Trong một vấn đề gần đây trên tạp chí Thần kinh, tiến sĩ, bác sĩ Suzanne E. Schindler ở Trường Đại học Y Dược Washington (Washington University School of Medicine) ở St. Louis và các đồng nghiệp đã báo cáo trong nghiên cứu gần đây đã hoàn tất của họ (Schindler và cộng sự., 2019) rằng tỷ lệ chất dạng tinh bột beta trong huyết tương (Aβ) 42 đến Aβ40 trong huyết tương, khi đo bằng một xét nghiệm có độ chính xác cao, có thể dự đoán chính xác bệnh thoái hóa dạng tinh bột ở não hiện tại và trong tương lai, một trong các dấu hiệu bệnh lý của bệnh Alzheimer (AD). Nghiên cứu này đã sử dụngchụp cắt lớp bức xạ emission dạng tinh bột (amyloid-PET) hoặc phosphorylated-tau (p-tau)/Aβ42 trong dịch não tủy (cerebrospinal fluid, CSF) làm các tiêu chuẩn tham chiếu. p-tau /Aβ42 trong dịch não tủy là số đo kết hợp cả giảm Aβ42 qua trung gian bệnh lý Aβ và đáp ứng nơ-ron đối với bệnh lý dưới dạng tăng tiết p-tau.

Sử dụng các mẫu huyết tương thu thập được ở 158 người tham gia hầu hết là bình thường về mặt nhận thức đã được chụp PET dạng tinh bột hoặc thu thập dịch não tủy, nhóm nghiên cứu nhận thấy tỷ lệ Aβ42/Aβ40 trong huyết tương thấp hơn có tương ứng cao với trạng thái PET dạng tinh bột (vùng đặc trưng hoạt động của máy thu dưới đường cong nồng độ [AUC] 0.88) và CSF p-tau /Aβ42 (AUC 0.85). Khi độ tuổi và tình trạng e4 gen APOE, cả hai trong đó là các yếu tốt nguy cơ gây AD mạnh, đã được thêm vào mô hình, Aβ42/Aβ40 trong huyết tương có thể dự đoán được tình trạng PET dạng tinh bột với AUC cao hơn là 0.94. Trong một nhóm phụ những người có chụp PET dạng tinh bột âm tính ở lần khám ban đầu, những bệnh nhân có tỷ lệ Aβ42/Aβ40 trong huyết tương thấp hơn có nguy cơ chuyển sang dương tính với nhiễm bột lớn hơn gấp 15 lần trên hình ảnh PET.

Các kết quả của nghiên cứu này thật ấn tượng và có ý nghĩa, rất phù hợp với các nghiên cứu trước đó do cùng một nhóm(Ovod và cộng sự, 2017) và một nhóm khác ở Nhật Bản và Úc (Nakamura và cộng sự, 2018) thực hiện. Nhóm nghiên cứu thứ hai sử dụng các phương pháp có khối phổ ngưng kết miễn dịch tương tự, đã báo cáo rằng các phép đo xuất phát từ Aβ42 trong huyết tương có thể dự đoán chứng thoái hóa dạng tinh bột ở não (đo bằng PET dạng tinh bột) với độ chính xác gần 90%.

Hiệu quả đáng tin cậy của Aβ42/Aβ40 trong huyết tương trong việc phát hiện chứng thoái hóa dạng tinh bột ở não khiến cho xét nghiệm này là một công cụ sàng lọc tuyệt với cho những ai có nguy cơ bị sa sút trí tuệ AD. Hơn nữa, nghiên cứu này cho thấy rằng Aβ42/Aβ40 trong huyết tương có thể dương tính sớm hơn chụp PET dạng tinh bột.

Đây là một nghiên cứu đầy triển vọng có thể bổ sung cho một bằng chứng mạnh mẽ khác về mặt khoa học rằng chúng ta đang có một bước tiến gần hơn đến việc có được xét nghiệm chất chỉ điểm sinh học trong máu cho các thử nghiệm và thực hành trên lâm sàng, đặc biệt là đối với sự phát triển các công cụ sàng lọc cần để thiết kế thử nghiệm lâm sàng phòng ngừa, trong trường hợp đó, chi phí và gánh nặng của sàng lọc thử nghiệm lâm sàng khi sử dụng PET dạng tinh bột là vô cùng cao. Tuy nhiên, chúng ta cần phải thận trọng hơn khi giải thích các kết quả. Aβ42/Aβ40 trong huyết tương là một xét nghiệm sáng lọc đầy triển vọng đối với chứng thoái hóa dạng tinh bột ở não, nhưng không phải là xét nghiệm sàng lọc đối với AD có triệu chứng, do đó, không nên coi đó là một xét nghiệm chẩn đoán, việc đó đòi hỏi phải có loại xét nghiệm không chỉ có độ nhạy cao mà còn phải có độ đặc hiệu cao. Xét nghiệm mới vẫn cần phải có phê chuẩn, bao gồm làm lại thí nghiệm, tối ưu hóa và suy rộng với các quần thể khác nhau. Có thể cần phải so sánh trực tiếp giữa xét nghiệm đề xuất và các xét nghiệm huyết tương khác.

Tài liệu tham khảo

Nakamura A, Kaneko N, Villemagne VL, et al: High performance plasma amyloid-beta biomarkers for Alzheimer’s disease. Nature 554:249–254, 2018.

Ovod V, Ramsey KN, Mawuenyega KG, et al: Amyloid β concentrations and stable isotope labeling kinetics of human plasma specific to central nervous system amyloidosis. Alzheimers Dement 13:841–849, 2017.

Schindler SE, Bollinger JG, Ovod V, et al: High-precision plasma β-amyloid 42/40 predicts current and future brain amyloidosis. Neurology 2019 Aug 1. pii: 10.1212/WNL.0000000000008081. doi: 10.1212/WNL.0000000000008081. [Epub ahead of print]