Bệnh lý điểm bám gân Achilles là đau ở vị trí bám của gân Achilles ở mặt sau trên của xương gót. Chẩn đoán là lâm sàng. Chụp X quang phim nghiêng có thể cho thấy các gai xương (chồi xương). Điều trị bằng kéo giãn, nẹp cố định, và đệm gót.
(Xem thêm Tổng quan các bệnh lý bàn chân và cổ chân.)
Nguyên nhân của bệnh lý điểm bám gân Achilles là sự co kéo thường xuyên của gân Achilles trên xương gót. Các cơ cẳng chân bị co hoặc rút ngắn lại (do lối sống tĩnh tại và béo phì) và tập thể thao quá độ là những yếu tố nguy cơ. Bệnh lý điểm bám gân có thể gây ra bởi bệnh lý cột sống huyết thanh âm tính. Kháng sinh fluoroquinolone làm tăng nguy cơ bị viêm gân Achilles hoặc đứt gân đặc biệt ở người trên 60 tuổi.
Biểu hiện đặc trưng là đau ở phía sau gót chân dưới chỗ cao nhất phần đệm gót giầy khi đi lại. Chẩn đoán khi đau khi ấn vào vị trí bám của gân ở một bệnh nhân có các triệu chứng này. Gấp cổ chân về phía mu chân bằng tay khi ấn thường làm đau nặng hơn. Viêm điểm bám gân tái phát và đặc biệt là tại nhiều điểm bám gân có giá trị gợi ý (tiền sử và hiện tại) bệnh lý cột sống huyết thanh âm tính.
Điều trị bệnh điểm bám gân Achilles
Kéo giãn, nẹp cố định, và đệm gót
Nếu có, điều trị bệnh lý viêm khớp cột sống
Vật lý trị liệu rất cần thiết cho các chương trình tập luyện tại nhà, tập trung vào kỹ thuật kéo giãn cơ cẳng chân, nên làm mỗi lần khoảng 10 phút, 2 đến 3 lần/ngày. Bệnh nhân có thể dùng lực đè lên phía sau để căng cơ cẳng chân trong khi hai tay đẩy bức tường phía trước mặt, kèm theo khớp gối mở rộng và bàn chân gấp về mu nhờ trọng lượng cơ thể bệnh nhân (căng bắp chân khi đứng). Để giảm thiểu tổn thương gân Achilles bởi trọng lượng cơ thể, bệnh nhân nên vận động bàn chân và cổ chân tích cực hết tầm vận động khoảng 1 phút khi sau một thời gian nghỉ ngơi kéo dài. Nẹp ban đêm cũng có thể sử dụng để tạo sức căng động thụ động trong suốt giấc ngủ và giúp ngăn ngừa co rút.
Đệm gót chân nên được sử dụng tạm thời để giảm áp lực lên gân do trọng lượng cơ thể và giảm đau. Thậm chí nếu chỉ đau ở một chân, đệm gót chân nên được sử dụng cả hai bên để ngăn ngừa mất cân bằng khi đi có thể xảy ra đau khớp háng hoặc đau lưng thứ phát (do tư thế bù trừ).
Đối với những bệnh nhân mắc bệnh điểm bám gân Achilles liên quan đến bệnh lý viêm khớp cột sống, điều trị bằng thuốc chống viêm không steroid (NSAID) hoặc thuốc sinh học (ví dụ: thuốc ức chế TNF) có thể có lợi.
Đối với các dạng bệnh điểm bám gân Achilles khó điều trị hơn, liệu pháp kích hoạt xung ngoài cơ thể (EPAT), còn được gọi là liệu pháp sóng xung kích ngoài cơ thể (ESWT), có thể được xem xét. Trong EPAT, sóng xung tần số thấp được truyền tại chỗ bằng cách sử dụng một thiết bị cầm tay. Sóng áp lực xung là một kỹ thuật an toàn, không xâm lấn, được cho là có tác dụng kích thích quá trình chuyển hóa và tăng cường lưu thông máu, từ đó có thể giúp tái tạo các mô bị tổn thương và đẩy nhanh quá trình lành vết thương. Một số dữ liệu đã cho thấy cải thiện về triệu chứng và kết quả chức năng khi dùng EPAT (1); tuy nhiên, cần có thêm bằng chứng chất lượng cao để xác định thời gian và tần suất điều trị (2).
Tài liệu tham khảo về điều trị
1. Rompe JD, Furia J, Maffulli N: Eccentric loading compared with shock wave treatment for chronic insertional Achilles tendinopathy. A randomized, controlled trial. J Bone Joint Surg Am 90(1):52-61, 2008 doi:10.2106/JBJS.F.01494
2. Fan Y, Feng Z, Cao J, Fu W: Efficacy of extracorporeal shock wave therapy for Achilles tendinopathy: a meta-analysis. Orthop J Sports Med 8(2):2325967120903430, 2020. Xuất bản ngày 27 tháng 2 năm 2020 doi:10.1177/2325967120903430