Hội chứng Rett

Thông thường hội chứng Rett là do đột biến gen gắn kết với methyl CpG protein 2 (MECP2) dẫn đến chức năng bất thường của nó. Gen MECP2 tham gia vào việc sản sinh protein gắn kết methyl-cytosine 2 (MeCP2), cần thiết cho sự phát triển của não và có thể làm tăng hoặc ức chế biểu hiện của một số gen nhất định.

Hội chứng Rett không phải lúc nào cũng do đột biến MECP2, có thể là do sự mất một đoạn gen, đột biến ở các gen khác (ví dụ, CDKL5 và FOXG1 gen) ảnh hưởng đến sự phát triển của não trong hội chứng Rett không điển hình, các đột biến ở các phần khác của gen MECP2, và có thể là các gen khác chưa được xác định.

Hiện nay, một nguyên nhân di truyền của hội chứng Rett đã được xác định, nó đã được tách ra khỏi chứng tự kỷ (không liên quan đến các nguyên nhân di truyền) dựa trên các tiêu chuẩn từ Chẩn đoán và thống kê các rối loạn tâm thần, Tái bản lần thứ năm (DSM-5).

Các khóa học, tuổi bắt đầu, và mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng trong hội chứng Rett khác nhau giữa các trẻ.

Hội chứng Rett được đặc trưng bởi sự phát triển và phát triển trong giai đoạn sớm, tiếp theo là sự chậm trễ trong các cột mốc phát triển, và sau đó mất các kỹ năng sử dụng bằng tay chậm phát triển não bộ, động kinh, đi lại khó khăn và chậm phát triển trí tuệ.

Có 4 bước:

• Giai đoạn 1 (khởi phát sớm) thường bắt đầu từ 6 tháng đến 18 tháng tuổi với sự phát triển chậm lại một chút. Các triệu chứng bao gồm việc tiếp xúc mắt ít hơn, giảm sự quan tâm đến đồ chơi, chậm ngồi hoặc bò, giảm sự tăng trưởng của đầu và nắm chặt tay.

• Giai đoạn 2 (sự thoái hóa phát triển hoặc giai đoạn phá huỷ nhanh) thường bắt đầu từ 1- 4 tuổi. Sự khởi phát có thể nhanh hoặc từ từ với triệu chứng mất các kỹ năng bằng tay có chủ đích và ngôn ngữ nói. Trong giai đoạn này, những cử động đặc biệt của bàn tay bắt đầu như nắm chặt hai tay, vỗ tay, rửa tay, vỗ nhẹ và liên tục đưa tay vào miệng. Các động tác trên biến mất trong lúc trẻ ngủ. Trẻ có thể gặp bất thường trong hô hấp như chứng ngừng thở hoặc tăng thông khí. Đi lại có thể không ổn định và lúc bắt đầu đi có thể găp khó khăn Đi lại có thể không ổn định và lúc bắt đầu đi có thể găp khó khăn Một số trẻ gái cũng có thể có các triệu chứng tương tự như tự kỷ, chẳng hạn như tương tác xã hội và giao tiếp kém.

• Giai đoạn 3 (giai đoạn giả ngừng phát triển) thường bắt đầu từ 2 - 10 tuổi và có thể kéo dài nhiều năm. Động kinh, giảm vận động cơ và mất phối hợp động tác khi nói rất phổ biến trong giai đoạn này. Đôi khi, các triệu chứng như khóc, khó chịu, và các triệu chứng tự kỷ giảm trong giai đoạn này. Sự tỉnh táo, kỹ năng giao tiếp, sự chú ý, và quan tâm đến môi trường xung quanh có thể tăng lên trong giai đoạn này.

• Giai đoạn 4 (giai đoạn giảm vận động muộn) có thể kéo dài nhiều năm hoặc nhiều thập niên. Các đặc điểm chung bao gồm chứng vẹo cột sống, giảm vận động, yếu cơ, co cứng hoặc cứng cơ. Đôi khi không đi lại được. Ánh mắt phục vụ cho mục đích giao tiếp trở nên nổi bật vì ngôn ngữ nói không còn và các cử động tay lặp đi lặp lại có thể giảm đi.

Thường có các bất thường về tim mạch (như kéo dài khoảng QT). Trẻ em có thể chậm tăng trưởng và có xu hướng khó duy trì cân nặng.

• Đánh giá lâm sàng

• Xét nghiệm di truyền

Chẩn đoán hội chứng Rett được thực hiện trên lâm sàng bằng cách quan sát các triệu chứng và dấu hiệu trong quá trình tăng trưởng và phát triển ban đầu của trẻ. Cần phải đánh giá thể chất và thần kinh của trẻ.

Xét nghiệm di truyền để tìm đột biến gen MECP2 trên nhiễm sắc thể X (Xq28) và các đột biến gen có khả năng gây nhiễu khác được sử dụng để bổ sung cho chẩn đoán lâm sàng.

Hướng dẫn rõ ràng được sử dụng để xác nhận chẩn đoán lâm sàng hội chứng Rett. Những hướng dẫn này chia các tiêu chuẩn chẩn đoán lâm sàng thành tiêu chuẩn bắt buộc, tiêu chuẩn chính, tiêu chuẩn hỗ trợ và tiêu chuẩn loại trừ (1).

Các tiêu chuẩn chẩn đoán cần thiết là tất cả những tiêu chuẩn sau đây:

• Giai đoạn hồi quy sau đó là phục hồi hoặc ổn định (tiêu chuẩn quan trọng)

• Tất cả các tiêu chuẩn chính

• Tất cả các tiêu chuẩn loại trừ

Tiêu chuẩn chẩn đoán chính là mất toàn bộ hoặc một phần kỹ năng tay có mục đích, cử động tay lặp đi lặp lại (chẳng hạn như vặn hoặc siết, vỗ tay hoặc cọ xát), mất toàn bộ hoặc một phần ngôn ngữ nói và dáng đi bất thường bao gồm đi bằng ngón chân hoặc đi không vững, bước đi rộng, chân cứng.

Tiêu chuẩn chẩn đoán loại trừ là có các rối loạn khác gây ra các triệu chứng tương tự, bao gồm chấn thương sọ não, phát triển tâm thần vận động bất thường trong 6 tháng đầu đời, bệnh chuyển hóa thần kinh và nhiễm trùng nặng gây ra các vấn đề về thần kinh.

Tiêu chuẩn chẩn đoán hỗ trợ bao gồm rối loạn nhịp thở khi tỉnh táo; vẹo cột sống hoặc tật gù; tật nghiến răng khi tỉnh táo; kiểu ngủ bất thường; tay chân lạnh, nhỏ so với chiều cao; rối loạn vận mạch ngoại biên; chậm tăng trưởng; trương lực cơ bất thường; giao tiếp bằng mắt mãnh liệt ("chỏ bằng mắt"); cười hoặc la hét không phù hợp; và giảm đáp ứng với đau. Mặc dù các tiêu chuẩn hỗ trợ không bắt buộc phải có để chẩn đoán hội chứng Rett điển hình, nhưng các tiêu chuẩn này có thể xảy ra ở một số trẻ có chẩn đoán hội chứng Rett điển hình và cũng có thể giúp dẫn đến chẩn đoán hội chứng Rett không điển hình. Trẻ đã trải qua một giai đoạn lui bệnh sau đó là hồi phục hoặc ổn định, có tất cả các tiêu chuẩn loại trừ và có ít nhất 2 tiêu chuẩn chính cộng với ít nhất 5 tiêu chuẩn hỗ trợ là mắc hội chứng Rett không điển hình.

• Quản lý các triệu chứng

• Hỗ trợ đa ngành

• Điều trị các cơn co giật và rối loạn hành vi bằng thuốc chống động kinh và thuốc điều trị hành vi

• Có thể sử dụng trofinetide

Không có thuốc điều trị hội chứng Rett.

Việc điều trị là tối ưu hóa với cách tiếp cận đa lĩnh vực để giải quyết các triệu chứng và dấu hiệu.

Cần phải có một chương trình trị liệu nghề nghiệp, vật lý trị liệu và liệu pháp truyền thông (với chuyên gia về lời nói và ngôn ngữ) để hướng dẫn các kỹ năng của bản thân như cho ăn, mặc quần áo, hạn chế về vận động, đi lại khó khăn và giảm khả năng giao tiếp.

Có thể cần dùng thuốc để kiểm soát các cơn co giật và rối loạn hành vi, điều trị rối loạn chức năng hô hấp hoặc khó khăn về vận động.

Trofinetide, một loại thuốc tương tự tổng hợp của tripeptide đầu N của yếu tố tăng trưởng giống insulin I, có sẵn để điều trị hội chứng Rett ở người lớn và trẻ em từ 2 tuổi trở lên. Trofinetide mang lại mức cải thiện khiêm tốn ở những lĩnh vực này trong các thử nghiệm lâm sàng (1).

Cần thường xuyên đánh giá lại sự tiến triển của chứng vẹo cột sống và các bất thường về tim mạch cho trẻ.

Hỗ trợ dinh dưỡng để giúp trẻ em duy trì cân nặng. Cần có các chương trình giáo dục đặc biệt và các dịch vụ xã hội và hỗ trợ.

Hội chứng Rett rất hiếm gặp, vì vậy có rất ít thông tin về tiên lượng lâu dài và tiên lượng sống của trẻ khoảng 40 tuổi.

Đôi khi những bất thường về tim có thể khiến cho trẻ bị hội chứng Rett bị chết đột ngột nhưng thường trẻ sẽ sống tốt ở tuổi trưởng thành với sự hỗ trợ của nhóm đa ngành toàn diện.

Sau đây là các tài nguyên tiếng Anh có thể hữu ích. Vui lòng lưu ý rằng CẨM NANG không chịu trách nhiệm về nội dung của các tài nguyên này.

1. National Institute of Neurological Disorders and Stroke (NINDS): About Rett Syndrome

2. International Rett Syndrome Foundation