Chóng mặt kịch phát tư thế lành tính

Tình trạng này được cho là do sự dịch chuyển các thạch nhĩ (tinh thể Canxi cacbonat thường nằm vào trong soan nang và cầu nang). Thạch nhĩ bị dịch chuyển này kích thích các tế bào lông phổ biến nhất ở ống bán khuyên sau, đôi khi ở ống bán khuyên bên và hiếm khi ở ống bán khuyên trên, tạo ra ảo giác chuyển động. Các yếu tố bệnh sinh bao gồm

• Sự thoái hoá tự phát biểu mô soan nang

• Chấn động mê nhĩ

• Viêm tai giữa

• Phẫu thuật tai

• Nhiễm virut gần đây (ví dụ, viêm dây thần kinh tiền đình do virus)

• Chấn thương đầu

• Gây mê kéo dài hoặc nằm trên giường quá lâu

• Các rối loạn tiền đình trước đây (ví dụ bệnh Meniere)

• Thu hẹp động mạch trước tiền đình

Bên trong tai

Chóng mặt được khởi phát khi đầu của bệnh nhân di chuyển (ví dụ như khi lăn trên giường hoặc uốn cong để nhặt cái gì đó). Cơn chóng mặt kịch phát chỉ kéo dài vài giây đến vài phút; giai đoạn có xu hướng cao điểm vào buổi sáng và giảm trong suốt cả ngày. Buồn nôn và nôn có thể xảy ra, nhưng nghe kém và ù tai thì không.

• Đánh giá lâm sàng

• MRI tiêm đối quang từ Gadolinium nếu các phát hiện cho thấy tổn thương nội sọ

Chẩn đoán BPPV dựa trên các triệu chứng đặc trưng, rung giật nhãn cầu do nghiệm pháp Dix-Hallpike (còn gọi là nghiệm pháp Barany) và không có các bất thường khác được ghi nhận khi khám thần kinh. Những bệnh nhân như vậy không cần phải kiểm tra thêm nữa.

Trong Dix-Hallpike (một thử nghiệm kích thích đối với rung giật nhãn cầu theo tư thế), tình trạng sau đây sẽ xảy ra:

• Bệnh nhân ngồi thẳng trên bàn khám sao cho khi bệnh nhân nằm ngửa, đầu nhô ra phía cuối bàn khám.

• Khi có đỡ, bệnh nhân nhanh chóng được hạ xuống tư thế nằm ngang và đầu nhô ra sau 45° so với phương ngang và xoay 45° sang trái.

• Yêu cầu bệnh nhân nhìn cố định vào một vị trí duy nhất; nhìn cố định có thể rút ngắn hoặc thậm chí loại bỏ rung giật nhãn cầu, vì vậy lý tưởng nhất là nghiệm pháp này được thực hiện với người đeo tròng kính Frenzel để họ không thể nhìn cố định vào bất kỳ thứ gì.

• Bệnh nhân được quay trở lại vị trí thẳng đứng, và lặp lại động tác vừa rồi với hướng xoay bên phải.

• Sau đó, bệnh nhân nằm úp mặt sao cho đầu vẫn quay 45° và đầu treo trên bàn khám khoảng 20°.

• Có thể mất khoảng 5 đến 10 giây (đôi khi lên đến 30 giây) mới xuất hiện chóng mặt và rung giật nhãn cầu (độ trễ). Các triệu chứng kéo dài từ 10 đến 30 giây, sau đó giảm dần và biến mất (tức là độ mỏi).

Thời gian của rung giật nhãn cầu và sự phát triển của chóng mặt được ghi nhận. Rung giật nhãn cầu là hiện tượng xoắn và xảy ra khi đầu quay về bên tai bị thương tổn. Bất kỳ tư thế hoặc nghiệm pháp nào gây rung giật nhãn cầu đều cần phải được lặp lại để xem liệu rung giật nhãn cầu có độ mỏi hay không.

Không giống như rung giật nhãn cầu theo tư thế do BPPV gây ra, rung giật nhãn cầu theo tư thế do tổn thương hệ thần kinh trung ương có các đặc điểm sau:

• Không có sự tiềm tàng, mệt mỏi, và cảm giác chủ quan nghiêm trọng

• Có thể tiếp tục khi vị trí vẫn được duy trì

• Có thể theo chiều dọc hoặc hướng thay đổi

• Nếu nhãn cầu quay, có thể là theo hướng ngoài dự kiến

Nếu bệnh nhân có rung giật nhãn cầu gợi ý tổn thương ở hệ thần kinh trung ương, chụp MRI não và ống tai trong có tiêm chất gadolinium sẽ được thực hiện.

• Nghiệm pháp kích thích cho các triệu chứng mệt mỏi

• Nghiệm pháp dịch chuyển thạch nhĩ

BPPV thường tự giảm xuống trong vài tuần hoặc vài tháng, nhưng có thể tiếp tục trong nhiều tháng hoặc nhiều năm.

Vì các giai đoạn ngắn có thể tái phát trong một thời gian dài, không nên dùng các loại thuốc (chẳng hạn như thuốc dùng trong bệnh Meniere). Thông thường, tác dụng bất lợi của thuốc làm trầm trọng thêm tình trạng mất cân bằng.

Do BPPV gây mỏi nên một phương pháp điều trị là để bệnh nhân thực hiện các nghiệm pháp kích thích vào đầu ngày trong một môi trường an toàn. Triệu chứng sau đó sẽ giảm cho đến hết ngày.

Các nghiệm pháp tái định vị Canalith (phổ biến nhất là nghiệm pháp Epley hoặc ít phổ biến hơn là nghiệm pháp Semont hoặc các bài tập Brandt-Daroff) liên quan đến việc di chuyển đầu qua một loạt các vị trí cụ thể nhằm đưa thạch nhĩ sai lệch trở lại soan nang. Sau khi thực hiện nghiệm pháp Epley hoặc Semont, bệnh nhân cần phải cố gắng tránh gập hoặc duỗi cổ trong 1 đến 2 ngày. Những nghiệm pháp này có thể được lặp lại khi cần thiết. Các bài tập Brandt-Daroff được thực hiện 5 lần liên tục, 3 lần/ngày, trong khoảng 2 tuần hoặc cho đến khi không còn chóng mặt khi thực hiện bài tập đó. Tất cả các nghiệm pháp này có thể được bệnh nhân thực hiện tại nhà.

Nghiệm pháp Epley: Một phương pháp điều trị đơn giản cho một nguyên nhân phổ biến gây chóng mặt

Nghiệm pháp được thực hiện bằng cách làm theo thứ tự của mũi tên màu đỏ theo chiều kim đồng hồ bên dưới.

Với nghiệm pháp Semont, bệnh nhân ngồi thẳng đứng ở giữa bàn khám. Đầu của bệnh nhân được xoay về tai không bị tổn thương; tư thế quay đầu này được duy trì trong suốt quá trình làm nghiệm pháp. Tiếp theo, hạ thân người xuống bàn khám sao cho bệnh nhân nằm nghiêng về bên tai bị thương tổn, mũi hướng lên trên. Sau 3 phút ở vị trí này, bệnh nhân nhanh chóng di chuyển qua vị trí thẳng đứng mà vẫn giữ đầu quay và được nằm xuống phía bên kia với mũi chĩa xuống. Sau 3 phút ở vị trí này, bệnh nhân dần dần quay trở lại vị trí thẳng đứng, và đầu quay trở lại bình thường.

Có thể dạy bài tập Brandt-Daroff cho bệnh nhân. Bệnh nhân ngồi thẳng, sau đó nằm nghiêng với mũi hướng lên trên và mặt tạo góc 45 độ với mặt giường. Bệnh nhân vẫn ở vị trí này trong khoảng 30 giây hoặc cho đến khi chóng mặt giảm xuống và sau đó di chuyển trở lại vị trí ngồi. Cùng một chuyển động được lặp lại ở phía đối diện. Chu kỳ này được lặp lại 5 lần liên tiếp, 3 lần/ngày, trong khoảng 2 tuần, hoặc cho đến khi không có cơn chóng mặt khi tập.