Rotavirus là nguyên nhân phổ biến nhất gây ra tiêu chảy nặng mất nước không thành dịch ở trẻ nhỏ trên toàn thế giới (đặc biệt là trẻ từ 3 đến 15 tháng tuổi). Chẩn đoán dựa trên nghi ngờ lâm sàng, nhưng có thể làm xét nghiệm phản ứng chuỗi polymerase trong khuôn khổ của bảng xét nghiệm đa chủng cho nhiều nguyên nhân gây viêm dạ dày ruột cấp tính. Điều trị hỗ trợ bằng dịch uống, nhưng đôi khi cần truyền dịch tĩnh mạch.
Tỷ lệ nhiễm vi rút rota đã giảm khoảng 80% ở Hoa Kỳ kể từ khi áp dụng chủng ngừa rotavirus thường quy. Rotavirus rất dễ lây; hầu hết các nhiễm trùng xảy ra theo đường phân-miệng. Người lớn có thể bị nhiễm bệnh sau khi tiếp xúc gần với một trẻ nhỏ bị nhiễm bệnh.
Ở khí hậu ôn đới, hầu hết các trường hợp nhiễm bệnh xảy ra vào mùa đông và mùa xuân. Tại Hoa Kỳ trước khi có vắc xin rotavirus, một đợt bệnh do rotavirus sẽ bắt đầu ở Tây Nam vào tháng 12 và kết thúc ở Đông Bắc vào tháng 4 hoặc tháng 5. Giờ đây, ít dự đoán được bệnh xảy ra hơn và bệnh có thể xảy ra quanh năm (1).
Thời gian ủ bệnh từ 1 đến 3 ngày.
(Xem thêm Tổng quan về viêm dạ dày ruột.)
Tài liệu tham khảo
1. Centers for Disease Control and Prevention: Rotavirus in the U.S. Truy cập ngày 27 tháng 4 năm 2023
Các triệu chứng và dấu hiệu của viêm dạ dày ruột do Rotavirus
Viêm dạ dày ruột do Rotavirus ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ có thể kéo dài từ 5 đến 7 ngày.
Nôn xảy ra ở 90% số bệnh nhân và sốt > 39° C (> 102,2° F) xảy ra trong khoảng 30%.
Tiêu chảy toàn nước và không có máu.
Ở người lớn, các triệu chứng của viêm dạ dày ruột do rotavirus thường nhẹ. Ở trẻ em, tiêu chảy có nhiều khả năng gây mất nước nặng và thậm chí tử vong.
Chẩn đoán viêm dạ dày ruột do Rotavirus
Các xét nghiệm dựa trên miễn dịch
Xét nghiệm phản ứng chuỗi polymerase (PCR)
Xét nghiệm chẩn đoán không được thực hiện thường xuyên ngoại trừ chẩn đoán đợt bùng phát dịch; khi thực hiện, nó liên quan đến các xét nghiệm để xác định rotavirus trong phân. Xét nghiệm hấp thụ miễn dịch liên kết với enzym (ELISA) và xét nghiệm ngưng kết latex là hai xét nghiệm thường được sử dụng.
Xét nghiệm axit nucleic (PCR) rất nhạy cảm và thường được thực hiện trong bảng xét nghiệm PCR đa chủng, bao gồm một số nguyên nhân gây viêm dạ dày ruột.
Điều trị viêm dạ dày ruột do Rotavirus
Dịch theo đường uống hoặc đường tĩnh mạch
Đôi khi là các loại thuốc chống tiêu chảy và/hoặc thuốc chống nôn
Chăm sóc hỗ trợ bao gồm bù nước và điện giải là phương pháp điều trị chính và là tất cả những gì cần thiết cho hầu hết người lớn. Dung dịch glucose-điện giải đường uống, nước dùng hoặc nước canh thịt có thể ngăn ngừa mất nước hoặc điều trị mất nước nhẹ. Trẻ em có thể bị mất nước nhanh hơn và cần được cung cấp một giải pháp bù nước thích hợp (một số loại có bán trên thị trường – xem Bù nước theo đường uống). Có thể cho uống thuốc chống nôn (ví dụ ondansetron) nếu nôn khiến việc bù nước qua đường uống trở nên khó khăn.
Dịch truyền tĩnh mạch đẳng trương như Ringer's lactate và dung dịch nước muối sinh lý cần phải được cung cấp khi có tình trạng mất nước nặng, sốc, hoặc thay đổi trạng thái tinh thần và tắc ruột hoặc thất bại trong điều trị bù nước bằng đường uống (xem thêm 2017 clinical practice guidelines for the diagnosis and management of infectious diarrhea của Infectious Diseases Society of America [IDSA]). Trong trường hợp mất nước nặng, nên tiếp tục bù nước qua đường tĩnh mạch cho đến khi mạch, tình trạng tưới máu và trạng thái tinh thần bình thường trở lại.
Thuốc chống tiêu chảy không nên cho trẻ em < 18 tuổi bị tiêu chảy cấp dùng (xem hướng dẫn của IDSA). Thuốc chống tiêu chảy có thể được xem xét ở những bệnh nhân người lớn bị tiêu chảy phân toàn nước (thể hiện qua phân âm tính với heme), đặc biệt là trong đợt bùng phát, dịch, cho thấy có khả năng nguyên nhân là do vi rút. Tuy nhiên, thuốc chống tiêu chảy có thể khiến tình trạng bệnh nhân nhiễm Clostridioides difficile hoặc E. coli O157: H7 xấu đi và do đó không nên cho bất kỳ bệnh nhân nào chưa xác định được nguyên nhân gây tiêu chảy và nghi ngờ có những rối loạn này (tức là do sử dụng kháng sinh gần đây, tiêu chảy phân có máu, phân dương tính với heme hoặc tiêu chảy kèm theo sốt) sử dụng.
Phòng ngừa viêm dạ dày ruột do Rotavirus
Có hai vắc xin rotavirus sống giảm độc lực đường uống hiện có sẵn, an toàn và hiệu quả chống lại đa số các chủng gây bệnh. Chủng ngừa Rotavirus trong khuôn khổ lịch tiêm chủng cho trẻ sơ sinh được khuyến nghị.
Những điểm chính
Viêm dạ dày ruột do Rotavirus đã giảm đáng kể ở các nước sử dụng rộng rãi vắc-xin rotavirus, nhưng nó vẫn là một nguyên nhân quan trọng gây ra bệnh tiêu chảy nghiêm trọng và có khả năng gây tử vong ở trẻ em trên toàn thế giới.
Diễn biến lâm sàng có thể kéo dài từ 5 đến 7 ngày.
Bù nước bằng đường uống thường là đủ, nhưng có thể cần dùng thuốc chống nôn và đôi khi là truyền dịch qua đường tĩnh mạch.
Thuốc chống tiêu chảy an toàn cho người lớn bị tiêu chảy toàn nước nhưng nên tránh dùng cho trẻ em < 18 tuổi và ở bất kỳ bệnh nhân nào mới sử dụng kháng sinh, tiêu chảy ra máu, phân có máu hoặc tiêu chảy kèm theo sốt.
Thông tin thêm
Tài nguyên bằng tiếng Anh sau đây có thể hữu ích. Vui lòng lưu ý rằng CẨM NANG không chịu trách nhiệm về nội dung của tài liệu này.
Infectious Diseases Society of America: Clinical practice guidelines for the diagnosis and management of infectious diarrhea (2017)
