phân tách máu đề cập đến quá trình phân tách tế bào và thành phần hòa tan của máu bằng máy. Phân tách máu thường được thực hiện trên người cho máu, nơi toàn bộ máu được ly tâm để lấy các thành phần riêng biệt (ví dụ, hồng cầu, tiểu cầu, huyết tương dựa trên khối lượng riêng). Phân tách máu cũng có thể được sử dụng trong điều trị (1).
Điều trị gạn tách bao gồm trao đổi huyết tươngvàgạn tách tế bào.
Phân tách máu thường được dung nạp bởi người cho khỏe mạnh. Tuy nhiên, có nhiều rủi ro nhỏ và một số rủi ro chính vẫn tồn tại.
Việc đặt catheter tĩnh mạch lớn cần thiết cho việc gạn tách có thể gây ra các biến chứng (ví dụ, chảy máu, nhiễm trùng, tràn khí màng phổi).
Citrate chống đông có thể làm giảm ion canxi huyết thanh.
Thay thế huyết tương của bệnh nhân bằng dung dịch keo (ví dụ: albumin 5% hoặc huyết tương tươi đông lạnh không thay thế được IgG và các yếu tố đông máu).
KIểm soát hầu hết các biến chứng bằng chú ý đến bệnh nhân và thao tác thủ thuật, nhưng một số phản ứng nặng và một vài ca tử vong đã xảy ra.
Phân tách huyết tương
Phân tách huyết tương đề cập đến quá trình tách huyết tương ra khỏi máu, thông thường bằng cách ly tâm hoặc lọc. Phương pháp tách huyết tương thường được thực hiện trên những người hiến tặng khỏe mạnh để chỉ lấy huyết tương, được sử dụng để truyền cho bệnh nhân hoặc làm nguồn cho các chế phẩm dẫn xuất huyết tương (ví dụ: albumin, yếu tố đông máu) có nguồn gốc từ huyết tương được tổng hợp từ hàng nghìn đơn vị hiến tặng. Bởi vì người hiến thường chỉ cung cấp 1 đơn vị (khoảng 500 mL) huyết tương và phải có sức khỏe tốt nên không cần thiết phải thay thế huyết tương đã lấy đi.
Quá trình tạo huyết tương cũng có thể được thực hiện trong điều trị để loại bỏ các chất gây hại (ví dụ như tự kháng thể, phức hợp miễn dịch) lưu thông trong huyết tương. Bởi vì khối lượng lớn của huyết tương phải được loại bỏ, bệnh nhân được truyền máu từ người cho khỏe mạnh; do đó quá trình này được gọi là trao đổi huyết tương.
Trao đổi plasma
Trao đổi huyết tương trị liệu loại là bỏ các thành phần huyết tương khỏi máu. Một máy phân tách tế bào máu sẽ chiết xuất huyết tương của bệnh nhân và trả lại hồng cầu và tiểu cầu trong huyết tương hoặc chất dịch thay thế huyết tương; vì mục đích này, albumin 5% được ưa chuộng hơn huyết tương tươi đông lạnh (ngoại trừ những bệnh nhân ban xuất huyết giảm tiểu cầu huyết khối) bởi vì nó gây ra phản ứng ít hơn và không lây nhiễm. Sự trao đổi huyết tương trị liệu giống như lọc máu, nhưng ngoài ra còn có thể loại bỏ các chất độc hại gắn với protein. Trao đổi 1 thể tích sẽ loại bỏ khoảng 65% các thành phần đó.
Để có lợi, trao đổi huyết tương nên được sử dụng cho các bệnh mà trong đó huyết tương chứa một chất gây bệnh được biết đến, và trao đổi huyết tương cần loại bỏ chất này nhanh hơn cơ thể sản xuất nó. Ví dụ, trong các rối loạn tự miễn tiến triển nhanh, có thể sử dụng trao đổi huyết tương để loại bỏ các thành phần huyết tương có hại (ví dụ, cryoglobulins, kháng thể kháng màng đáy cầu thận) trong khi thuốc ức chế miễn dịch hoặc thuốc gây độc giúp ức chế sản xuất.
Có nhiều chỉ dẫn phức tạp. Các bác sĩ lâm sàng thường tuân theo Hướng dẫn sử dụng phương pháp lọc máu trị liệu trong thực hành lâm sàng của Hiệp hội Apheresis Hoa Kỳ (1). Tần suất trao đổi huyết tương, thể tích cần loại bỏ, dung dịch thay thế và các chỉ số khác tùy theo từng cá nhân.
Trong phương pháp tách LDL, cholesterol lipoprotein tỷ trọng thấp (LDL) có thể được loại bỏ có chọn lọc khỏi huyết tương bằng cách hấp phụ qua cột.
Trong phương pháp quang tách, các tế bào đơn nhân được loại bỏ có chọn lọc bằng cách ly tâm và được xử lý bằng các thuốc có khả năng quang hóa (ví dụ: 8-methoxypsoralen) sau đó được kích hoạt bằng tia cực tím. Phương pháp quang tách là một dạng điều trị bằng thuốc điều hòa miễn dịch.
Trong quá trình hấp phụ miễn dịch, kháng thể hoặc kháng nguyên được loại bỏ khỏi huyết tương bằng cách kết hợp với kháng nguyên hoặc kháng thể được chọn để liên kết kháng thể hoặc kháng nguyên đích trên cột.
Các biến chứng của trao đổi huyết tương tương tự như trị liệu gạn tách tế bào.
Gạn tách tế bào
Trong tách tế bào, các thành phần tế bào của máu (ví dụ, hồng cầu, bạch cầu), tiểu cầu) được tách ra. Quá trình tách tế bào thường được thực hiện trên máu hiến tặng để mỗi thành phần có thể được trao cho một người nhận khác nhau. Xạ hình tế bào cũng có thể được thực hiện điều trị để loại bỏ các thành phần tế bào thừa hoặc khiếm khuyết.
Liệu pháp phân tách tế bào
Trị liệu gạn tách tế bào là loại bỏ các thành phần tế bào từ máu, trả lại huyết tương.
Trị liệu này thường được sử dụng để loại bỏ các hồng cầu khiếm khuyết và thay thế các hồng cầu bình thường ở những bệnh nhân mắc bệnh hồng cầu hình liềm có các tình trạng sau:
Hội chứng ngực cấp tính
Đột quỵ
Mang thai
Các cơn hồng cầu hình liềm nặng, thường xuyên
Trao đổi hồng cầu đạt được nồng độ hemoglobin S < 30% mà không có nguy cơ tăng độ nhớt có thể xảy ra khi truyền máu đơn giản do tăng hematocrit.
Trị liệu gạn tách tế bào cũng có thể được sử dụng để làm giảm tiểu cầu hoặc bạch cầu (giảm tế bào) trong lơ xê mi cấp hoặc trong giai đoạn tăng tốc hoặc cơn blast trong lơ xê mi kinh dòng tủy khi có nguy cơ xuất huyết, huyết khối, hoặc các biến chứng về phổi hoặc não do tăng quá mức bạch cầu.
Loại bỏ tiểu cầu điều trị (tách tiểu cầu) có hiệu quả trong tăng tiểu cầu thiết yếu vì tiểu cầu không được thay thế nhanh chóng như bạch cầu. Một hoặc 2 thủ thuật có thể làm giảm số lượng tiểu cầu xuống mức thấp hơn, nhưng hiệu quả chỉ là tạm thời và số lượng tiểu cầu không được phục hồi về mức bình thường.
Liệu pháp loại bỏ bạch cầu (tách bạch cầu) có thể loại bỏ hàng kg lớp đệm trong một số thủ thuật và thường làm giảm tình trạng ứ bạch cầu. Tuy nhiên, việc giảm lượng bạch cầu có thể nhẹ và chỉ là tạm thời.
Các cách sử dụng khác của phương pháp tách tế bào bao gồm
Thu thập tế bào gốc máu ngoại vi để phục hồi tủy xương tự thân hoặc đồng loài (một giải pháp thay thế cho ghép tủy xương)
Thu thập tế bào lympho để sử dụng trong liệu pháp điều trị ung thư điều hòa miễn dịch (liệu pháp miễn dịch nuôi dưỡng)
Tài liệu tham khảo
1. Connelly-Smith L, Alquist CR, Aqui NA, et al. Guidelines on the Use of Therapeutic Apheresis in Clinical Practice - Evidence-Based Approach from the Writing Committee of the American Society for Apheresis: The Ninth Special Issue. J Clin Apher 2023;38(2):77-278. doi:10.1002/jca.22043
