Tiết dịch núm vú có thể xảy ra ở những phụ nữ không mang thai hoặc đang cho con bú, đặc biệt là trong độ tuổi sinh sản. Tiết dịch núm vú không nhất thiết là bất thường, thậm chí gặp ngay cả ở những phụ nữ sau mãn kinh, mặc dù nó thường không bình thường ở nam giới. Sự tiết dịch núm vú tự nhiên một bên bất kể màu sắc, được coi là bất thường.
Tiết dịch núm vú có thể là huyết thanh (màu vàng), nhầy (trong và loãng), sữa, có máu (lẫn máu), có mủ, nhiều màu và dính, hoặc có màu huyết thanh (màu hồng). Nó có thể xảy ra tự nhiên hoặc chỉ khi ấn tay vào vú.
Sinh lý bệnh của tiết dịch ở núm vú
Dịch tiết có thể là sữa mẹ hoặc một loại dịch được sản sinh ra bởi nhiều điều kiện.
Sản sinh sữa mẹ ở phụ nữ không mang thai và không sinh sữa (đa tiết sữa) thường liên quan đến nồng độ prolactin tăng cao, kích thích mô tuyến vú. Tuy nhiên, chỉ có một số bệnh nhân có nồng độ prolactin tăng dẫn đến tiết sữa.
Căn nguyên của tiết dịch ở núm vú
Thường xuyên nhất, việc tiết dịch núm vú có nguyên nhân lành tính (xem bảng nguyên nhân chảy mủ đầu vú). Ung thư (thường là ung thư biểu mô nội ống hay ung thư biểu mô ống xâm lấn) chiếm < 10% số trường hợp. Phần còn lại là do rối loạn ống lành tính (ví dụ: u nhú trong ống dẫn trứng, tăng sản ống tuyến vú, thay đổi xơ nang), rối loạn nội tiết (ví dụ, khối u tuyến yên), rối loạn gan, áp xe vú hoặc nhiễm trùng, hoặc sử dụng một số loại thuốc. Trong số những nguyên nhân này, papilloma nội ống có thể là phổ biến nhất; nó cũng là nguyên nhân phổ biến nhất gây dịch núm vú có máu mà không có khối u vú.
Một số nguyên nhân gây ra tiết dịch núm vú
Nguyên nhân | Những phát hiện gợi ý | Tiếp cận chẩn đoán |
|---|---|---|
Rối loạn vú lành tính | ||
Papilloma nội ống (nguyên nhân thông thường nhất)- u nhú nội ống | Dịch máu một bên hoặc màu hồng lẫn máu | |
Dãn ống vú | Dịch máu một hoặc cả hai bên, dịch huyết thanh lẫn máu, hoặc dịch nhiều màu (mủ, xanh xám hoặc sữa) | |
Thay đổi xơ nang | Một mảng xơ, thường không đều và mềm, thường ở phụ nữ tiền mãn kinh Có thể dịch trong, xanh, hoặc trắng Có thể có tiền sử của những mảng xơ khác | |
Áp-xe hoặc nhiễm trùng | Khởi phát cấp tính với đau, căng, hoặc ban đỏ Thường sốt Với áp-xe, một mảng xơ căng và có thể tiết dịch mủ | Đánh giá lâm sàng Nếu tiết dịch không điều trị hết, đánh giá như đối với mảng xơ |
Ung thư vú | ||
Thông thường nhất, ung thư biểu mô nội ống hoặc ung thư biểu mô ống xâm lấn | Có thể sờ thấy một mảng xơ, da thay đổi, hoặc hạch bạch huyết Đôi khi tiết dịch máu hoặc guaiac dương tính | Nếu nghi ngờ ung thư vú, đánh giá như đối với khối u vú |
Tăng prolactin máu | ||
Nhiều nguyên nhân (ví dụ như u tuyến yên, suy tuyến giáp, một số thuốc - xem bảng Nguyên nhân gây tăng prolactin máu) | Thường tiết dịch hai bên, màu trắng đục, có nhiều ống dẫn và không có khối Có thể có kinh nguyệt không đều hoặc vô kinh Nếu tổn thương tuyến yên là nguyên nhân, có thể là dấu hiệu của mảng CNS (thay đổi tầm nhìn, đau đầu) hoặc các bệnh lý nội tiết khác | Nồng độ Prolactin, TSH, đánh giá việc sử dụng thuốc Nếu prolactin hoặc TSH tăng, chụp MRI vùng đầu |
CNS = hệ thần kinh trung ương; MRI = chụp cộng hưởng từ; TSH = hormone kích thích tuyến giáp. | ||
Đánh giá tiết dịch ở núm vú
Lịch sử
Tiền sử của bệnh hiện tại nên bao gồm những yếu tố sau:
Liệu sự tiết dịch hiện tại là một bên hay hai bên
Màu sắc của nó là gì và nó có màu máu hay nhuốm máu hay không
Nó kéo dài bao lâu
Liệu đó là tự nhiên hay chỉ xảy ra khi kích thích núm vú
Thăm khám toàn thân nên bao gồm các triệu chứng gợi ý về nguyên nhân có thể gây ra, bao gồm những biểu hiện sau:
Sốt: Viêm vú hoặc áp xe vú
Ớn lanh, táo bón, hoặc tăng cân: Suy giáp
Vô kinh, vô sinh, đau đầu, hoặc rối loạn thị giác: U tuyến yên
Dịch cổ trướng hoặc là vàng da: Các rối loạn gan
Viêm vú không sinh sữa có thể là viêm vú do hậu sản, viêm vú có u hạt vô căn, hoặc viêm vú do lao.
Tiền sử y khoa có thể bao gồm các nguyên nhân của tăng prolactin máu bao gồm suy thận mạn, thai nghén, rối loạn gan và rối loạn tuyến giáp cũng như tiền sử vô sinh, cao huyết áp, trầm cảm, cho con bú, các tình hình kinh nguyệt và ung thư. Các bác sĩ lâm sàng nên hỏi cụ thể về các loại thuốc có thể gây ra sự phóng thích prolactin như thuốc ngừa thai uống, thuốc chống cao huyết áp (ví dụ methyldopa, reserpine, verapamil), H2 - antagonists (như cimetidin, ranitidin), opioid, và thuôc đối kháng dopamine D2 (ví dụ, nhiều thuốc thần kinh, bao gồm thuốc an thần và thuốc chống trầm cảm ba vòng).
Khám thực thể
Khám thực thể tập trung vào khám vùng chậu. Ở bệnh nhân nam, nếu có, chứng vú to ở nam giới sẽ được ghi nhận. Vú được kiểm tra để xem đối xứng, sự nhăn nheo của da, ban đỏ, sưng, thay đổi màu sắc trong núm vú và da, và mụn, loét, hoặc co rút núm vú. Vú được sờ để tìm thấy mảng xơ và hạch bạch huyết ở vùng nách hoặc vùng trên xương đòn. Nếu không có tiết dịch tự nhiên, khu vực xung quanh núm vú được sờ một cách có hệ thống để cố gắng kích thích tiết dịch và xác định vị trí cụ thể nào đó liên quan đến việc tiết dịch.
THƯ VIỆN HÌNH ẢNH KHOA HỌC
Một nguồn sáng và kính lúp phóng đại có thể giúp đánh giá tiết dịch ở một ống hay nhiều ống.
Các dấu hiệu cảnh báo
Một số phát hiện nhất định được quan tâm đặc biệt:
Có thể sờ thấy khối ở vú hoặc thay đổi da
Tiết ra máu
Tiết dịch một bên
Tiết dịch tự nhiên
Tuổi ≥ 40
Nam giới
Giải thích các dấu hiệu
Nếu có khối hoặc tiết dịch dương tính với guaiac, ngay cả khi ở cả hai bên, thì ung thư phải được xem xét.
Tiết dịch hai bên và/hoặc đa ống và âm tính với guaiac gợi ý nguyên nhân nội tiết.
Sự hiện diện của bất kỳ điều nào sau đây đòi hỏi phải theo dõi bởi bác sĩ phẫu thuật có kinh nghiệm về rối loạn vú:
Một mảng xơ vú
Tiết dịch máu (hoặc guaiac dương tính)
Tiết dịch một bên tự nhiên
Tiền sử có bất thường trên chụp quang tuyến vú hoặc siêu âm vú
Đối với những phát hiện gợi ý khác, xem bảng Một số nguyên nhân gây chảy mủ đầu vú.
Xét nghiệm
Nếu nghi ngờ các nguyên nhân nội tiết, việc theo dõi như sau:
Nồng độ prolactin
Nồng độ hormone kích thích tuyến giáp (TSH)
Nếu dịch tiết là guaiac dương tính, cần làm:
Tế bào học
Nếu có thể sờ thấy khối vú, việc đánh giá có thể bao gồm
Siêu âm, chọc hút u nang hoặc chụp nhũ ảnh
Nếu không có mảng xơ nhưng ung thư bị nghi ngờ vì những khía cạnh khác hoặc nếu các xét nghiệm khác không xác định được thì phải làm như sau:
Chụp X-quang tuyến vú
Nếu kết quả hình ảnh hoặc tế bào học (chọc hút u nang) là bất thường, thực hiện sinh thiết có hướng dẫn hình ảnh.
Nếu chụp nhũ ảnh và siêu âm không xác định được nguồn gốc và tiết dịch là tự phát và xuất phát từ một ống dẫn hoặc một vú đơn lẻ, thì việc đánh giá có thể bao gồm
Chụp ống dẫn sữa (chẩn đoán hình ảnh ngấm thuốc cản quang của ống dẫn sữa) hoặc sinh thiết có dẫn hướng hình ảnh
Điều trị tiết dịch núm vú
Điều trị tiết dịch núm vú dựa được dựa trên nguyên nhân. Nếu hình ảnh xác định được một tổn thương, thực hiện sinh thiết kim lõi.
Ung thư vú được điều trị khi thích hợp.
U nhú nội ống, là nguyên nhân phổ biến nhất gây chảy máu núm vú, có thể được cắt bỏ sau khi chẩn đoán bằng sinh thiết kim. Thủ thuật này ngăn ngừa tiết dịch núm vú nhiều hơn và loại trừ khả năng nhỏ là cùng tồn tại ung thư. Các u nhú có triệu chứng, sờ thấy được hoặc những u nhú không điển hình liên quan nên được cắt bỏ. Các u nhú được phát hiện ngẫu nhiên không cần cắt bỏ.
Tăng prolactin máu được điều trị bằng thuốc hoặc phẫu thuật cắt bỏ khối u tuyến yên. Rối loạn ở gan được điều trị phù hợp với tình trạng rối loạn cụ thể.
Những điểm chính
Tiết dịch núm vú thường là lành tính.
Tiết dịch vú nhiều ống, cả hai bên, guaiac âm tính thì thường là lành tính và có nguyên nhân nội tiết.
Tiết dịch vú tự nhiên, một bên vú đòi hỏi phải làm xét nghiệm chẩn đoán; loại tiết dịch này có thể là ung thư, đặc biệt nếu đó là dịch máu (guaiac dương tính).
Sự hiện diện của một mảng xơ vú, tiết dịch có máu (hoặc guaiac dương tính), hoặc có tiền sử của một bất thường trên chụp x quang tuyến vú hoặc siêu âm cần phải theo dõi với bác sĩ phẫu thuật có kinh nghiệm về rối loạn vú.
