Đường thở có thể bị ảnh hưởng bởi khối u khí phế quản nguyên phát, khối u nguyên phát liền kề xâm nhập hoặc chèn ép đường thở, hoặc ung thư di căn vào đường thở.
Các khối u khí quản nguyên phát rất hiếm. Chúng thường là ác tính và được phát hiện ở giai đoạn tiến triển tại chỗ. Các khối u khác (ví dụ: tuyến giáp, phổi) có thể xâm lấn cục bộ ở đường thở.
Các khối u khí quản ác tính phổ biến nhất bao gồm
Ung thư biểu mô nang dạng adeno
Ung thư biểu mô tế bào vảy
Carcinoid
Ung thư biểu mô biểu bì nhầy
Các khối u đường thở lành tính phổ biến nhất là
U nhú vảy (thường liên quan đến papillomavirus ở người)
U tuyến đa hình, tế bào hạt và u sụn lành tính cũng xảy ra.
Các triệu chứng và dấu hiệu của khối u đường thở
Bệnh nhân thường có mặt với
Khó thở
Ho
Tiếng khò khè
Ho ra máu
Thở rít
Ho ra máu, trong khi không phổ biến, thường xảy ra hơn với ung thư biểu mô tế bào vảy và có thể giúp chẩn đoán sớm hơn, trong khi khò khè hoặc thở rít thường xảy ra ở các biến thể dạng tuyến kén. Nuốt khó và khàn tiếng cũng có thể là triệu chứng khởi đầu và thường gặp ở giai đoạn tiến triển của bệnh.
Chẩn đoán khối u đường thở
Nội soi phế quản sinh thiết
Các triệu chứng hẹp đường thở (ví dụ, thở rít, khò khò, khó thở) có thể báo trước tình trạng tắc nghẽn đường thở nguy hiểm đến tính mạng. Một khối u đường thở cần phải được coi là một nguyên nhân có thể xảy ra nếu các triệu chứng như vậy không rõ nguyên nhân, khởi phát từ từ, có liên quan đến các triệu chứng khác của khối u đường thở (ví dụ: ho ra máu không rõ nguyên nhân) và đáp ứng kém với các phương pháp điều trị tiêu chuẩn (ví dụ: nếu các phương pháp điều trị hen tích cực không làm giảm thở khò khè, hoặc thuốc kháng sinh điều trị viêm phổi rõ không làm giảm triệu chứng và không cải thiện các dấu hiệu trên phim chụp X-quang).
Nếu nghi ngờ có khối u đường thở, bệnh nhân cần được đánh giá ngay bằng nội soi phế quản. Phẫu thuật nội soi có thể điều trị tắc nghẽn đường thở và cho phép lấy mẫu bệnh phẩm để chẩn đoán. Nếu phát hiện ung thư, xét nghiệm rộng rãi hơn sẽ được thực hiện để phân giai đoạn.
Điều trị khối u đường thở
Phẫu thuật
Đôi khi xạ trị
Kỹ thuật giảm thiểu tắc nghẽn
U ác tính đường thở nguyên phát nên được điều trị triệt căn phẫu thuật cắt bỏ nếu có thể. Khí quản, thanh khí quản, hoặc cắt bỏ carina là những thủ thuật phổ biến nhất. Lên đến 50% độ dài của khí quản có thể được cắt bỏ an toàn với tái phát tiên phát. Nếu ung thư phổi hoặc ung thư tuyến giáp xâm lấn đường thở, phẫu thuật đôi khi vẫn khả thi nếu đánh giá cho thấy có đủ mô để tái tạo đường thở. Liệu pháp xạ trị bổ sung được khuyến cáo nếu giới hạn cắt bỏ thích đáng không thể thực hiện được.
Hầu hết các khối u ở đường thở ban đầu không thể cắt bỏ được do di căn, giai đoạn tiến triển tại chỗ, hoặc các bệnh lý đi kèm. Trong trường hợp u ác tính, điều trị soi phế quản có thể lấy phần cốt lõi của khối u ra khỏi một cách máy móc. Các kỹ thuật khác để loại bỏ tắc nghẽn bao gồm tia laser, liệu pháp quang động học, liệu pháp lạnh, và liệu pháp tia phóng xạ gần nhánh phế quản sau. Các khối u chèn ép trong khí quản được điều trị bằng đặt stent đường thở, xạ trị, hoặc cả hai.
Tiên lượng cho khối u đường thở
Tiên lượng phụ thuộc vào giải phẫu bệnh.
Ung thư tế bào vảy có xu hướng di căn đến các hạch bạch huyết khu vực và xâm nhập trực tiếp các cấu trúc vùng trung thất, dẫn đến tỷ lệ tái phát cục bộ và khu vực cao. Ngay cả khi phẫu thuật cắt bỏ triệt căn, tỷ lệ sống thêm 5 năm là < 40% (1).
Ung thư biểu mô dạng nang tuyến phát triển chậm hơn nhưng có khuynh hướng di căn sang phổi à lan rộng, dẫn đến tỉ lệ tái phát cao sau khi được phẫu thuật. Tuy nhiên, những bệnh nhân này có tỷ lệ sống thêm 5 năm khoảng từ 60% đến 75% do tốc độ phát triển khối u chậm.
Tài liệu tham khảo về tiên lượng bệnh
1. Gaissert HA, Grillo HC, Shadmehr MB, et al: Long-term survival after resection of primary adenoid cystic and squamous cell carcinoma of the trachea and carina. Ann Thorac Surg 78(6):1889-1897, 2004 doi:10.1016/j.athoracsur.2004.05.064
Những điểm chính
Ung thư khí quản tiên phát là hiếm gặp, thường là ác tính, và thường tiên triển tại chỗ khi được xác định.
Nghi ngờ các khối u đường thở ở bệnh nhân bị khó thở dần dần, không thể giải thích, khó thở lâu ngày, ho, thở khò khè, ho ra máu và tiếng thở khò khè thanh quản (stridor).
Ho ra máu có thể xảy ra nhưng không phổ biến và thường là do ung thư biểu mô tế bào vảy
Điều trị bằng phương pháp cắt bỏ cục bộ hoặc, nếu cắt bỏ không có chỉ định, sử dụng các liệu pháp phá huỷ tại chỗ khác.
