Ngộ độc Vitamin D

Vitamin D có 2 dạng chính:

• D2 (ergocalciferol)

• D3 (cholecalciferol): Dạng hình thành trong tự nhiên và dạng được sử dụng để bổ sung liều thấp

Vitamin D3 được tổng hợp trong da khi tiếp xúc trực tiếp với ánh sáng mặt trời (tia cực tím B) và thu được trong chế độ ăn chủ yếu từ dầu gan cá và cá nước mặn (xem bảng Nguồn, Chức năng và Tác dụng của Vitamin). Ở một số quốc gia, sữa và các thực phẩm khác được bổ sung vitamin D. Sữa mẹ có hàm lượng vitamin D thấp, trung bình chỉ chứa 10% lượng vitamin D trong sữa bò.

Nồng độ Vitamin D có thể giảm theo tuổi tác vì tổng hợp qua da bị giảm. Sử dụng phương pháp chống nắng và sắc tố da sẫm màu cũng làm giảm sự tổng hợp vitamin D qua da.

Vitamin D là một tiền hormone với một số hoạt chất chuyển hóa hoạt động như các hormone. Vitamin D được chuyển hóa qua gan tới 25(OH)D (calcifediol, calcidiol, 25-hydroxycholecalciferol, or 25-hydroxyvitamin D), sau đó chuyển thành 1,25 dihdroxyvitamin D (1,25-dihydroxycholecalciferol, calcitriol, hoặc hormone vitamin D) ở trong thận. 25(OH)D, dạng tuần hoàn chủ yếu, có một số hoạt động trao đổi chất, nhưng 1,25-dihydroxyvitamin D là chất hoạt động chuyển hóa mạnh nhất. Quá trình chuyển đổi thành 1,25-dihydroxyvitamin D được điều chỉnh theo nồng độ của chính chất này, hormone tuyến cận giáp (PTH) và nồng độ canxi và phốt phát trong huyết thanh.

Vitamin D ảnh hưởng đến nhiều hệ thống cơ quan (xem bảng Hoạt động của vitamin D và các chất chuyển hóa), nhưng chủ yếu nó làm tăng hấp thu canxi và phosphate từ ruột và thúc đẩy sự hình thành xương và khoáng hoá thông thường.

Vitamin D và các chất tương tự có liên quan có thể được sử dụng để điều trị bệnh vẩy nến, suy tuyến cận giáp và loạn dưỡng xương do thận. Ứng dụng của vitamin D trong việc ngăn ngừa ung thư bạch cầu và ung thư vú, ung thư tuyến tiền liệt, ung thư đại tràng hoặc các loại ung thư khác chưa được chứng minh, cũng như hiệu quả của vitamin này trong điều trị nhiều bệnh lý không phải xương khác ở người lớn (1–3). Bổ sung vitamin D không có tác dụng điều trị hoặc không có tác dụng ngăn ngừa chứng trầm cảm hoặc bệnh tim mạch (4, 5). Một số bằng chứng cho thấy rằng dùng liều khuyến nghị hàng ngày kết hợp cả vitamin D và canxi sẽ làm giảm nguy cơ gãy xương (6, 7) và té ngã (8), nhưng chủ yếu ở những bệnh nhân bị thiếu hụt vitamin D. Do nguyên nhân té ngã có nhiều yếu tố nên các nghiên cứu khác không phát hiện ra rằng việc bổ sung vitamin D đơn thuần có thể làm giảm tình trạng té ngã ở người cao tuổi (9).

(Xem thêm Tổng quan về các vitamin.)

Các triệu chứng chính của ngộ độc vitamin D là từ tăng canxi huyết. Biếng ăn, buồn nôn, và nôn ói có thể phát triển, thường tiếp theo là đa niệu, chứng khát, yếu, căng thẳng, ngứa và cuối cùng là suy thận. Protein niệu, trụ niệu, ure huyết, và vôi hóa di căn (đặc biệt ở thận) có thể phát triển.

• Chứng tăng canxi huyết cộng với các yếu tố nguy cơ hoặc tăng nồng độ 25(OH)D huyết thanh

Tiền sử uống vitamin D quá mức có thể là đầu mối duy nhất phân biệt ngộ độc vitamin D với các nguyên nhân khác gây tăng canxi huyết. Tăng nồng độ canxi huyết thanh từ 12 đến 16 mg/dL (3 đến 4 mmol/L) là một dấu hiệu không đổi khi các triệu chứng ngộ độc xuất hiện. Nồng độ 25(OH)D trong huyết thanh thường tăng lên đến > 150 ng/mL (> 375 nmol/L). Mức độ 1,25-dihydroxyvitamin D, mà không cần phải đo để xác nhận chẩn đoán, có thể là bình thường.

Canxi huyết thanh nên được đo thường xuyên (hàng tuần lúc đầu, sau đó là hàng tháng) ở tất cả các bệnh nhân dùng liều lượng lớn vitamin D, đặc biệt là 1,25-dihydroxyvitamin D.

• Bổ sung chất lỏng đường tĩnh mạch cộng với corticosteroid hoặc bisphosphonate

Sau khi ngừng dùng vitamin D, bổ sung chất lỏng (với dung dịch muối thông thường đường tĩnh mạch) và corticosteroid hoặc bisphosphonate (chúng ức chế tái hấp thụ xương) được sử dụng để làm giảm lượng canxi trong máu.

Tổn hại thận hoặc các chất vôi hóa di căn, nếu có xuất hiện, là không thể đảo ngược.