Sốt chiến hào là một bệnh do chấy rận gây ra bởi vi khuẩn gram âm Bartonella quintana. Ban đầu bệnh được quan sát thấy trong các quần thể quân sự trong Thế chiến I và II. Triệu chứng là một bệnh sốt cấp tính, hồi quy, thỉnh thoảng có phát ban. Chẩn đoán là do nuôi cấy máu. Điều trị bằng macrolide hoặc doxycycline.
(Xem thêm Tổng quan về nhiễm Bartonella.)
Con người là vật chủ duy nhất của nhiễm trùng Bartonella. B. quintana được truyền sang người khi phân của chấy rận bị nhiễm bệnh tiếp xúc với da trầy xước hoặc kết mạc.
Sốt chiến hào là bệnh đặc hữu ở Mexico, Tunisia, Eritrea, Ba Lan và Liên Xô cũ. Bệnh đang xuất hiện trở lại ở những người không có nhà ở tại Hoa Kỳ.
Các triệu chứng và dấu hiệu của sốt chiến hào
Sau thời gian ủ bệnh từ 3 ngày đến 35 ngày, cơn sốt đột ngột khởi phát, kèm theo sốt, yếu, chóng mặt, nhức đầu (đau sau mắt), sung huyết kết mạc và đau lưng và chân (cẳng chân) dữ dội.
Sốt có thể đạt đến 40,5°C và kéo dài từ 5 đến 6 ngày. Trong khoảng một nửa trường hợp, sốt sẽ lặp lại 1-8 lần trong khoảng 5-6 ngày.
Ban dạng dát sẩn thoáng qua và thỉnh thoảng có gan và lách to. Biến chứng viêm nội tâm mạc trong một số trường hợp.
Sự tái phát thường gặp và có thể tới 10 năm sau đợt bệnh đầu tiên.
Chẩn đoán sốt chiến hào
Nuôi cấy máu
Xét nghiệm huyết thanh học và xét nghiệm phản ứng chuỗi polymerase (PCR)
Sốt hồi quy nên được nghi ngờ ở những người sống ở nơi có nhiều chấy rận. Bệnh này cũng nên được xem xét ở những bệnh nhân có khả năng phơi nhiễm với viêm nội tâm mạc có cấy máu thường quy âm tính (viêm nội tâm mạc có nuôi cấy âm tính) (1).
Bệnh do leptospira, thương hàn, sốt hồi quy và sốt rét phải được coi là chẩn đoán phân biệt.
Cơ vi sinh vật được xác định bằng nuôi cấy máu, mặc dù thời gian mọc có thể kéo dài từ 1 đến 4 tuần.
Bệnh này được đánh dấu bởi bệnh nhiễm trùng huyết dai dẳng trong lần đầu hoặc khi tái phát, không triệu chứng giữa các lần tái phát và ở bệnh nhân viêm nội tâm mạc.
Xét nghiệm huyết thanh học có sẵn và có thể hỗ trợ chẩn đoán. Hiệu giá cao của kháng thể IgG nên kích hoạt đánh giá viêm nội tâm mạc bằng siêu âm tim. Có thể xét nghiệm PCR mẫu máu hoặc mô.
Tài liệu tham khảo chẩn đoán
1. Spach DH, Kanter AS, Daniels NA, et al. Bartonella (Rochalimaea) species as a cause of apparent "culture-negative" endocarditis. Clin Infect Dis. 1995;20(4):1044-1047. doi:10.1093/clinids/20.4.1044
Điều trị sốt chiến hào
Doxycycline hoặc macrolide
Mặc dù quá trình hồi phục thường hoàn tất sau 1 tháng đến 2 tháng và tỷ lệ tử vong không đáng kể, nhưng nhiễm khuẩn huyết có thể tồn tại trong nhiều tháng sau khi hồi phục lâm sàng, do đó có thể cần điều trị bằng doxycycline hoặc macrolide kéo dài (> 1 tháng). Bệnh nhân được dùng doxycycline trong 4 tuần đến 6 tuần. Điều trị thường được kéo dài (ví dụ: đối với viêm nội tâm mạc) và thêm thuốc thứ hai, thường là rifampin hoặc gentamicin trong 2 tuần đầu tiên. Liệu pháp kết hợp được đưa ra cho nhiễm trùng nghiêm trọng hoặc phức tạp.
Chấy giận phải được kiểm soát.
Bệnh nhân bị nhiễm khuẩn huyết nên được theo dõi để biết dấu hiệu viêm nội tâm mạc.
