Bệnh tay chân miệng (HFMD) là tình trạng sốt thường do coxsackievirus A16, enterovirus 71 hoặc các enterovirus khác. Nhiễm trùng do vỡ của các bọng nước ở tay chân và niêm mạc miệng. HFMD không điển hình do coxsackievirus A6 thường gây sốt cao với tổn thương sẩn, phỏng nước trên da đến tổn thương bọng nước lớn và phỏng nước lan toả khắp cơ thể.
Bệnh phổ biến nhất ở trẻ nhỏ. Diễn biến tương tự viêm họng mụn nước. (Xem thêm Tổng quan về nhiễm khuẩn Enterovirus.)
Trẻ em có đau họng, đau miệng và có thể chán ăn. Sốt là triệu chứng phổ biến. Phỏng nước có ở niêm mạc miệng và lưỡi, lòng bàn tay và lòng bàn chân, và đôi khi là mông hoặc bộ phận sinh dục; thường các phỏng nước của HFMD điển hình là lành tính và nhanh hết.
Bức ảnh này cho thấy các mụn nước trên lưỡi và quanh miệng của một bệnh nhân bị bệnh tay chân miệng.
BÁC SĨ P. MARAZZI/SCIENCE PHOTO LIBRARY
Ảnh này cho thấy các tổn thương ở miệng xuất hiện dưới dạng vết trợt và vết loét với kích thước khác nhau trên nền ban đỏ sau khi mụn nước đã vỡ.
© Springer Science+Business Media
Bức ảnh này cho thấy các mụn nước trên lòng bàn tay có ban đỏ bao quanh.
© Springer Science+Business Media
Bức ảnh này cho thấy các mụn nước và các nốt đỏ trên lòng bàn chân của một bệnh nhân bị bệnh tay chân miệng.
THƯ VIỆN HÌNH ẢNH KHOA HỌC
Hình ảnh này cho thấy một đứa trẻ bị bệnh tay chân miệng có mụn nước ở ngón chân chứa đầy nước trong.
BÁC SĨ P. MARAZZI/SCIENCE PHOTO LIBRARY
Bức ảnh này cho thấy các mụn nước trên lưỡi và quanh miệng của một bệnh nhân bị bệnh tay chân miệng.
BÁC SĨ P. MARAZZI/SCIENCE PHOTO LIBRARY
Ảnh này cho thấy các tổn thương ở miệng xuất hiện dưới dạng vết trợt và vết loét với kích thước khác nhau trên nền ban đỏ sau khi mụn nước đã vỡ.
© Springer Science+Business Media
Bức ảnh này cho thấy các mụn nước trên lòng bàn tay có ban đỏ bao quanh.
© Springer Science+Business Media
Bức ảnh này cho thấy các mụn nước và các nốt đỏ trên lòng bàn chân của một bệnh nhân bị bệnh tay chân miệng.
THƯ VIỆN HÌNH ẢNH KHOA HỌC
Hình ảnh này cho thấy một đứa trẻ bị bệnh tay chân miệng có mụn nước ở ngón chân chứa đầy nước trong.
BÁC SĨ P. MARAZZI/SCIENCE PHOTO LIBRARY
HFMD không điển hình có 4 dạng khác nhau:
Tổn thương bọng nước lan rộng
Tổn thương chàm da với các tổn thương tập trung ở các vùng da bị chàm
Phát ban kiểu Gianotti-Crosti (tổn thương riêng rẽ, hồng ban phẳng đối xứng phân bố trên mặt, mông và mặt duỗi của chi)
Tổn thương ban xuất huyết
Bong móng (vùng móng tay không đau) rất phổ biến trong thời kỳ hồi phục. Viêm màng não vô trùng có thể làm phức tạp HFMD không điển hình, nhưng hầu hết bệnh nhân hồi phục về bình thường.
Nhiễm trùng với EV-71 có thể kèm theo biểu hiện thần kinh trầm trọng (ví dụ, viêm màng não, viêm não, liệt kiểu bại liệt). Tỷ lệ bệnh tật và tử vong cao hơn đáng kể ở EV-71 so với coxsackievirus A16 hoặc các enterovirus khác. Một cụm bệnh thần kinh liên quan đến EV-71 gần đây đã được ghi nhận ở Hoa Kỳ vào năm 2018 (1, 2).
Chẩn đoán của HFMD thường dựa vào lâm sàng.
Điều trị HFMD là điều trị triệu chứng. Điều trị bao gồm vệ sinh răng miệng tỉ mỉ (sử dụng bàn chải đánh răng mềm và nước rửa muối), chế độ ăn mềm không bao gồm thực phẩm axit hoặc mặn và các phương pháp địa phương (xem điều trị viêm miệng).
Ba loại vắc xin EV-71 bất hoạt hiện đang có sẵn ở Trung Quốc, nhưng chưa có loại vắc xin nào được phê duyệt sử dụng ở Hoa Kỳ. Coxsackie A16 cũng đang trong giai đoạn phát triển.
Tài liệu tham khảo
1. Messacar K, Burakoff A, Nix WA, et al: Notes from the field: enterovirus A71 neurologic disease in children — Colorado, 2018. MMWR Morb Mortal Wkly Rep 67(36): 1017–1018, 2018. doi: 10.15585/mmwr.mm6736a5
2. Huang CC, Liu CC, Chang YC, et al: Neurologic complications in children with enterovirus 71 infection. N Engl J Med 341(13):936-942, 1999 doi:10.1056/NEJM199909233411302
