Viêm da do ứ máu là tình trạng viêm, điển hình là da ở cẳng chân, do phù mạn tính. Các triệu chứng là ngứa, đóng vẩy và tăng sắc tố. Loét có thể là một biến chứng. Chẩn đoán là lâm sàng. Điều trị được hướng vào các nguyên nhân gây ra phù nề và ngăn ngừa loét.
(Xem thêm Định nghĩa viêm da.)
Viêm da do ứ trệ xảy ra ở những bệnh nhân bị phù mạn tính do một số tinh trạng, bao gồm suy tĩnh mạch mạn tính, suy tim phải hoặc phù bạch huyết. Áp lực mao mạch tăng lên cùng với sự xâm phạm tính toàn vẹn của nội mô trong vi mạch dẫn đến rò rỉ fibrin và phá vỡ chức năng hàng rào biểu mô dẫn đến viêm tại chỗ. Viêm da do ứ máu xảy ra phổ biến nhất ở ống chân nhưng cũng có thể ảnh hưởng đến các khu vực khác bị phù mạn tính, chẳng hạn như cánh tay sau khi điều trị bằng tia xạ các hạch bạch huyết ở nách.
Viêm da ứ trệ cũng như loét chân, thường đi kèm với viêm da ứ trệ ở những bệnh nhân bị suy tĩnh mạch mạn tính, đôi khi được điều trị bằng nhiều loại thuốc bôi ngoài da khác nhau. Do đó, viêm da tiếp xúc thường biến chứng thành viêm da do ứ máu (1).
Tài liệu tham khảo chung
1. Erfurt-Berge C, Geier J, Mahler V. The current spectrum of contact sensitization in patients with chronic leg ulcers or stasis dermatitis: New data from the Information Network of Departments of Dermatology (IVDK). Contact Dermatitis. 77(3):151–158, 2017. doi: 10.1111/cod.12763
Các triệu chứng và dấu hiệu của viêm da do ứ máu
Biểu hiện của viêm da ứ trệ bao gồm ngứa, ban đỏ không rõ ràng, bong tróc và liken hóa, thường gặp nhất ở cẳng chân. Mảng bám cũng có thể xuất hiện, thường rỉ dịch và đóng vảy và có thể liên quan đến tình trạng bội nhiễm vi khuẩn.
Nếu nguyên nhân là do suy tĩnh mạch mạn tính, các biểu hiện khác thường bao gồm giãn tĩnh mạch, ban xuất huyết vàng da (tình trạng đổi màu vàng nâu do lắng đọng hemosiderin ở lớp hạ bì) và xơ cứng bì mỡ (xơ cứng lớp mỡ dưới da do viêm mô mỡ, còn gọi là viêm mô mỡ xơ cứng), khiến cẳng chân có hình dạng như quả bowling ngược với bắp chân to ra và hẹp ở cổ chân.
Viêm da ứ đọng mạn tính có thể xuất hiện dưới dạng dày da và tăng sắc tố da. Những thay đổi là đặc trưng ở cả người da sáng (trên) và người da tối (dưới), ở đây xuất hiện rõ rệt hơn trong ảnh dưới.
Hình ảnh do bác sĩ Thomas Habif cung cấp
Bức ảnh này cho thấy một vết trợt lớn ở trung tâm có nguy cơ cao phát triển thành vết loét mạn tính ở chân. Quanh vết trợt có những thay đổi mạn tính của suy tĩnh mạch kèm theo tăng sắc tố và da xơ dày.
Roberto A. Penne-Casanova/SCIENCE PHOTO LIBRARY
Các vết loét do ứ trệ ở tĩnh mạch phát sinh do hậu quả của viêm da do ứ trệ không được điều trị đầy đủ; các vết loét này có thể nhanh chóng xuất hiện theo dấu hiệu đầu tiên của viêm da do ứ trệ.
Hình ảnh do bác sĩ Thomas Habif cung cấp
Viêm da ứ đọng mạn tính có thể xuất hiện dưới dạng dày da và tăng sắc tố da. Những thay đổi là đặc trưng ở cả người da sáng (trên) và người da tối (dưới), ở đây xuất hiện rõ rệt hơn trong ảnh dưới.
Hình ảnh do bác sĩ Thomas Habif cung cấp
Bức ảnh này cho thấy một vết trợt lớn ở trung tâm có nguy cơ cao phát triển thành vết loét mạn tính ở chân. Quanh vết trợt có những thay đổi mạn tính của suy tĩnh mạch kèm theo tăng sắc tố và da xơ dày.
Roberto A. Penne-Casanova/SCIENCE PHOTO LIBRARY
Các vết loét do ứ trệ ở tĩnh mạch phát sinh do hậu quả của viêm da do ứ trệ không được điều trị đầy đủ; các vết loét này có thể nhanh chóng xuất hiện theo dấu hiệu đầu tiên của viêm da do ứ trệ.
Hình ảnh do bác sĩ Thomas Habif cung cấp
Chẩn đoán viêm da do ứ máu
Đánh giá lâm sàng
Chẩn đoán viêm da do ứ máu dựa vào lâm sàng với sự xuất hiện đặc trưng tổn thương da và các dấu hiệu khác của phù chân mạn tính và suy tĩnh mạch.
Có thể cần phải tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa mạch máu và làm xét nghiệm (như siêu âm Doppler).
Điều trị viêm da do ứ máu
Điều trị các nguyên nhân gây sưng tấy
Băng ép và nâng cao
Điều trị các biến chứng (ví dụ: nhiễm trùng thứ phát, viêm da tiếp xúc dị ứng, loét)
Nguyên nhân của tình trạng sưng mạn tính nên được điều chỉnh ở mức độ có thể. Nâng cao và băng ép chân thường được chỉ định. Suy tĩnh mạch mạn tính cần được điều trị.
Ngoài ra, viêm da do ứ máu không ăn mòn thường giảm bớt khi dùng corticosteroid bôi tại chỗ có hiệu lực trung bình (ví dụ, kem hoặc thuốc mỡ triamcinolone acetonide 0,1%). Với một thương tổn bị trợt (rỉ dịch), một băng keo hydrocolloid có thể hiệu quả nhất.
Loét được điều trị tốt nhất bằng cách chườm và băng nhẹ (ví dụ: kem oxit kẽm); các loại băng khác (ví dụ: hydrocolloid) cũng có hiệu quả (xem thêm Chăm sóc vết thương trực tiếp).
Viêm mô bào điều trị bằng kháng sinh uống (ví dụ, cephalosporin, dicloxacillin). Thuốc kháng sinh tại chỗ (ví dụ: mupirocin, bạc sulfadiazine) có tác dụng điều trị các vết loét và vết trợt do bội nhiễm.
Không nên sử dụng các loại thuốc bôi phức hợp hoặc nhiều loại hoặc các phương thuốc điều trị không kê đơn. Da trong viêm da do ứ đọng dễ bị tổn thương hơn với các chất kích thích trực tiếp và các thuốc dạng bôi có khả năng gây nhạy cảm (ví dụ: thuốc kháng sinh; thuốc gây tê; tá dược lỏng của thuốc dạng bôi, đặc biệt là lanolin hoặc cồn wool).
Những điểm chính
Viêm da ứ trệ, thường gặp nhất ở cẳng chân, là hậu quả của tình trạng phù nề mạn tính.
Các dấu hiệu bao gồm ban đỏ, đóng vẩy, ngứa và liken hóa và có thể bao gồm trợt da và đóng vẩy tiết.
Các biến chứng bao gồm nhiễm trùng thứ cấp, loét và nhạy cảm với tiếp xúc.
Thường cần phải nâng cao và băng ép.
