Bệnh khớp thần kinh là một bệnh khớp có sức tàn phá nhanh chóng do suy giảm nhận thức về đau và cảm giác về vị trí, tình trạng này có thể xuất phát từ nhiều bệnh nền khác nhau, phổ biến nhất là bệnh tiểu đường và đột quỵ. Các biểu hiện thường gặp bao gồm tràn dịch khớp, biến dạng khớp và mất ổn định khớp. Đau có thể nhẹ không tương xứng do các bệnh lý thần kinh đi kèm. Chẩn đoán cần phải có xác nhận bằng X-quang. Điều trị bao gồm cố định khớp bên ngoài hoặc đôi khi cố định khớp bằng phẫu thuật để làm chậm sự tiến triển của bệnh và giảm đau.
Sinh lý bệnh của bệnh khớp do nguyên nhân thần kinh
Nhiều tình trạng dẫn đến bệnh khớp do nguyên nhân thần kinh (xem bảng Các bệnh nền trong bệnh khớp do nguyên nhân thần kinh). Giảm cảm giác đau sâu hoặc cảm giác tư thế ảnh hưởng đến phản xạ bảo vệ bình thường của khớp làm cho người bệnh không cảm nhận được các chấn thương (đặc biệt là các vi chấn thương lặp đi lặp lại) và gãy xương nhỏ ở khớp ngoại vi. Tăng lưu lượng máu đến xương do phản xạ giãn mạch dẫn đến tiêu xương tích cực, tình trạng này có thể góp phần gây tổn thương xương và khớp.
Mỗi tổn thương khớp mới gây ra sự biến dạng nhiều hơn khi lành tổn thương. Tràn máu khớp và nhiều gãy xương nhỏ có thể xảy ra, đẩy nhanh sự tiến triển của bệnh. Các tổn thương thường gặp như lỏng lẻo dây chằng, giảm trương lực cơ và sự hủy sụn khớp nhanh, dẫn đến trật khớp, làm tăng tiến trình bệnh. Bệnh lý khớp do nguyên nhân thần kinh giai đoạn tiến triển có thể gây ra những biến đổi do phì đại, biến đổi do tiêu xương, hoặc cả hai.
Các triệu chứng và dấu hiệu của bệnh khớp do nguyên nhân thần kinh
Bệnh lý khớp thường không biểu hiện cho đến nhiều năm sau khi xuất hiện bệnh lý thần kinh, nhưng sau đó có thể tiến triển nhanh và dẫn đến tổn thương khớp hoàn toàn trong một vài tháng. Đau là triệu chứng sớm thường gặp. Tuy nhiên, vì khả năng cảm nhận đau thường bị rối loạn nên mức độ đau thường nhẹ không tương xứng so với mức độ tổn thương khớp. Tràn dịch khớp, thường là tràn máu, lỏng lẻo và mất vững khớp thường gặp ở giai đoạn đầu. Trật khớp cấp tính đôi khi cũng xảy ra.
Trong giai đoạn sau, có thể đau trầm trọng hơn nếu bệnh gây ra phá hủy khớp nhanh (ví dụ, gãy xương quanh khớp hoặc khối máu tụ lớn). Trong những giai đoạn nặng, khớp sưng do phát triển xương quá mức và tràn dịch khớp số lượng lớn. Biến dạng do trật khớp và gãy xương di lệch. Gãy xương và liền xương có thể tạo ra các mảnh sụn hoặc mảnh xương lỏng lẻo, các mảnh này có thể bong vào khớp. Có thể có tiếng răng rắc, kèn kẹt khô khốc, âm thanh này thường gây khó chịu cho người khám hơn là cho bệnh nhân.
Mặc dù nhiều khớp có thể bị tổn thương, khớp gối và cổ chân thường bị ảnh hưởng. Sự phân bố vị trí tổn thương phụ thuộc phần lớn vào bệnh nguyên. Do đó, bệnh lý thần kinh sau giang mai ảnh hưởng đến khớp gối và khớp háng, đái tháo đường ảnh hưởng đến bàn chân và khớp cổ chân. Bệnh rỗng tủy sống thường ảnh hưởng đến cột sống và khớp chi trên, đặc biệt là khớp khuỷu và khớp vai. Thông thường, chỉ có 1 khớp bị thương tổn và thường không quá 2 hoặc 3 khớp (ngoại trừ các khớp nhỏ ở bàn chân), phân bố không đối xứng.
Viêm khớp do nhiễm trùng có thể phát sinh có hoặc không có các triệu chứng toàn thân (ví dụ: sốt, khó chịu), đặc biệt là với bệnh tiểu đường và đòi hỏi phải có chỉ số nghi ngờ cao.
Chẩn đoán bệnh khớp do nguyên nhân thần kinh
Các phim chụp X-quang
Chẩn đoán bệnh khớp do nguyên nhân thần kinh cần phải được xem xét trên bệnh nhân có bệnh lý thần kinh dễ mắc bệnh này, bị bệnh khớp do tiêu xương nhưng gần như không đau, thường là vài năm sau khi khởi phát bệnh thần kinh nền. Chẩn đoán được xác định bằng những bất thường đặc trưng trên X-quang ở bệnh nhân có bệnh lý dễ mắc bệnh này và các triệu chứng và dấu hiệu điển hình.
Các bất thường trên X-quang trong bệnh khớp do nguyên nhân thần kinh giai đoạn đầu thường tương tự như trong thoái hóa khớp (xem phần chẩn đoán thoái hóa khớp). Các dấu hiệu chính sau này trong quá trình tiến triển của bệnh là
Mảnh xương
Phá hủy xương
Tạo xương mới
Mất khe khớp
Có thể có tràn dịch khớp và lỏng lẻo khớp. Xương có thể bị biến dạng và hình thành xương mới liền kề với vỏ xương, bắt đầu từ trong bao khớp và thường kéo dài lên thân xương, đặc biệt là ở xương dài. Vôi hóa và cốt hóa có thể xảy ra ở các mô mềm. Các gai xương có kích thước lớn, kỳ quái có thể có mặt ở rìa hoặc trong các khớp. Những gai xương lớn, cong (mỏ vẹt) thường phát triển ở cột sống khi không có bệnh lý cột sống trên lâm sàng.
Bệnh khớp do nguyên nhân thần kinh tiến triển nhanh hơn thoái hóa khớp.
THƯ VIỆN HÌNH ẢNH KHOA HỌC
Điều trị bệnh khớp do nguyên nhân thần kinh
Điều trị nguyên nhân
Đôi khi phẫu thuật
Điều trị các bệnh lý thần kinh có thể làm chậm sự tiến triển của bệnh lý khớp, nếu phá hủy khớp vẫn còn trong giai đoạn đầu, đảo ngược một phần quá trình bệnh.
Chẩn đoán sớm các gãy xương không triệu chứng hoặc ít triệu chứng giúp điều trị sớm; cố định (bằng nẹp, bốt đặc biệt, hoặc chân giả) bảo vệ khớp khỏi tổn thương thêm, có thể ngăn sự tiến triển của bệnh. Cố định khớp thậm chí có thể ngăn ngừa bệnh khớp do nguyên nhân thần kinh ở bệnh nhân có nguy cơ.
Đối với khớp tổn thương nhiều, làm cứng khớp bằng cố định trong, nén và ghép xương thích hợp có thể thành công. Đối với các khớp háng và khớp gối bị phá hủy nghiêm trọng, nếu bệnh khớp do nguyên nhân thần kinh không tiến triển thì có thể đạt được kết quả thành công bằng phẫu thuật thay toàn bộ khớp hàng và khớp gối. Tuy nhiên, bệnh nhân có nguy cơ cao bị các biến chứng sau phẫu thuật như là lỏng khớp và trật khớp giả (1).
Tài liệu tham khảo về điều trị
1. Zhang Z, Chi J, Raso J, Xu H, Cui Q: Outcomes following total hip arthroplasty in patients who have Charcot neuroarthropathy of the hip [xuất bản trực tuyến trước khi in, ngày 8 tháng 6 năm 2023]. J Arthroplasty S0883-5403(23)00630-7, 2023 doi:10.1016/j.arth.2023.05.088
Những điểm chính
Bệnh khớp do nguyên nhân thần kinh là bệnh khớp do tiêu xương nhanh chóng, tình trạng này xảy ra khi nhận thức về đau và cảm giác về vị trí bị suy giảm (ví dụ: do đái tháo đường hoặc đột quỵ).
Điển hình là tình trạng phá hủy khớp không tương xứng với mức độ đau, thường tiến triển nhanh đến tình trạng tái cấu trúc khớp ở những giai đoạn nặng.
Xác nhận chẩn đoán bằng bằng chứng X-quang về sự phá hủy khớp (ban đầu tương tự như những thay đổi đã quan sát thấy trong thoái hóa khớp) không tương xứng với mức độ đau ở bệnh nhân có bệnh thần kinh dễ mắc bệnh này.
Hãy cảnh giác với khả năng nhiễm trùng có thể xảy ra.
Điều trị nguyên nhân khi có thể và bảo vệ khớp khỏi tổn thương thêm bằng các phương tiện vật lý (ví dụ, bằng cách bất động).
Chuyển bệnh nhân phẫu thuật khi thích hợp.
