ thực vật, vì đã có báo cáo về tổn thương gan nghiêm trọng (19).
Kích thích dây thần kinh bằng điện qua da (TENS) không được khuyến nghị trong điều trị thoái hóa khớp gối dựa trên các thử nghiệm phân nhóm ngẫu nhiên cho thấy thiếu lợi ích (20).
Không rõ liệu sử dụng miếng dán lidocaine 5% làm giảm đau.
Các liệu pháp thực nghiệm có thể bảo tồn sụn hoặc cho phép ghép tế bào sụn đang được nghiên cứu. Liệu pháp tế bào gốc trung mô để phục hồi sụn được cho là mang lại kết quả tích cực, đặc biệt là trong thoái hóa khớp gối (21), nhưng phương pháp này vẫn được coi là thử nghiệm, với rất ít bằng chứng ủng hộ việc sử dụng liệu pháp này trên lâm sàng (22). Các kháng thể đơn dòng chống lại yếu tố tăng trưởng thần kinh đang được nghiên cứu để điều trị đau mạn tính do thoái hóa khớp. Tuy nhiên, một số thử nghiệm dẫn đến thoái hóa khớp nhanh và hoại tử xương đã hạn chế sự phát triển của các thuốc này (23).
Tài liệu tham khảo về điều trị
1. Messier SP, Resnik AE, Beavers DP, et al: Intentional weight loss in overweight and obese patients with knee osteoarthritis: Is more better?. Arthritis Care Res (Hoboken) 70(11):1569-1575, 2018. doi:10.1002/acr.23608
2. Juhl C, Christensen R, Roos EM, et al: Impact of exercise type and dose on pain and disability in knee osteoarthritis: a systematic review and meta-regression analysis of randomized controlled trials. Arthritis Rheumatol 66(3):622-636, 2014. doi:10.1002/art.38290
3. Lo GH, Vinod S, Richard MJ, et al: Association Between Walking for Exercise and Symptomatic and Structural Progression in Individuals With Knee Osteoarthritis: Data From the Osteoarthritis Initiative Cohort. Arthritis Rheumatol. 2022;74(10):1660-1667. doi:10.1002/art.42241
4. Parkes MJ, Maricar N, Lunt M, et al: Lateral wedge insoles as a conservative treatment for pain in patients with medial knee osteoarthritis: a meta-analysis. JAMA 310(7):722–730, 2013 doi:10.1001/jama.2013.243229
5. Derry S, Conaghan P, Da Silva JA, et al: Topical NSAIDs for chronic musculoskeletal pain in adults. Cochrane Database Syst Rev 4(4):CD007400, 2016. Xuất bản ngày 22 tháng 4 năm 2016 doi:10.1002/14651858.CD007400.pub3
6. De Silva V, El-Metwally A, Ernst E, Lewith G, Macfarlane GJ; Arthritis Research UK Working Group on Complementary and Alternative Medicines: Evidence for the efficacy of complementary and alternative medicines in the management of osteoarthritis: a systematic review. Rheumatology (Oxford) 50(5):911-920, 2011 doi:10.1093/rheumatology/keq379
7. Wang ZY, Shi SY, Li SJ, et al: Efficacy and safety of duloxetine on osteoarthritis knee pain: a meta-analysis of randomized controlled trials. Pain Med 16(7):1373-1385, 2015. doi:10.1111/pme.12800
8. Machado GC, Maher CG, Ferreira PH, et al: Efficacy and safety of paracetamol for spinal pain and osteoarthritis: systematic review and meta-analysis of randomised placebo controlled trials. BMJ. 2015;350:h1225. Xuất bản ngày 31 tháng 3 năm 2015 doi:10.1136/bmj.h1225
9. Jüni P, Hari R, Rutjes AW, et al: Intra-articular corticosteroid for knee osteoarthritis. Cochrane Database Syst Rev 2015(10):CD005328, 2015. Xuất bản ngày 22 tháng 10 năm 2015 doi:10.1002/14651858.CD005328.pub3
10. McAlindon TE, LaValley MP, Harvey WF, et al: Effect of intra-articular triamcinolone vs saline on knee cartilage volume and pain in patients with knee osteoarthritis: randomized clinical trial. JAMA 317(19):1967–1975, 2017 doi:10.1001/jama.2017.5283
11. Busse JW, Wang L, Kamaleldin M, et al: Opioids for chronic noncancer pain: a systematic review and meta-analysis. JAMA 320(23):2448-2460, 2018. doi:10.1001/jama.2018.18472
12. Jevsevar D, Donnelly P, Brown GA, Cummins DS. Viscosupplementation for osteoarthritis of the knee: a systematic review of the evidence. J Bone Joint Surg Am 97(24):2047-2060, 2015. doi:10.2106/JBJS.N.00743
13. Kolasinski SL, Neogi T, Hochberg MC, et al: 2019 American College of Rheumatology/Arthritis Foundation Guideline for the Management of Osteoarthritis of the Hand, Hip, and Knee. Arthritis Care Res (Hoboken) 72(2):149–162, 2020 doi:10.1002/acr.24131
14. Previtali D, Merli G, Di Laura Frattura G, et al: The long-lasting effects of "placebo injections" in knee osteoarthritis: a meta-analysis. Cartilage 13(1_suppl):185S-196S, 2021. doi:10.1177/1947603520906597
15. Costa LAV, Lenza M, Irrgang JJ, Fu FH, Ferretti M : How does platelet-rich plasma compare clinically to other therapies in the treatment of knee osteoarthritis? A systematic review and meta-analysis. Am J Sports Med 51(4):1074-1086, 2023. doi:10.1177/03635465211062243
16. Eriksen P, Bartels EM, Altman RD, et al: Risk of bias and brand explain the observed inconsistency in trials on glucosamine for symptomatic relief of osteoarthritis: a meta-analysis of placebo-controlled trials. Arthritis Care Res (Hoboken) 66(12):1844-1855, 2014. doi:10.1002/acr.22376
17. Lee YH, Woo JH, Choi SJ, Ji JD, Song GG: Effect of glucosamine or chondroitin sulfate on the osteoarthritis progression: a meta-analysis. Rheumatol Int 30(3):357-363, 2010. doi:10.1007/s00296-009-0969-5
18. Liu X, Machado GC, Eyles JP, Ravi V, Hunter DJ: Dietary supplements for treating osteoarthritis: a systematic review and meta-analysis. Br J Sports Med 52(3):167-175, 2018. doi:10.1136/bjsports-2016-097333
19. Chalasani N, Vuppalanchi R, Navarro V, et al: Acute liver injury due to flavocoxid (Limbrel), a medical food for osteoarthritis: a case series. Ann Intern Med 156(12):857-W300, 2012. doi:10.7326/0003-4819-156-12-201206190-00006
20. Reichenbach S, Jüni P, Hincapié CA, et al: Effect of transcutaneous electrical nerve stimulation (TENS) on knee pain and physical function in patients with symptomatic knee osteoarthritis: the ETRELKA randomized clinical trial. Osteoarthritis Cartilage 30(3):426-435, 2022. doi:10.1016/j.joca.2021.10.015
21. Yubo M, Yanyan L, Li L, et al: Clinical efficacy and safety of mesenchymal stem cell transplantation for osteoarthritis treatment: a meta-analysis. PLoS ONE 12(4):e0175449, 2017 doi: 10.1371/journal.pone.0175449. eCollection 2017
22. Pas HI, Winters M, Haisma HJ, et al: Stem cell injections in knee osteoarthritis: a systematic review of the literature. Br J Sports Med 51(15):1125–1133, 2017 doi:10.1136/bjsports-2016-096793
23. Sanga P, Katz N, Polverejan E, et al: Long-term safety and efficacy of fulranumab in patients with moderate-to-severe osteoarthritis pain: a phase II randomized, double-blind, placebo-controlled extension study. Arthritis Rheumatol 69(4):763-773, 2017. doi:10.1002/art.39943
Những điểm chính
Thoái hóa khớp, bệnh lý khớp phổ biến nhất, trở nên đặc biệt phổ biến khi lão hóa.
Các đặc điểm sinh bệnh học chủ chốt bao gồm sự nứt và mất sụn khớp, phì đại xương.
Thoái hóa khớp có thể ảnh hưởng đến các khớp cụ thể (đôi khi là thứ phát sau chấn thương hoặc một vấn đề khác ở khớp) hoặc toàn thân.
Các triệu chứng bao gồm khởi phát đau khớp dần dần, tình trạng đau trở nên trầm trọng hơn khi chịu trọng lượng cơ thể hoặc căng thẳng cơ học và giảm bớt khi nghỉ ngơi và tình trạng cứng khớp giảm bớt khi hoạt động.
Xác nhận chẩn đoán bằng các dấu hiệu X-quang như gai xương ở rìa, hẹp khe khớp, tăng mật độ xương dưới sụn, tái tạo xương và đôi khi hình thành u nang dưới sụn và tràn dịch khớp.
Sự khác biệt giữa mức độ nặng của các triệu chứng và mức độ nặng của những thay đổi trên chẩn đoán hình ảnh là phổ biến.
Điều trị ban đầu với các biện pháp vật lý bao gồm đến phục hồi chức năng; thiết bị hỗ trợ; bài tập sức mạnh, linh hoạt, và độ bền; giáo dục bệnh nhân; và sửa đổi trong các hoạt động của cuộc sống hàng ngày.
Điều trị bổ trợ bằng thuốc (ví dụ: thuốc chống viêm không steroid, duloxetine) và phẫu thuật.
Thông tin thêm
Sau đây là các tài nguyên tiếng Anh có thể hữu ích. Vui lòng lưu ý rằng CẨM NANG không chịu trách nhiệm về nội dung của các tài nguyên này.
European League Against Rheumatism: EULAR Recommendations for the Management of Rheumatoid Arthritis with Synthetic and Biological Disease-Modifying Antirheumatic Drugs: 2019 Update
Sharma L: Osteoarthritis of the knee. N Engl J Med ngày 7 tháng 1 năm 2021;384(1):51-59. doi: 10.1056/NEJMcp1903768
