Bệnh lậu

Khoảng 10 đến 20% phụ nữ bị nhiễm và rất ít nam giới bị nhiễm không có triệu chứng. Khoảng 25% nam giới có triệu chứng tối thiểu.

Bệnh viêm niệu đạo nam có thời gian ủ bệnh từ 2 - 14 ngày. Khởi phát thường có dấu hiệu cảm thấy không thoải mái ở niệu đạo, tiếp theo là đau và đau nhức dương vật nặng hơn, chứng khó niệu và đái mủ. Tần suất tiết nước tiểu và tình trạng khẩn cấp có thể tiến triển khi nhiễm trùng lây lan đến niệu đạo sau. Khám kiểm tra phát hiện ra mủ niệu đạo màu vàng-xanh, và lỗ tiểu có thể bị viêm.

Bệnh lậu (viêm niệu đạo)

Hình ảnh

© Springer Science+Business Media

Viêm mào tinh thường gây ra đau bìu đơn, đau, và sưng tấy. Hiếm khi, ở nam giới tiến triển thành áp xe của tuyến Tyson và Littre, áp xe quanh niệu đạo, hoặc nhiễm trùng tuyến Cowper, tuyến tiền liệt, hoặc túi tinh.

Viêm cổ tử cung thường có thời kỳ ủ bệnh > 10 ngày. Các triệu chứng từ nhẹ đến nặng và bao gồm khó tiểu tiện và ra dịch âm đạo. Trong quá trình khám vùng chậu, bác sỹ lâm sàng có thể lưu ý đến nhầy mủ cổ tử cung hoặc nước mủ, và cổ tử cung có thể có màu đỏ và chảy máu một cách dễ dàng khi chạm bằng dụng cụ. Viêm niệu đạo có thể xuất hiện đồng thời; mủ có thể chảy ra từ niệu đạo khi ép khớp mu hoặc từ các ống Skene hoặc tuyến Bartholin. Hiếm khi, nhiễm trùng ở trẻ vị thành niên bị lạm dụng tình dục gây ra chứng khó tiểu, ra mủ âm đạo và kích ứng âm hộ, đỏ da và phù.

Bệnh lậu (Viêm âm đạo)

Hình ảnh

© Springer Science+Business Media

PID xảy ra trong 10 đến 20% phụ nữ bị nhiễm bệnh. PID có thể bao gồm viêm vòi trứng, viêm phúc mạc vùng chậu và áp xe khung chậu và có thể gây khó chịu ở bụng dưới (thường là hai bên), đau khi quan hệ, và đau khi thăm khám vùng bụng, phần phụ, hoặc cổ tử cung.

Hội chứng Fitz-Hugh-Curtis Bệnh viêm bao quanh gan gonococcal (hoặc chlamydia) xảy ra chủ yếu ở phụ nữ và gây đau hạ sườn phải, sốt, buồn nôn và nôn mửa, thường giống bệnh đường mật hay gan.

Lậu cầu trực tràng thường không có triệu chứng. Nó xảy ra chủ yếu ở nam giới có quan hệ tình dục đồng tính tiếp nhận và có thể xảy ra ở phụ nữ tham gia quan hệ tình dục qua đường hậu môn. Triệu chứng bao gồm ngứa trực tràng, ra dịch đục trực tràng, chảy máu, và táo bón-tất cả các mức độ nghiêm trọng khác nhau. Khám nghiệm bằng máy soi có thể phát hiện thấy ban đỏ hoặc nhầy mủ trên thành trực tràng.

Viêm họng do lậu cầu thường không triệu chứng nhưng có thể gây đau họng. N. gonorrhoeae phải được phân biệt với N. meningitidis và các sinh vật có liên quan chặt chẽ khác thường có mặt trong cổ họng mà không gây triệu chứng hoặc gây hại.

Nhiễm trùng cầu khuẩn lan tỏa (DGI), còn được gọi là hội chứng viêm khớp-viêm da, phản ánh tình trạng nhiễm trùng máu và thường biểu hiện với sốt, đau di chuyển hoặc sưng khớp (viêm đa khớp) và tổn thương da mụn mủ. Ở một số bệnh nhân, đau tiến triển và gân (ví dụ, ở cổ tay hoặc mắt cá chân) đỏ hoặc sưng. Các tổn thương da thường xảy ra ở cánh tay hoặc chân, có nền đỏ, và nhỏ, hơi đau, và thường có mụn mủ. Lậu sinh dục, nguồn lây truyền phổ biến, có thể không có triệu chứng. DGI có thể bắt chước các rối loạn khác gây sốt, tổn thương da, và viêm đa khớp (ví dụ, tình trạng viêm gan B hoặc màng não cầu); một số các rối loạn khác cũng gây ra triệu chứng sinh dục (ví dụ, viêm khớp phản ứng).

Nhiễm lậu cầu lan tỏa (tổn thương ở da)

Hình ảnh

Hình ảnh do bác sĩ S. E. Thompson và J. Pledger cung cấp thông qua Thư viện Hình ảnh Y tế Công cộng của Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh.

Bệnh viêm khớp do nhiễm lậu cầu là một dạng DGI cục bộ hơn dẫn đến viêm khớp đau với tràn dịch, thường là 1 hoặc 2 khớp lớn như đầu gối, mắt cá chân, cổ tay, hoặc khuỷu tay. Một số bệnh nhân có hoặc có tiền sử tổn thương da của DGI. Sự khởi phát thường rất cấp tính, thường bị sốt, đau khớp dữ dội, và hạn chế vận động. Các khớp bị nhiễm sưng lên, và da ngoài có thể ấm và đỏ.

• Xét nghiệm axit nucleic

• Nhuộm Gram và cấy

Bệnh lậu được chẩn đoán khi phát hiện lậu cầu qua kiểm tra bằng kính hiển vi bằng cách sử dụng xét nghiệm dựa trên axit nucleic, nhuộm Gram hoặc nuôi cấy dịch sinh dục, máu hoặc dịch khớp (thu được bằng chọc hút bằng kim).

Xét nghiệm khuếch đại axit nucleic (NAATs) có thể được thực hiện trên gạc bộ phận sinh dục, trực tràng hoặc miệng và có thể phát hiện cả bệnh lậu và nhiễm chlamydia. NAATs tăng cường độ nhạy cảm cho xét nghiệm mẫu nước tiểu ở cả hai giới.

Nhuộm Gram là nhạy và đặc hiệu đối với bệnh lậu ở nam giới bị ra mủ niệu đạo; cầu khuẩn xếp đôi Gram âm thường được nhìn thấy. Nhuộm Gram ít chính xác hơn đối với các trường hợp nhiễm trùng cổ tử cung, họng và trực tràng và không được khuyến cáo để chẩn đoán tại các khu vực này.

Đã thấy viêm niệu đạo do não mô cầu là nguyên nhân gây viêm niệu đạo không do lậu cầu tại một số trung tâm STI (bệnh nhiễm trùng lây truyền qua đường tình dục) ở Hoa Kỳ (1). Không thể phân biệt Neisseria meningitidis với N. gonorrhoeae khi nhuộm Gram và có hình thái khuẩn lạc tương tự trên môi trường nuôi cấy. Chẩn đoán viêm niệu đạo do lậu cầu trên cơ sở nhuộm Gram khi có song cầu khuẩn gram âm nhưng NAAT âm tính đối với bệnh lậu cần khẳng định loài Neisseria bằng nuôi cấy.

Cấy là nhạy cảm và đặc hiệu, nhưng vì vi khuẩn gonococci rất mong manh và khó cấy, các mẫu lấy bằng tăm bông cần được nhanh chóng phết trên môi trường thích hợp (ví dụ Thayer-Martin) và vận chuyển đến phòng thí nghiệm bằng các thùng vận chuyển có chứa CO2. Mẫu máu và khớp lỏng phải được gửi đến phòng xét nghiệm với thông báo rằng nghi ngờ nhiễm lậu cầu. Vì NAAT đã thay thế nuôi cấy trong hầu hết các phòng thí nghiệm nên rất khó tìm ra một phòng thí nghiệm có thể cung cấp xét nghiệm nuôi cấy và có độ nhạy và việc này cần có sự tư vấn của chuyên gia về bệnh truyền nhiễm hoặc y tế công cộng.

Tại Hoa Kỳ, phải báo cáo các trường hợp bệnh lậu, nhiễm chlamydia và giang mai cho hệ thống y tế công cộng. Cũng nên làm các xét nghiệm huyết thanh học đối với bệnh giang mai (STS) và HIV và NAAT để sàng lọc nhiễm chlamydia.

Các bệnh nhân không có triệu chứng được coi là nguy cơ cao mắc bệnh nhiễm trùng lây truyền qua đường tình dục (STIs) có thể được sàng lọc bằng NAAT các mẫu nước tiểu, do đó không cần thủ tục xâm lấn để lấy mẫu từ các cơ quan sinh dục. Những điều sau đây dựa trên Hướng dẫn điều trị các bệnh nhiễm trùng lây truyền qua đường tình dục (STI) năm 2021 của CDC.

Nữ giới được sàng lọc hàng năm nếu họ có quan hệ tình dục và < 25 tuổi hoặc nếu họ ≥ 25 tuổi, có quan hệ tình dục và có một hoặc nhiều yếu tố nguy cơ sau:

• Có tiền sử mắc bệnh STI

• Tham gia vào hành vi tình dục có nguy cơ cao (ví dụ: có bạn tình mới hoặc nhiều bạn tình; tham gia hoạt động mại dâm; hoặc sử dụng bao cao su không liên tục khi không ở trong mối quan hệ chung thủy một vợ một chồng)

• Có bạn tình mắc STI hoặc tham gia vào hành vi nguy cơ cao (ví dụ: bạn tình có bạn tình đồng thời)

• Có tiền sử bị giam giữ

Phụ nữ mang thai < 25 tuổi hoặc ≥ 25 tuổi có một hoặc nhiều yếu tố nguy cơ được sàng lọc trong lần khám thai đầu tiên và một lần nữa trong ba tháng cuối của thai kỳ cho phụ nữ < 25 tuổi hoặc có nguy cơ cao.

Không có đủ bằng chứng để sàng lọc nam giới giao hợp với người khác giới có nguy cơ lây nhiễm thấp.

Sàng lọc nam giới có quan hệ tình dục đồng giới ít nhất là hàng năm nếu họ có quan hệ tình dục trong năm trước đó (đối với giao hợp bằng phương pháp xâm nhập, sàng lọc nước tiểu; đối với giao hợp tiếp nhận, tăm bông lấy mẫu xét nghiệm ở trực tràng; và đối với giao hợp bằng miệng, tăm bông lấy mẫu xét nghiệm ở họng), bất kể có sử dụng bao cao su hay không. Những người có nguy cơ cao hơn (ví dụ: nhiễm HIV, được điều trị dự phòng trước phơi nhiễm bằng thuốc kháng vi rút, có nhiều bạn tình hoặc bạn tình của họ có nhiều bạn tình) nên được sàng lọc thường xuyên hơn, trong khoảng thời gian từ 3 đến 6 tháng.

Sàng lọc những người chuyển giới và đa dạng giới nếu họ có quan hệ tình dục dựa trên cơ sở thực hành tình dục và giải phẫu (ví dụ: sàng lọc hàng năm cho tất cả những người có cổ tử cung < 25 tuổi; nếu ≥ 25 tuổi, những người có cổ tử cung nên được sàng lọc hàng năm nếu có nguy cơ cao; tăm bông lấy mẫu xét nghiệm ở trực tràng dựa trên các hành vi và phơi nhiễm tình dục được báo cáo).

(Xem thêm tóm tắt các khuyến nghị của Nhóm Công tác Phòng ngừa Hoa Kỳ tầm soát bệnh lậu.)

• Đối với nhiễm bệnh không biến chứng, một liều duy nhất ceftriaxone

• Điều trị đồng nhiễm Chlamydia

• Điều trị đối tác tình dục

• Đối với nhiễm lậu cầu lan tỏa (DGI) có viêm khớp, một đợt kháng sinh đường tiêm dài hơn

Nhiễm lậu cầu không biến chứng ở niệu đạo, cổ tử cung, trực tràng và hầu họng được điều trị như sau:

• Một liều duy nhất ceftriaxone 500 mg tiêm bắp (1 g tiêm bắp cho bệnh nhân cân nặng ≥ 150 kg)

Nếu không có sẵn ceftriaxone, hãy dùng cefixime 800 mg đường uống x 1 liều duy nhất. 

Nếu nhiễm chlamydia chưa được loại trừ, hãy điều trị chlamydia bằng doxycycline 100 mg đường uống x 2 lần/ngày trong 7 ngày. Ở những bệnh nhân bị dị ứng doxycycline, điều trị chlamydia bằng một liều duy nhất azithromycin 1 g đường uống.

Bệnh nhân bị dị ứng với cephalosporin (kể cả ceftriaxone) được điều trị bằng

• Gentamicin 240 mg tiêm bắp x 1 liều duy nhất cộng với zithromycin 2 g đường uống x 1 liều duy nhất

DGI với bệnh viêm khớp gonococcal ban đầu được điều trị bằng kháng sinh tiêm bắp hoặc theo đường tĩnh mạch (ví dụ, ceftriaxone 1 g bắp thịt hoặc tĩnh mạch mỗi 24 giờ, ceftizoxime 1 g tĩnh mạch mỗi 8 giờ, cefotaxime 1 g tĩnh mạch mỗi 8 giờ) tiếp tục trong 24 đến 48 giờ một khi triệu chứng giảm, tiếp theo là liệu pháp uống được dẫn hướng bằng thử nghiệm kháng sinh đồ, trong tổng thời gian điều trị ít nhất là 7 ngày. Nếu chưa loại trừ nhiễm chlamydia, thêm doxycycline 100 mg đường uống x 2 lần/ngày trong 7 ngày (1).

Viêm mủ do lậu cầu thường đòi hỏi phải dẫn lưu dịch khớp nhiều lần hoặc là chọc dịch khớp hoặc nội soi khớp. Ban đầu, khớp là cố định ở một vị trí chức năng. Các bài tập động thụ động thụ động nên được bắt đầu ngay khi bệnh nhân có thể chịu đựng được. Sau khi giảm đau, nên tập thể dục nhiều hơn, kéo dài và tăng cường cơ bắp. Trên 95% bệnh nhân điều trị bệnh viêm khớp do bệnh gonococcal phục hồi chức năng khớp hoàn chỉnh. Vì sự tích tụ dịch khớp vô trùng (tràn dịch khớp) có thể kéo dài trong thời gian dài, thuốc chống viêm có thể có lợi.

Nuôi cấy sau điều trị là không cần thiết nếu đủ đáp ứng triệu chứng. Tuy nhiên, đối với bệnh nhân có triệu chứng > 7 ngày, cần lấy mẫu, nuôi cấy, và kiểm tra độ nhạy cảm của kháng sinh.

Bệnh nhân nên kiêng hoạt động tình dục cho đến khi điều trị được hoàn thành để tránh lây nhiễm cho bạn tình.

Tài nguyên bằng tiếng Anh sau đây có thể hữu ích. Vui lòng lưu ý rằng CẨM NANG không chịu trách nhiệm về nội dung của tài liệu này.

1. US Preventive Services Task Force: Chlamydia và bệnh lậu: Sàng lọc: A review of evidence that screening tests can accurately detect chlamydia and gonorrhea